آرامگاه امیر اویس ( سنگ سفید )

مقبره امیر اویس یا سنگ سفید مربوط به سدهٔ ۹ ه. ق. است و در اردستان، محله محال، قبرستان اردستان واقع شده است. امیر اویس از سرداران عصر شاه اسماعیل صفوی است که در سال 920 ه.ق کشته شده و سنگ مزار آن شامل سنگ قبر عمودی به طول 2.75 متر و افقی دارای 2.5 متر طول و نیم متر ضخامت که در نوع خود بی‌نظیر و منحصر به فرد است .
بر روی سنگ اشعاری از جامی خواجه نصبر امیر خسرو دهلوی سعدی و حافظ همچنین نقش هایی از گل و بوته حجاری شده است
مقبره امیر اویس ، یکی از زیباترین و ارزشمندترین آثار تاریخی و دیدنی شهر اردستان است که مردم اردستان آن را با نام سنگ سفید میشناسند چون که از مرمر زیبایی که در نور آفتاب به سفیدی نقره میدرخشد ساخته شده است.
این مکان بر روی تپه ای از خاک رس که ارتفاع آن از سطح جاده غربی در حدود 5 متر بالاتر است و در گوشه‌ی شمال غربی کشتزارهای محله محال اردستان واقع شده است.
دوسنگ مرمر به صورت عمودی وافقی بر روی مزار قرار دارد بر سنگ افقی گل وبوته‌های اسلیمی و ختایی به کمال زیبایی سنگ تراشی شده است و به اشعار حافظ و سعدی مزین شده است.
طرحهای جالب و دیدنی این سنگها از شاهکارهای ...مشاهده کامل متن دوران صفویه به شمار میرود.
امیر اویس ملقب به جلال الدوله که نام پدرش محمد نجیبا و لقبش شمس الدوله بود، در سال 890 ه ق به دنیا آمد وی از بزرگان دولت شاه اسماعیل صفوی بوده است و دارای مذهب تشیع و بتصوف مایل بوده است.
او مردی شجاع و دلاور بود و در جنگ پس از خون ریزی‌های زیاد در اثر جراحت در سن سی سالگی در تاریخ هفدهم رمضان سال نهصد و بیست (920) هجری قمری بر اثر خونریزی شدید، بدرود حیات گفت.
بر اساس گفته‌ها پدر و مادر وی در هنگام مرگ او حیات داشته اند و دیگر فرزندی نداشته اند و از مرگ یگانه فرزند خود در سوز و گداز بوده اند.
بر اساس کتاب آتشکده اردستان نوشته میرزا ابوالقاسم رفیعی مهرآبادی ، همسر امیر شمس الدین محمد طبق روایت میر جمالی اردستانی در کتاب روح القدس از پیر مرتضی علی اردستانی (فرزند امیر مزبور) از احفاد انوشیروان عادل بوده است.
امیر شمس الدین محمد آنچه معلوم است دو پسر داشته یکی از آنها در سن چهار ده سالگی بدرود حیات گفته است، پسر دوم پیر مرتضی علی اردستانی عارف معروف قرن هشتم ونهم بوده است و شاید پسر سوم هم داشته که پدر امیر شمس الدوله محمد نجیبا بوده است.
بنظر می‌رسد محمد نجیبا پسر پیر مرتضی علی بوده است زیرا از لحاظ زمان نزدیک می‌باشد و بعلاوه هردو تن منسوب به انوشیروان بوده اند و به این ترتیب بخوبی روشن می‌گردد که امیر اویس از احفاد انوشیروان عادل بوده که در اردستان مقیم بوده و چون تاریخ شهادت مصادف با جنگ مهم چالدران بوده است، امیر اویس را نیز پس از مبارزه و جنگجوئی و ابراز رشادت و دلاوری بسیار در جنگ بر اثر خونریزی شدید بدرود حیات گفت.
در قسمت غربی دشت محال اردستان مقبره امیر اویس قرار دارد که با آجر‌های بسیار بزرگ ساخته شده و دارای دو سنگ مرمر عالی عتیقه وزیبا می‌باشد. یکی در بالای قبر عمودی در زمین قائم و دیگری افقی طوری روی قبر نصب شده که با سنگ قائم تشکیل زاویه قائمه ایرا می‌دهد وضع کامل این دو سنگ که از هر جهت قابل توجه وملاحظه می‌باشد باین شرح است.
1 ـ سنگ قائم که پنج سطح آن ظاهر و به شکل مکعب مسطتیل ساخته شده است، طول آن دو متر هفتاد و پنج سانتیمتر است که نیم متر آن در پشت سنگ افقی پوشیده شده است .
در متن سنگ قائم این عبارت حجاری گردیده :
قال الله تعالی : کل شی هالک الا وجهه وله الحکم والیه ترجعون وبعد از ختم آیه این کلمات منقور است : « هذا مشهد الامیر الکریم الفقیر الشهید نتیجة الاکابر الکرام بین الانام الامیر جلال الدوله والدین امیر اویس ابن عالیجناب رفعت آیات جلالتمات اکابر انتساب شمس الدوله والدین محمد نجیبا (920)وبعد این قطعه شعر :
باو بودم شبی افسانه آن شب بگوئیدم/وگر میرم بتعظیم سگان او بموئیدم.
مرا امروز برد از فنا جلوات بهر او/سرودی کان میان نوحه گئید آن بگوئیدم. شهید خنجر عشقم بخون دیده آلود/بخاکم همچنان بر خون در آرید ومشوئیدم. همه جا از شهیدان نور خیزد و زدلم آتش/نشان است این میان کشتگانش گر نجوئیدم.
گلی کز خاک من روید بگوش اهل دل گوید/که من بوی فلان دارم مبوئیدم مبوئیدم. گر از گل شود خرم زمن خواهد زدن بویش/مبوئیدم که از غیرت بسوزم گر ببوئیدم. پس از کشتن که خون آلوده افتد بر زمین خسرو/از آن بهتر که از غیرت باب دیده شوئیدم
وبعد اشعار ذیل نقش است :
امیر زاده اعظم دلاور دوران/امیر اویس که بد فخر آل نوشیروان.
بهفده رمضان وبسال نهصدو بیست/شهید گشت وروان شد به روضه رضوان
پس از تمام شدن متن دو حاشیه دارد اول حاشیه متصل بمتن که در آن این اشعار دیده می‌شود :
زیر گل سنگدل ای غنچه رعنا چونی/بی تو ما غرقه بخونیم تو بی ما چونی.
سلک جمعیت ما را فلک از هم بگسست/ما که جمعیم چنینیم تو تنها چونی
بعد حاشیه دیگری است که در آن دوازده امام خواجه نصیر الدین طوسی بخط ثلث بسیار عالی باین عبارت :
بنبی عربی ورسول مدنی/واخیه اسدالله مسمی بعلی
وبزهراء بتول وبام ولد تها وبسبطیه وشبلیه هما نجل زکی وبسجاد و بالباقر وبموسی وعلی وتقی ونقی وبذالعسکر والحجة حقاً الذی یضرب بالسیف بحکم ازلی وعلیهم صلواتی وسلامی بالوف وبلیل ونهار وغداة وعشی منقوش است .
در دنباله آن قطعه زیر حجاری شده :
قضا نقش یوسف جمالی نکرد/که ماهی گورش چو یونس نخورد. در این باغ سروی نیامد بلند/که باد اجل بیخش از بن نکند
و نیز : نهالی به سی سال گردد درخت/زبیخش در آرد یکی باد سخت.
عجب نیست بر خاک گر گل شگفت/که چندین گل اندام در خاک خفت
مقبره امیر اویس یا سنگ سفید در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ با شمارهٔ ثبت ۱۶۹۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منابع:
http://isfahan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=16604
http://isfahan.irib.ir/webprod/453-statenaturecrafts/19801-1391-11-08-08-22-05
http://www.mehrnews.com/TextVersionDetail/2255007
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://ganjinehardestan.blogfa.com/cat-14.aspx
http://www.negahmedia.ir/media/show_pic/19323
http://www.farsnews.com/printable.php?nn=8712220078