قلعه سفید

دژ سفید از قلعه‌های مشهور شهرستان ممسنی در استان فارس می‌باشد و متعلق به دوران قبل از اسلام است. دور تا دور این قلعه برج‌ها و دروازه‌هایی قرار دارد که پیش‌تر برای دفاع از قلعه مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
دژ سفید بر بالای کوهی واقع شده که دور دامنهٔ آن حدود چهار فرسخ و ارتفاع آن حدود نیم فرسخ است و از کوهستان اطرافش جداست. سطح بالای کوه، هموار و قابل کشت است و در گذشته جنگل‌های بسیاری شامل درختان بلوط،انجیر، بادام کوهی،زیتون، انار و انگور در آن قرار داشته‌است.
دسترسی به بالای این کوه تنها از طریق راه‌های سنگی یا کوره‌راه‌هایی که در تخته‌سنگ‌ها کنده شده‌اند، امکان‌پذیر است.
چهار مسیر شناخته شده در شمال و جنوب و شرق و غرب کوه برای دسترسی به دژ سفید وجود دارد. مسیر جنوبی و شرقی پیاده رو هستند. راه جنوبی سیاه شیر نام دارد و اکنون مسدود است.
راه شرقی زرین کلاه نام دارد و سر راه شیراز قرار دارد. راه غربی یا شترخواب سواره‌روست و در کنار نورآباد قرار گرفته‌است. راه شمالی که آن را گلستان ...مشاهده کامل متن می‌نامند از فهلیان می‌گذرد و آنهم مسیری سواره‌رو است.
لسترنج مستشرق انگلیسی مینویسد: در دو فرسخی شمال شرقی نوبندگان قلعه کوهستانی معروف به قلعه سفید یا اسفید دژ یا قلعه اسفندیار در نقطه مسطحی از کوهستان که محیط آن چند میل و اطراف آن سخت سراشیب است، واقع گردیده و شاید همین جا باشد که مقدسی از آن به نام قصر ابوطالب یاد کرده، گوید آن را «عیان» می‌نامند.
حمدالله مستوفی آن را قلعه اسفید دز نامیده‌است.
در فارسنامه ابن بلخی هم آمده که آن قلعه در قدیم آبادان بوده ولی بعدها سالیان دراز خراب مانده و در اوایل عهد سلاجقه ابو نصر تیر مردانی آن را عمارت دژی بود کش خواندندی سپید بدان دژ بد ایرانیان را امید
نویسنده تاریخ وصاف نیز گفتهٔ فردوسی را تایید کرده و گفته‌است که مقصود فردوسی از این بیت شعر، قلعه سفید ممسنی بوده‌است.
به گفته نویسنده کتاب قوم لر، ماجرای حمله سهراب به قلعه سفید نیز به تفصیل در شاهنامه فردوسی آمده‌است.
گویند دژ سپید کوهی است
مه کنگره ای فلک شکوهی است
بر قلعه او فلک حصاری
در دامن او زمین غباری
در پشت وی آسمان نمودی
چون بر شتری جل کبودی
پیرامن او سه چار فرسنگ
با قلعه او زحل هماهنگ

منبع :
http://www.diaremamasani.ir/
www.mamasani.com
www.mamasanijavan.com
vista.ir