ازگیل یا کونوس

کُنوس بِچِم یه پرپره می‌داهونه آو دِکَتَی
کُنوس یا اَزگیل با نام علمی Mespilus germanica ، میوه‌ای است از خانواده گلسرخیان از سرده‌ی ازگیل‌ها (Mespilus) ، هم خانواده با سیب و گلابی و از جمله میوه هایی است که با فرهنگ گیلان عجین شده است و هر جا سخن از کُنوس به میان می‌آید به دنبال آن گیلان هم خواهد آمد همانطور که نام آن(اَزگیل) نیز گویای از گیل بر آمدن آن را دارد.
این میوه که در جنگل‌های منطقه‌ی کاسپی می‌رویید از سه هزار سال پیش در جنوب دریای کاسپین توسط مردمان منطقه کشت می‌شد و ۷۰۰ سال پیش از میلاد به یونان و در ۲۰۰ پیش از میلاد به روم رسید و کاشت این میوه از طریق رومیها در بقیه اروپا گسترش یافت.
میوه ازگیل بسیار سخت و اسیدی است و تا زمانیکه خوب رسیده نشود قابل خوردن نیست. گوشت ازگیل پس از رسیدن از رنگ سفید به قهوه‌ای تغییر می‌یابد و کاملاً نرم و شیرین می‌شود و مردم به آن خرمای گیلان نیز می‌گویند.
ازگیل را به صورت خام به عنوان میوه ای لذیذ، مطبوع و تقویت کننده مصرف می‌کنند. از ازگیل جهت تهیه شربت و کنسرو ازگیل نیز استفاده می‌شود.ازگیل در مکانی سایه روشن در جنگل‌های آفتابگیر رشد می‌کند و خاک مرطوب، سبک و شنی با خاک برگ یا خاک سنگین رسی و به خوبی زهکشی شده برای کشت آن مناسب است.
نکته‌ی جالب در مورد این میوه این است که همواره 5 هسته دارد!
ازگیل رسیده داراى لعاب نباتى فراوان و تانن بوده و از قند گلوکز، فروکتوز، سوربیتول و بعضى اسیدها و همچنین سلولز و گروه ویتامین هاى B و C، املاح معدنى و کمى پروتئین برخوردار مى باشد.ازگیل در اواخر پاییز و اوایل زمستان مى رسد.
آوکونوس یکی از خوردنی‌های قدیمی این سرزمین است که در این منطقه در شب یلدا رواج دارد و به روش خاصی تهیه می‌شود. در فصل پاییز، ازگیل خام را در خمره می‌ریزند، خمره را پر از آب می‌کنند و کمی نمک هم به آن می‌افزایند و در خم را می‌بندند و در گوشه‌ای خارج از هوای گرم اطاق می‌گذارند.
ازگیل سفت و خام، پس از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه می‌شود. آوکونوس در اغلب خانه‌های گیلان تا بهار آینده یافت می‌شود و هر وقت هوس کنند ازگیل‌تر و تازه و پخته و رسیده و خوشمزه را از خم بیرون می‌آورند و آن را با گلپر و نمک در سینه‌کش آفتاب می‌خورند.
(آو= آب و کونوس = ازگیل). در گیلان در خانواده هایی که در همان سال پسرشان را داماد یا نامزد کرده‌اند رسم است که طبقی برای خانواده نوعروس می‌فرستند.
گل هاى درخت آن سفید و میوه اش شبیه زالزالک است؛ با این تفاوت که میوه‌ی ازگیل درشت‌تر و قهوه اى رنگ و طعمش شیرین و کمى گس است. هسته‌ی آن را مى کارند و درخت ازگیل را به درخت به و گلابى هم پیوند مى زنند.
بخش هاى مورد استفاده درخت ازگیل برگ و میوه‌ی آن است. اسامى فارسى قدیم ازگیل، " اردف " و " گیل " بوده است.
خواص دارویی این میوه که رسیده‌ی آن بسیار لذیذ است، از روزگاران بسیار دور مورد توجه بوده و بقراط، پدر علم طب یونان باستان، آن را برای مبتلایان به ترشی معده و مدفوع سوزان و عوارض تب تجویز می‌نمود .
این میوه سرشار از ویتامین‌های ب و ث بوده و برای درمان آبسه دهان و گلو منفید است. جوشانده‌ی برگ آن در درمان بیماریهای آنژین، برفک ، سالک ، اسهال بچه‌ها ، منظم کردن کار روده‌ها ، ورم گلو و ناراحتیهای حلق بسیار مؤثر است.
نارس این میوه قابض است و برای جلوگیری از خونریزی مفید است.
جوشانده برگ ازگیل که 50 گرم برگ را در هزار گرم آب بجوشانند بصورت غرغره برای فرونشاندن ورم مخاط گلو و ناراحتیهای حلق گلو استفاده می‌شود. همچنین ترشی این میوه برای کبد فوق العاده مفید بوده و درد آن را درمان می‌کند و معجون آسیاب شده‌ی دانه‌ی آن با عسل برای دفع سنگ کلیه بسیار مؤثر می‌باشد.
خواص ازگیل
1ـ ازگیل سرشار از ویتامین‌های «ب» و «ث»، قند، تانن، سلولز و اسید سیتریک می‌باشد.
2ـ ازگیل دارای مقدار زیادی «هیدرات کربن» است که مولد انرژی است.
3ـ ازگیل از ماده ای به نام «تانن» برخوردار است که بهترین دارو برای درمان عفونت‌های روده بزرگ شمرده می‌شود.
4ـ ازگیل در تقویت خون بدن مؤثر است.
5ـ ویتامین «ب» ازگیل، اعصاب را تقویت می‌کند و از نظر تغذیه اهمیت دارد.
6ـ ازگیل را به صورت خام به عنوان میوه ای لذیذ، مطبوع و تقویت کننده مصرف می‌کنند و از آن شربت و کنسرو ازگیل تهیه می‌نمایند.
7ـ مصرف ازگیل خام یا کنسرو ازگیل در معالجه اسهال ساده اثر قطعی دارد.
8ـ خوردن ازگیل خام و (خصوصا نارس که تانن بیشتری دارد) در معالجه خونریزی‌های داخلی مانند بواسیر، خونریزی رحمی و غیره تأثیر شفابخش دارد.
9ـ ازگیل در معالجه ورم روده به کار می‌رود؛ بدین منظور باید 230 گرم ازگیل را پس از جدا کردن پوست و دانه، در کمی شیر حل نموده و مصرف کرد.
10ـ در معالجه زخم دهان و تورم مخاط گلو مؤثر است؛ بدین منظور باید 50 گرم از برگ درخت ازگیل را در یک لیتر آب بجوشانند و با کمی از آن در شبانه روز چند مرتبه دهان را بشویند و مضمضه کنند.
11ـ ازگیل، قبض کننده روده هاست.
12ـ ازگیل ادرارآور است.
13ـ ازگیل کار روده‌ها را تنظیم می‌کند.
14ـ ازگیل دارای اسید مالیک، تانن، اسید سیتریک و اسید تارتاریک بوده و از نظر غذایی شبیه بِه است.
15ـ ازگیل میوه ای بسیار مقوی است زیرا قدرت اسموزی خون را می‌افزاید.
16ـ ازگیل به سبب داشتن املاح سیتریک، رمالیک و تارتاریک، ترشی خون را می‌زداید.
17ـ ازگیل عوامل معدی را مرتب می‌کند و برای اسهال بسیار مفید است.
18ـ میوه تازه و رسیده ازگیل یا کنسرو آن برای درمان اختلال قاعدگی خانم‌ها کاملاً مفید است.
19ـ جوشانده نیم گرم برگ ازگیل، سالک را درمان می‌کند.
20ـ جوشانده برگ ازگیل به صورت بالا، پوست‌های ظریف را تقویت می‌کند و معالج برفک است.
21ـ غرغره کردن با جوشانده برگ ازگیل، آبسه‌های دهان و گلو را درمان می‌کند.
22ـ اگر هر روز سه بار با جوشانده برگ ازگیل غرغره شود، آنژین را معالجه می‌نماید.
منبع :fdo.mui.ac.ir/index.php?option=com
http://fa.wikipedia.org/
www.tebyan.net
www.irannaz.com/news_detail_12046.html
خبرگزاری کشاورزی ایران