گنبد غفاریه یکی دیگر از مزارهای پنجگانه
مراغه میباشد. این گنبد در قسمت شمال باختری
مراغه، کنار رودخانه صافی چای واقع شده است.
تاریخ ساخت بنا بین سال‌های ۷۲۵ و ۷۲۸ هجری قمری است, این گنبد در زمان حکومت ایلخانیان و توسط سلطان ابوسعید بهادرخان ساخته شده‌است.
برخی از عناصر معماری در
گنبد غفاریه، ایرانی نیست و همین طور در ضلع جنوبی، شرقی و غربی بنا از نشانی به نام چوگان دار استفاده شده که در بنای دیگری در
ایران مشاهده نشده است که این نشان به نوعی هویت بنای غفاریه را مشخص می‌کند.
با توجه به اینکه این علامت موسوم به امیر شمس الدین قره
سنقر است، می‌توان حدس زد که این بنا مدفن قره سنقرالچرکسی المنصوری ازامرای ممالک مصر است که در سال 728 هجری قمری سلطان ابوسعید او را به خاطر جلب توجه وخشنودی الملک الناصربه دسیسه ای به قتل رساند و ضمن ابلاغ خبر در گذشت وی به سلطان مصر، امر نمود جنازه وی را در همان مقبره که شاید خود قره
سنقر در زمان حیات خود ساخته باشد دفن کنند .
گنبد غفاریه با الهام از
گنبد ...مشاهده کامل متن سرخ مراغه ساخته شده و به شکل مربع آجری است که روی سکو و بالای دخمه‌ای بناشده است و چهار گوشه آن بوسیله ستون‌هایی که دارای تزیینات آجری است، تزیین شده است.
درگاه ورودی بنا به سمت شمال واقع شده و دارای یک طاق نمای بزرگ و دو طاق نمای باریک و بلند جنبین میباشد.
ازاره‌ی بنا از سنگ مرمر تراشیده سفید ساخته شده و ارتفاع آن ۲ متر است که بعضی از قطعات آن به ابعاد ۱۵۰ در ۷۰ سانتیمتر است.
این بنا در اصل دارای گنبدی دو پوش بوده که از بین رفته و در
دوره اخیر به همت سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شده است.
سرداب زیرین بنا رو به مشرق دارد، اما ورودی اتاق فوقانی شمالی و با طاقنمایی احاطه شده است.
بر بالای در، کتیبه ای در دو سطر و بر بالای طاق، کتیبه ای دیگر به چشم می‌خورد
در این گنبد تمامی خطوط، ریحان است. کاشیهای این بنا مخلوطی از رنگ آبی دریایی و آسمانی است.
طاق نمای
مرکزی ازترکیب آجر و کاشیهای الوان سیاه وسفید و
فیروزه ای تزیین شده و دو کتیبه به خط ریحان دارد . کتیبه سه سطری بالای هلال
مرکزی ،آسیب فراوانی دیده است
متن کتیبه سه سطری بالای طاق علی رغم تحمل آسیب‌های زیاد قابل خواندن است:
‹امر بانشاء هذه القبه المبارکه فی ایام مولانا السلطان الاعظم ظل الله فی الارض سلطان سلاطین العرب و العجم ابوسعید بهادر خان خلد الله ملکه›.
از دو کتیبه دو سطری بالای در، چیز زیادی بر جای نمانده، ولی از همین مختصر می‌توان دریافت که این کتیبه، حاوی القاب و احتمالا نام شخصیتی بوده که آرامگاه برای او ساخته شده است.
آنچه از کتیبه باقی مانده، بدین شرح است:
‹لمقر الش ... المالکی العلی العادلی›.
وجه تسمیه بنا براساس آنچه که از متون تاریخی برمی آید ، چنین است که عارفی به نام نظام الدین احمد
بن حسین الغفاری در زمان فرمانرواءیسلطان یعقوب
بن حسن بیگ آق قویونلو ، هنگام مراجعت از حج و عمارتی در نزدیکی این بنا احداث و املاک و باغی جهت مصارف آن وقف نمود ,به همین جهت این عمارت و بناهای وابسته وهمچنین برج مزبور به نام وی به غفاریه اشتهار یافت .
احتمال بسیار وجود دارد که این بنا هم از داخل و هم از خارج گنبدی بوده باشد و طبیعتا جزئیات زیادی در آن تغییر و تحول یافته است.
این بنا در ۹ مرداد ۱۳۱۲ با شماره ۱۳۷به ثبت ملی رسیده است.
منبع:
http://fa.wikipedia.org
http://hamshahrionline.ir/details/94108
http://www.sid.ir
http://mpnuo.blogfa.com/post-28.aspx
http://hsam-ngo.org/g%20ghafariyyeh.html
