منطقه حفاظت شده خانگرمز

منطقه حفاظت‌شده خانگرمز را یکی از مهمترین مناطق استان همدان به شمار می‌رود.
این زیست‌بوم حفاظت‌شده در فاصله ۳۰ کیلومتری غرب شهرستان تویسرکان، ۲۵ کیلومتری شرق شهر اسدآباد و در سمت جنوب غربی همدان و شمال غربی شهر فرسفج قرار گرفته است.
قله مخروطی شکل خان گرمز، با چشم اندازی زیبا و ارتفاع ۲۸۵۳ متر از سطح دریا، در ۳۴ کیلومتری غرب تویسرکان و جنوب غربی رشته کوه الوند و شرق دشت اسدآباد منظره بی بدیلی را پدید آورده است.
کوه و منطقه خانگرمز در میان 16 روستای احاطه شده و از شمال به روستاهای قلقل، گنبله، بهارآب، ترمیانک، هوش و از شرق به روستاهای حاجی آباد، سوتلق، قلی لاله بالا و از طرف غرب به روستاهای مین آباد، تقی آباد، سازیان، کنجوران سفلی و از طرف جنوب به روستاهای کنجوران علیا و وسطی، قلی لاله پایین و لاشجرد محدود می‌شود.
این منطقه دارای صخره‌ها و پرتگاههای مرتفع و صعب العبور است که در معرض فرسایش شدید ناشی از بارندگی و یخبندان قرار دارند و در ضلع جنوبی نیز وجود صخره‌های سنگی و غارهای متعددی چون غار بهرامی، غار مر لرستانی، غار عبدالله خان بر زیبایی آن افزوده است.
خانگرمز که در فارسی دری به مفهوم خان گسترده اهورامزداست ،علاوه بر اینکه بیانگر سابقه دیرینه این منطقه است بلکه نشانگر ارج نهادن ایرانیان باستان به منابع طبیعی به عنوان مواهب الهی می‌باشد.
این منطقه، نام خود را از کوهی به همین نام گرفته است که بخش اعظم وسعت و اهمیت منطقه را به خود اختصاص داده است.
منطقه حفاظت شده خانگرمز نگینی ارزشی در غرب کشور محسوب میشود این منطقه منحصر به فرد به دلیل شرایط بوم‌شناختی، غنا و تنوع خاص از ذخایر ژنی گونه‌های گیاهی و جانوری و دارا بودن اکوسیستم دست نخورده کوهستانی با رویش طبیعی در فهرست آثار مناطق ارزشی حفاظت شده ثبت شده است.
منطقه خانگرمز دارای آب و هوای نیمه خشک و سرد و معتدل بوده و رژیم بارندگی آن از تیپ اقلیم مدیترانه ای است.
منابع آبی منطقه از دو دسته آب تامین می‌شود :
۱ـ آب چشمه‌های منطقه که به سطح زمین جاری می‌شود .

 از جمله چشمه‌های اصلی چشمه شرشره ، کفتاران ، کنی خان .
علی زمان و چشمه وزمان را می‌توان نام برد.
۲ ـ آب ناشی از بارندگی و ذوب برفهای ارتفاعات منطقه که به صورت نهرهای کوچک و بزرگ از شکاف صخره‌ها و دره‌های عمیق جاری می‌شود ، ویا به صورت آبگیر و تالابهای کوچک فصلی ظاهر می‌شود .
مانند آبگیر تخت سر منطقه که تا اواخر بهار دارای آب می‌باشد و منبع تامین کننده آب وحوش در فصل بهار می‌باشد .


غارهای واقع شده در کوه خانگرمز، تپه‌ها و محوطه‌های سگاوی، تپه گودین، امامزاده محمد شانآباد و قلعه اشتران از جاذبه‌های تاریخی - فرهنگی این منطقه محسوب می‌شود.
پوشش گیاهی:
در منطقه حفاظت شده خانگرمز تاکنون در مجموع ۲۱۳ گونه گیاهی متعلق به ۱۶۴ جنس و ۴۵ خانواده با خواص وکاربردهای دارویی، صنعتی و .. شناسایی شده است که به شکل درختچه، بوته و علف دارای مصارف خوراکی، دارویی، صنعتی و ساختمانی هستند.
از جمله گونه‌های درختی و درختچه ای می‌توان به ارزژن، زرشک، زاازالک، انجیر وحشی، گردو، ارس، سیب وحشی، ون، کلخونگ، گلابی وحشی و انگور وحشی و … اشاره نمود که به جز ارس که از چوب آن استفاده می‌شود، بقیه میوه خوراکی دارند.
از گونه‌های بوته ای و علفی که دارای خواص دارویی هستند در منطقه خانگرمز می‌توان به بومادران، شیرخشت، شکر تیغال، پونه گل درشت، چند گونه مفرا، چند گونه مریم گلی، آویشن و گل راعی اشاره کرد.
تعدادی از گیاهان خوراکی این منطقه ،کنگر وحشی، گلپر و پینامه را می‌توان نام برد
با توجه به برخورداری این منطقه از شرایط و عوامل زیستی مناسب حیات وحش، از جمله: دور بودن از مسیر جاده اصلی، محصور بودن جبهه شمالی آن توسط رشته کوه الوند و منابع آب کافی، جمعیت جانوری قابل توجهی را در خود جای داده است و مهمترین زیستگاه کل و بز وحشی، قوچ و میش استان به شمار می‌رود سایر وحوش عمده موجود در این منطقه عبارتند از:


الف- پستانداران شامل: بز و پازن، گربه وحشی، کفتار، گورکن، سمور، گرگ معمولی، گرگ سیاه، روباه، خرگوش، شغال و سنجاب نقره ای.
ب- پرندگان بومی و مهاجر شامل: عقاب طلایی، کبک، تیهو، اکراس، کبوتر، غاز خاکستری، کوکره، اگرات، قرقی، باقرقره، کلاغ نوک سرخ، کلاغ نوک زرد، سینه سرخ و بالابان.


ج- پرندگان آبزی مهاجر مانند: خروس کولی، حواصیل خاکستری، لک لک، کله سبز، آنقوت، کشیم بزرگ و….
و انواع خزندگان: چوخ مار سمی ـ افعی زنجانی ... مار نیمه سمی: یلدمار ـ سوسن مار ... مارهای غیر سمی: شلاقی ـ چلمبر ـ مار پلنگی و انواع مارمولک‌ها، عقرب زرد و رتیل را می‌توان نام برد .
در فصل زایش پستانداران و چند روزی بعد از فصل زایش، بازدید عموم از خان‌گرمز ممنوع است. این مدت از 15 اردیبهشت شروع می‌شود و تا اوایل تیرماه ادامه دارد.
خان‌گرمز مثل یک جزیره بکر است و هنوز از تله‌کابین و هتل و ترافیک در آن خبری نیست. اینجا می‌شود ساعت‌ها روی تخته‌سنگی نشست و در میان پرواز پروانه‌ها به صدای پرندگان گوش کرد.
می‌توان بازی نسیم را روی پوست احساس کرد و از تصویر حیات وحش در چند قدمی مشعوف شد. اینجا دنیای دیگری است. دنیایی که حفاظت می‌شود.
مسیر دسترسی
دو راه برای رسیدن به منطقه حفاظت شده خان‌گرمز وجود دارد. یکی محور تویسرکان به کنگاور و دیگری راه اسدآباد است. از راه اسدآباد، خان‌گرمز در 75 کیلومتری شهرستان همدان قرار گرفته است و از راه تویسرکان با احتساب تمام پیچ و خم‌های راه باید 55 کیلومتر تا رسیدن به خان‌گرمز بپیماییم.

منبع :
http://ta-beekaran.blogfa.com/post-185.aspx
http://www.kanjoran.ir/post/3
http://mehrvan.persianblogr/