امامزاده سید صلاح الدین محمد در جنوب شهر
آبدانان،بر روی تپه‌ای مشرف بر قلعه باستانی پشت قلعه - از آثار باستانی دورة ساسانی - و بین دو رودخانه شور آب که از رشته کوه کبیر کوه سرچشمه می‌گیرد، واقع شده است.
ساخت بنای اصلی این بقعه مربوط به قرون هفتم یا هشتم هجری در زمان سلجوقیان است و در سال 1372 با زیربنای 50 متر مربع بازسازی شده است.
بنای
امامزاده سید صلاح الدین محمد بر اساس نقشه مستطیل شکل در جهت شمال- جنوبی و به طول 25/13 متر و عرض 70/11 ساخته شده است و از دو قسمت اتاق ورودی و اتاق مقبره (گنبدخانه) تشکیل شده است.
این بنا دارای گنبد دوپوش با گنبد مضرس(درچین) بیرونی و گنبد نیم کروی داخلی است .
بدنه بنا از دو قسمت بدنه قدیمی و الحاقات جدید تشکیل شده است
بدنه قدیمی شامل دو قسمت اتاق ورودی و اتاق مقبره (گنبدخانه) است .
اتاق ورودی (پیش طاق) به عرض (شمالی- جنوبی) 45/2 متر و طول (شرقی- غربی) 60/3 متر است.
اتاق مقبره در ضلع جنوبی اتاق ورودی قرار گرفته است و از یک چهار ضلعی تشکیل شده که قسمت
مرکزی آن به صورت مربع و اندازه هر ضلع آن 70/5 متر است.
در نقشه فعلی بنای قدیمی به وسیله یک قسمت الحاقی
...مشاهده کامل متن از چهار طرف احاطه شده است ابعاد فعلی بنا در جهت (شمالی- جنوبی) به طول 10/24 متر وعرض (شرقی- غربی) 3023 مترمربع است.
همچنین دو اتاق در گوشه‌های شمال شرقی و شمال غربی بنا و یک ایوان ورودی با دو رواق در طرفین آن در ضلع شمالی بنا می‌باشد .
جهت قبله در این بنا 15 درجه به طرف جنوب غرب است.
مصالح به کار برده شده در این بنا در قسمت‌های مختلف متفاوت است.
در قسمت قدیمی بنا، بدنه با قلوه سنگ و گنبد بیرونی آن با آجر و پوشش خارجی بنا از گچ بوده است، قسمت الحاقی بنا نیز از مصالح امروزی مانند آجر، ماسه، سیمان و آهن ساخته شده است.
در اطراف امامزاده قبرستانی وجود دارد که هم اکنون به عنوان قبرستان عمومی شهر آبدانان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سنگ قبرهای قدیمی این قبرستان دارای نقوشی مانند بز کوهی . تفنگ . شانه . مهر تسبیح . قلیان . ابریق است و حدود 200سال قدمت دارد .
مزار شهید داریوش رضایی‌نژاد در جوار امامزاده سید صلاح‌الدین محمد(ع) واقع شده است
براساس اعتقادات و باورهای مردم، امامزاده سیدصلاح الدین محمد(ع) دارای کرامات و عنایاتی است که علیمراد محمدی در کتابی با عنوان «کرامات سیدصلاح الدین محمد (ع)» از زبان مردم جمع‌آوری نموده:
نجات دادن از دست سارقان، شفای مریض، رؤیای صادقانه، نجات از مرگ حتمی و ... از جمله کرامات ذکر شده در این کتاب است.
کروان درباره این گونه بناها می‌گوید: « ساختار گنبد برآمده این بناها در تاریخ معماری بی‌نظیر و در هنر اسلامی بدعتی به شمار می‌آید و نمونه‌هایی که از آنها باقی مانده‌اند مربوط به قرون 12 تا 14 میلادی میباشند.
تولد سید صلاح الدین محمد(ع) (طبق فرموده اقای زرباطی سید صالح الدین محمد «ع» )جایی دیده نشده است,اما چون مدت عمر این امامزاده طبق شجره پیرمحمد (ع) مقارن با حیات امام رضا (ع) بوده است دوران حیاتش احتمالا بین سده‌های ۲۰۰الی ۳۰۰هجری قمری بوده است.
طبق اسناد موجود در صفحات ۱۶۲و ۱۶۴کتاب «بغیه الحائر فی احوال اولاد امام محمد باقر(ع)» نوشته عالم نساب سید حسین حسینی الزرباطی سید صلاح الدین محمد (ع) را از نوادگان امام محمد باقر معرفی نموده است .
بر اساس گفته‌ی وی امام محمد باقر (ع) دارای ۹فرزند که شامل ۴فرزند پسر به نامهای ابوعبد الله جعفر بن محمد الصادق (ع) ، عبد الله ،ابراهیم و علی و همچنین دارای ۵فرزند دختر به نامهای ام سلمه ، زینب ، خدیجه ، ام جعفر و آمنه می‌باشد .
شاید امام زاده سید صلاح الدین محمد(ع) فرزندان دیگری داشته مثلا طبق آنچه بر روی سنگ قبور قدیمی که مورد رویت بسیاری از سادات بوده می‌توان استنباط کرد سید نور الدین دارای ۲فرزند ذکور به نامهای سید بابا و سید موسی بوده است.
سید موسی به احتمال قریب در کشور همسایه عراق و در شهر‌های واسط ،بغداد ، و بصره زندگی می‌کردند .
اما فرزندان سید بابا همان سادات مقیم شهرستان آبدانان میباشند که به ترتیب چنین بیان می‌شوند: سید بابا - سید نور الدین - سید صرف الدین - سید تاج الدین.
طبق اسنادی دیگر سید تاج الدین بن سید صرف الدین دارای ۲فرزند ذکور به نامهای سید عنایت(بابا گپه) و سید حاجی (بابا کوچک، بابا هیرده) بوده است که اولاد این بزرگواران هم اکنون خطوط بزرگ و مشهور خاندان سادات رادر شهرستان آبدانان از توابع استان ایلام تشکیل می‌دهند.
آقای زرباطی اولاد سید صلاح الدین محمد (ع) را چنین معرفی می‌نماید:
سید صلاح الدین محمد-سید ابراهیم-سید کاظم - سید جعفر - سید حسین - سید ناصر - سید علی - سید محسن - سید ادریس - سید عبد الله - سید طاهر - سید یوسف - سید نور الدین .
همچنین شجره ایشان چنین بیان شده است(روضه الشریفه السید صلاح الدین محمدبن السید ناصر الصغیربن السید المهدی بن السید الهادی بن السید الغلام بن السید عیسی بن السیدیعقوب بن السید ابراهیم بن الامام محمد الباقر(ع) )
این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۹۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع:
http://seyedsalahdinmohamad.blogfa.com
http://fa.wikipedia.org
http://ilam.awqaf.ir/pages/showpage-664.aspx
http://10560.blogfa.com/cat-1.aspx
http://www.irtg.ir
http://www.ghatreh.com
http://harameyar.ir/?part=emamzade&inc=emamzade&id=3663
http://shabestan.ir/NSite/FullStory/Photo/?Serv=0&Id=183847&Mode=
