زندان برنجه

در روستای برنجه تکاب و در 28 کیلومتری شمال شهرستان تکاب پدیده زیبای طبیعی موسوم به زندان برنجه قرار دارد.
این چشمه آهک از دهستان چمن بخش تخت سلیمان و در دامنه کوه معروف به کوه طویله سلیمان واقع شده است که تشکیلات زمین شناسی متعددی در آن قرار دارد.
در جنوب روستای برنجه و در کنار رودخانه، در راستای شمالی جنوبی، دهانه‌های چند چشمه آهک ساز خشک شده را می‌توان دید که مشهورترین آنها زندان برنجه یا «دریای برنجه» نام دارد.
دهانه این چشمه بزرگ به شکل بیضی است. قطر بزرگ این بیضی ۱۰۰ متر و قطر کوچک آن ۵۰ متر است و ژرفایش نیز به حدود ۷۰ متر می‌رسد. در کف این سازه بزرگ طبیعی دریاچه ای آکنده از آب سرد و گاز کربنیک است.
این چشمه دیوارهای بلند و پرشیب دارد که از لایه‌های نازک تراورن تن نواری پدید آمده است. پایین رفتن از این دیواره‌های بلند بدون ریسمان و دیگر تجهیزات لازم غیر ممکن است بویژه آنکه کارشناسان احتمال می‌دهند وجود آب‌های گازکربنیک دار در ته دهانه چشمه موجب خردگی بیشتر دیواره شده و بر قطر آن افزوده است.
گفته می‌شود که خان‌های محلی برای تنبیه روستاییان و مخالفان خود، به پایشان سنگ می‌بستند و آنها را به درون این چشمه ژرف می‌انداختند و علت نامگذاری زندان برنجه همین بوده است.
آب دریاچه بعد از گذشتن از میان سنگ‌های رسوبی و آهکی و تراورتن در جنوب شرقی به رودخانه مجاور در روستای برنجه می‌ریزد، آب خارج شده از دریاچه کاملا حالت ملایم و چرب و نرم کنندگی دارد که استفاده از آب آن، پوست دست و صورت را نرم و لطیف می‌کند.
به علت عدم دسترسی تاکنون عمق و میزان آب موجود در دریاچه اندازه گیری نشده و در هر موقع از سال به آن دریاچه مراجعه شود همیشه آب در عمق آن مشاهده می‌شود که هیچ گونه تغییری در کاهش یا افزایش آن مشاهده نمی‌شود.
از نظر زمین شناسی تاریخچه پیدایش مشابهی مثل دریاچه تخت و زندان سلیمان را دارد و آن محل نیز از انباشته شدن رسوبات آهکی، تل‌های بلند و در مواردی دهانه‌های وسیع آتشفشانی مانند بوجود آورده اند و در عمق نسبتا" زیاد دهانه یکی از این تپه‌ها دریاچه ای در میان صخره سنگی وجود دارد که به علت عمق زیاد سطح آب از دهانه امکان دسترسی به آن غیر ممکن بوده و آب دریاچه بعد از گذشتن از میان سنگ‌های رسوبی و آهکی و تراورتن در جنوب شرقی به رودخانه مجاور در روستای برنجه واریز می‌گردد.
سطح آب چشمه در طول سال تغییر چشمگیری نداشته و در چند نقطه از آن گاز کربنیک با شدت بسیار کمی بصورت حباب‌های ریز خارج می‌گردد . دمای آب چشمه حدود 30 درجه سانتیگراد می‌باشد و در فصل زمستان یخ نمی‌زند .
عمق آب آن حدود 25 متر برآورد می‌شود و قابل غواصی است . مساحت چشمه از حدود نیم متر زیر سطح آب افزایش پیدا کرده و حالتی قیفی شکل به خود می‌گیرد ...
در اطراف این زندان چهارمعدن وجود دارد که به دلیل بی توجهی معدنکاران و برداشت بی رویه از معادن و تخریب مناظر و آثار طبیعی ملی به این آثار تاریخی که محل مناسبی برای صخره نوردی و جذب گردشگر با توجه به طبیعت بکر اطراف و نزدیکی به میراث جهانی تخت سلیمان است، در معرض تهدید قرار گرفته است.
نکات حائز اهمیت درباره زندان برنجه:
1- سنگ‌های تراورتن اطراف چشمه بسیار سست بوده و کار گاه طبیعی به سختی یافت می‌شود .
برای برپایی کارگاه از حداکثر ایمنی استفاده شود .
2 – جهت فرود و صعود به داخل چشمه حتما از ابزار غار نوردی استفاده شود . دیواره به علت سستی و ریزشی بودن قابل سنگ نوردی نیست .
3 – بهترین سمت برای فرود و صعود دهانه شمالی می‌باشد که مستقیما به آب چشمه ختم می‌شود .
4 - از رها کردن زباله و وسایل سبک وزن بدون حفاظ در کنارچشمه جدا خودداری شود . وزش باد می‌تواند هر چه کنار چشمه قرار دارن درون زندان آن بیاندازد .
5- دمای آب در فروردین ماه حدود 30 درجه سانتیگراد و عمق آب بیش از 25 متر تخمین زده می‌شود .
6- اهالی ابراز می‌دارند که در سال‌های گذشته زنی که بیماری لاعلاج و واگیر دار داشته به درون این زندان انداخته شده است ! به احتمال زیاد آب هنوز میکروبیست !
7- پدیده هایی از این دست بسیار حساس و آسیب پذیر هستند .
ملیون‌ها سال طول کشیده تا بوجود آیند و قابل ترمیم و بازسازی نیستند . از نوشتن یادگاری ، کنده کاری ، رول و تابلو کوبی و رها کردن زباله در محیط جدا خود داری فرمایید !
آثار موجود در اطراف زندان برنجه:
1-در دو راس تپه مجاور به زندان برنجه ( برنجک) بقایای معماری از دوره نا مشخص توجه بازدید کننده را به خود جلب می‌کند که بنا به اظهارات ساکنین محلی و افراد مسن، قبرهایی در کنار بقایای معماری مربوط به ترسایی‌ها موجود بوده که به خط میخی یا شبیه به آن نوشته هایی بر روی سنگ قبرها مشاهده می‌گردید؛ ولی هم اکنون به علت حفاری‌های غیر مجاز جویندگان طلا و مخروبین آثار باستانی کاملا" منهدم شده و از بین رفته است.
2- در روستای قره بلاغ، مرکز دهستان چمن در کیلومتر 24 شهرستان تکاب و غرب روستای برنجه (برنجک) و در کنار قبرستان عمومی روستا، قبرهایی با سنگ‌های سرخ رنگ با چندین علامت خط میخی مربوط به دوران حکومت مغولان دیده می‌شود که بنا به روایت ساکنین محلی مربوط به مردگان لشکر تیمور در موقع حمله مغولان جهت تسخیر تخت سلیمان و شهرنشین می‌باشند که هم اکنون در اثر کندن و حفاری از بین رفته ولی سنگ قبرها به علت بزرگ بودن برای نشان دادن در همان محل باقی مانده است.
هشدار جدی :
باتوجه به متصاعد شدن حجم قابل توجهی گاز کربنیک (کربن دی اکسید CO2) از عمق دریاچه و بادرنظرگرفتن این نکته که این گاز از اکسیژن سنگینتر بوده (وزن مخصوص 1.53) و بخاطر محفوظ بودن سطح دریاچه از هرگونه جریان هوا و باد، این گاز در اعماق حفره تجمع کرده است به گروهها و افرادی که قصد فرود در این حفره را دارند اکیدا توصیه می‌شود که درصورت داشتن سابقه هرگونه بیماری تنفسی و قلبی از فرود تا سطح دریاچه جدا خودداری کنند.
ضمنا در صورت فرود حتما بیش از 15 دقیقه توقف نداشته باشند،چراکه صعود پارکاب و یومار زدن فعالیتی بشدت هوازی بوده و ممکن است با کمبود اکسیژن و در اصطلاح بریدن مواجه شوند.
منبع :
امیرحسین چرمی
بعضی تصاویر از تقی بابایی و میثم مرادلو
باتشکر از گروه کوهنوردی طلوع زنجان
http://www.tebyan.net/
http://www.hamshahrionline.ir/details/250125
news-tkab.blogfa.com
http://monf.blogfa.com/
http://www.mehrnews.com/