مسجد جامع همدان در نزدیکی
میدان امام که میدان
مرکزی همدان میباشد و در قسمت باختری خیابان اکباتان، درمحدوده‌ی راسته بازارهای شهر واقع شده است .
این مسجد از بناهای متعلق به
دوره قاجاریه است و تاریخ شروع ساخت آن در قطار بندی جلوی
ایوان بزرگ، سال هزار و دویست و پنجاه و سه ثبت شده است.
این مسجد سه درب ورودی دارد که ورودی نوساز سمت خیابان اکباتان، ورودی قدیمی با دالان طاق‌دار در ضلع خاوری صحن، ورودی قدیمی با دالان هشتی مقرنس کاری شده در ضلع باختری صحن قرار دارند که هر سه از زیبایی چشم‌نوازی برخوردارند.
در کتیبه
ایوان جنوبی به تاریخ هزار و دویست و پنجاه و سه قمری است و بر سنگابِ دهلیز غربی، تاریخ هزار و دویست و پنجاه و یک قمری حک شده‌است. در کتیبه‌های موجود، به بانی مسجد اشاره نشده و فقط در دست نوشته‌ای که در مسجد نگه‌داری میشود از آخوند ملاحسین اردستانی به عنوان بانی یکی از شبستان‌ها یاد شده‌است.
بر سنگاب مسجد، نام واقف آن، محمدخان، مشاهده میشود. در کتاب هگمتانه این طور نوشته شده که این مسجد هم به سبک مساجد دور فتحعلی شاه قاجار
...مشاهده کامل متن در تهران، قزوین، و چند شهر دیگر ساخته شده‌است و امکان دارد شروع ساخت ساختمان این مسجد در زمان فتحعلی شاه و یا آغاز سلطنت محمد شاه قاجار بوده باشد.
از حسین‌بن محمدتقی که به "عندلیب" مشهور است، اینطور نقل شده است که مسجد بنای قدیمی‌تری داشته و بعدها تعدادی از شبستان‌های آن تجدید بنا شده‌است. بنای کنونی مسجد متعلق به دوره قاجار است و همچنین ممکن است که بنیان آن از دوره‌های قدیمی‌تر باشد.
شبستان شمالی و مناره‌های ایوان شمالی و همچنین سردر و مناره‌های ورودی شمال شرقی مسجد از ساخته‌های دوره معاصر است. در باز سازی‌های چند سال اخیر، تزیینات گچ‌بُری ایوان جنوبی از بین رفته و از ازاره‌های سنگی، سیمانی، و کاشی جدید در بخش‌هایی از صحن و شبستان به‌صورتی نا متوازن با دیگر مصالح بنا، استفاده شده است.
این مسجد بر حسب ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی خود عملکرد مذهبی داشته و خطبه در آنجا خوانده می‌شده و هم پایگاه سیاسی - اجتماعی به شمار می‌آمده است.
لایه‌های تاریخی معرف قسمتی از شهر دوره اشکانی است که حدود آن تا این محدوده از شهر گسترش داشته و مسجد نیز بر شالوده یک بنای قدیمی ساخته شده است.
قدیمی‌ترین منبع که ذکری از مسجد جامع همدان در آن آمده است کتابی مقدس میباشد که مربوط به قرن سوم هجری است.
طرح مسجد به صورت حیاط مرکزی است که سه ایوان در اطراف آن قرار گرفته که شبستان اصلی و قدیمی‌ترین قسمت فعلی مسجد جبهه جنوبی آن مربوط به دوره صفوی و قاجار است.
منابع :
http://www.atlasy.ir/
http://fa.wikipedia.org/
http://www.farsnews.com/
http://www.mehrnews.com/
