کلیسای موجومبار که به کلیسای " سنت هریپ سیمه " شهرت دارد در روستای موجومبار حدود 35 کیلومتری شمال
تبریز و حدود 39 کیلومتری
مرند، در درهٔ سرسبز
ساری چای، در آبادی موجومبار، که تابع رودقات شهرستان
مرند است، قرار دارد.
در گذرگاه راه
تبریز به
مرند، در حدود سی کیلومتری
تبریز، راه آسفالته ای وجود دارد که به طرف شمال کشیده شده و راهی خاکی از آن جدا می‌شود که پس از گذشتن از میان دشت و تپه ماهورها به روستای کهنسال و تاریخی موجومبار می‌پیوندد.
روستای موجومبار تا اندازه ای ویران و فراموش شده، , ولی وجود کلیسای دیدنی هریپ سیمه به این آبادی ارزش و اعتباری ویژه بخشیده است.
خانه‌های روستا بر فراز تپه، برروی هم و به گونهٔ پلکانی و از مصالحی چون خشت، گِل و سنگ لاشه ساخته شده اند. ساختمان کلیسا نسبت به جای خانه‌ها در پایین‌ترین سطح ساخته شده و از نظر اندازه، در سنجش با آنها، ساختمانی بزرگ و باشکوه به نظر می‌رسد.
این کلیسا از گذشته تاکنون نام‌های سنت هریپسیمهٔ مقدس، سورپ هریپسیمه، موژومبار و موجومبار را به خود گرفته است.
نام این کلیسا شاید از نام هریپسیمه، دختر آشوت
...مشاهده کامل متن باگرادونی، پادشاه ارمنستان گرفته شده است که در سال 875 میلادی به درخواست زاکاریا زاگستی، جاثلیق ارمنی ها، امیران ارمنی او را به پادشاهی ارمنستان برگزیدند.
دربارهٔ تاریخ ساختمان کلیسا نظریه‌های زیادی وجود دارد , پژوهشگران تاریخ ساختمان آن را سدهٔ نهم تا سیزدهم میلادی دانسته اند.
نصرت الله مشکوتی، نویسندهٔ کتاب فهرست بناهای تاریخی و مکان‌های باستانی ایران، تاریخ بنای ساختمان اصلی کلیسا را سدهٔ نهم میلادی دانسته است، اما پژوهشگران دیگر تاریخ ساختمان آن را دوران ایلخانی؛ یعنی، سدهٔ سیزدهم ـ چهاردهم میلادی می‌دانند.
در کتاب دیوان تاریخچهٔ ارامنه در آذربایجان نوشتهٔ نورایر مامیان، دربارهٔ پیشینهٔ ساختمان این کلیسا آمده است: وجود سنگ‌های رگ نخست ساختمان کلیسا نشانگر آن است که ساختمان نخستین کلیسا در حدود هشتصد سال پیش ساخته شده است و بعدها، که رو به ویرانی گذارده، نوسازی شده و سنگ‌های ساختمان نخستین برای زیر ساختمان کلیسا به کار رفته است.
بر روی سنگ‌های زیر ساختمان، نقش‌های ناخوانایی وجود داشته و بر پایهٔ سنگ نوشته ای ساختمان سورپ هریپسیمه در سال 1691 میلادی به گونهٔ اساسی و دومین بار در سال1840 میلادی که در اثر زلزله یکی از دیوارهای آن فرو ریخته بود، تعمیر و بازسازی شده است.
استاد ورجاوند معتقد است که با توجه به غار کنده شده در تپهٔ کنار دیوار شمالی کلیسا، که همانندی بسیار به نیایشگاه‌های کهن دارد و همچنین با توجه به اینکه کلیسای سورپ هریپسیمه در آغاز زیارتگاه بوده و بعد به صورت کلیسا درآمده می‌توان گفت پیشینهٔ این محل، که جایگاهی مقدس و پیش از برآمدن آیین حضرت مسیح (ع) مورد ستایش بوده، کهن‌تر از تاریخ‌های یاد شده است.
این کلیسا به شیوهٔ بازیلیک ساخته شده و از نظر پلان و فضای درونی همانند کلیسای سرکیس مقدس خوی است. اندازه‌های بیرونی آن8/22 x 13متر و بلندی اش حدود 25/ 8 متر است که به گونهٔ مستطیل و با پوشش شیروانی دو سو و بدون گنبد ساخته شده است.
مصالح به کار رفته در ساختمان سنگ لاشه، ملات و آهک است، جز از دور درهای ورودی و نورگیرها و بالای پیرامون نمای بیرونی که با سنگ تراشیده کار شده. ورودی‌های ساختمان در گوشهٔ جنوبی و باختری کلیسا قرار دارند که سنگ کاری ساده و بدون تزیین دور آن شکل قاب مانندی به آن بخشیده است.
ورودی کلیسا مستطیل شکل است و نسبت به دیوار بیرونی ساختمان پس‌تر قرار گرفته اما نماسازی آن، که بر دیوار بیرونی نیزهست، دو ستون یا پایه است که بر فراز آن دوره ای به گونهٔ یک کمانِ دور تمامِ نعل اسبی قرار گرفته.
دیوار شمالی کلیسا در سنجش با دیوار نمای جنوبی آن دارای بلندی اندکی است زیرا بر فراز یک بلندی ساخته شده.
درون کلیسا مستطیل شکلی است به درازای 80/19و پهنای 58/10 متر که به کمک چهار ستون میانی و جرزهای پیوسته به دیوارها به یک ناو یا نِف پهن در میانه و دو ناوپهلویی تقسیم شده و در نتیجه در سوی درازا، در دو سو، سه کمان نعل اسبی پدید آمده است.
محراب کلیسا در خاور آن قرار گرفته و به گونهٔ نیم دایره است. جای محراب چهار پله بالاتر از کف کلیسا قرار دارد و دیوار گرداگرد و سقف آن به گونهٔ هنرمندانه ای با طرح نیم دایرهٔ محراب یکسان شده است.
در دو سوی محراب و هم سطح با کف اصلی، دو اتاق کوچک قرار دارد که نعل درگاه و نگهدارنده‌های آن و کف درگاه همه از سنگ تراش است. ستون‌های چهارگانهٔ سنگی درون ساختمان دارای طرحی دوازده گوشه است.
این ستون‌ها بدون سرستون و تنها در جایی که پایهٔ کمان آغاز می‌شود در خاور و باختر دارای لبه ای برآمده اند. تمامی ستون‌ها و جرزهای روی دیوارها و دورهٔ کمان‌ها به کمک سنگ‌های تراش مستطیل شکل خاکستری گرایسته به سیاه پوشیده شده.
درصورتی که دیوارهای اصلی و سقف ساختمان با سنگ لاشه ساخته شده است.
شش نورگیر در درون ساختمان جاسازی شده اند که در بالای دیوارهای باختری و خاوری و دیوار جنوبی و یکی نیز در میانهٔ سقف کلیسا به فضای درونی ساختمان نور ملایمی می‌بخشند.
پیرامون نورگیرها با سنگ‌های تراش آراسته شده و جز آن هیچ گونه آرایشی در درون کلیسا و نمای بیرونی آن دیده نمی‌شود, با این حال، فضای درونی از یک حالت ویژه و الهام بخش و آرام برخوردار است.
در میان جرزهای سنگی پیوسته و دیوار شمالی کلیسا، گودالی چهارگوش قرار دارد که در گذشته به گونهٔ دری تا پایین گشوده بوده اما بعدها نیمی از آن را بسته اند.
درون این دریچه به محوطه ای به درازای هشت متر و پهنای 25/4متر راه دارد. این محوطه، که همانند غار یا سردابه ای است، در درون تپه کَنده شده و دیوارهای سنگی و شنی آن به گونهٔ طبیعی و بدون پوشش نگه داشته شده است.
سقف سردابه به گونهٔ هلالی کَنده شده و دربارهٔ کاربرد آن می‌توان گفت به شکل کلیِ بیشتر مهرابه‌ها همانندی دارد.
کلیسای سنت هریپسیمه در دامنهٔ تپه ای، در سراشیبی و پشت دهنده بر آن به گونه ای استادانه ساخته شده و با طبیعت پیرامون خود آمیخته است و روی هم رفته ساختمانی بسیار گیرا و دل نشین است که آن را در دامنه ساخته اند و از هر سو خانه‌های روستاییان آن را در بر گرفته و مجموعه ای زیبا از طبیعت را پدید آورده است.
کلیسای ویرانهٔ دیگری بر فراز تپه‌های چیره بر کلیسای هریپسیمه وجود دارد که از سده‌های هفدهم و هجدهم میلادی برجاست و به نام آنِرِوویتبه معنی نامرئیِ مقدس نامور است.در بیرون این ساختمان، شماری سنگ گور با نقش صلیب وجود دارد که نشانگر ارزش و اهمیت این مکان مقدس در روزگار آبادنی آن است
منبع:
http://www.eachto.org/main/index.php
http://www.paymanonline.com
http://fa.wikipedia.org
