از ویژگی‌های مسکن در این استان، تنوع در خانه‌های متحرک سنتی است. این سرپناه‌های موقتی و قابل حمل از‌‌آن روستاییان کم‌درآمد، عشایر و کوچ‌نشینان سیستانی و بلوچ است و بعضی از خانه‌های ثابت در ییلاق و قشلاق تلفیقی از معماری سنتی و جدید است.
مسکن سنتی عشایر
گدام یا پلاس:سیاه چادری است که از به‌هم دوخته شدن نوارهایی بافته شده از موی بز شکل می‌گیرد و توسط زنان و دختران تهیه و برپا می‌شود.
در برپایی آن از چوب‌های ضخیم بلند و کوچک، طناب، میخ و حلقه‌های بزرگ استفاده می‌کنند. فضای داخل آن براساس سلیقه زنان عشایر با نوارهای آیینه و سکه‌دوزی شده، گلیم، پشتی، تزیین می‌شود.
این مسکن متحرک در کل منطقه
سیستان و بلوچستان بیشتر سمت سرحد رایج است.
کپر:نوعی سرپناه از چهارچوب بلند -عموماً از درختان نخل و
گز- و به صورت عمودی است. ورودی آن را با برگ نخل به صورت افقی و مسطح می‌پوشانند و حدفاصل چوب‌ها نیز با شاخ و برگ درخت
خرما و
گز پوشانده می‌شود.
از کپر معمولاً در زمین‌های کشاورزی یا محلی برای خرید و فروش اقلام و محصولات استفاده می‌شود. از این مسکن عمدتاً در جنوب بلوچستان (مکران) استفاده می‌شود.
لوگ: بعضی به آن کپر
...مشاهده کامل متن نیز می‌گویند، از شاخ و برگ درختان خرما به صورت نیم‌دایره و با سقف هلالی درست می‌شود. جهت برپایی آن در زمین، گودالی حفر نموده تا پایه‌های لوگ محکم و استوار باقی بماند بعد با حصیر یا پلاس آن را پوشش می‌دهند.
گردتوپ: یکی از زیباترین مساکن سنتی و بومی منطقه “گردتوپ” است. دیوارهای “گردتوپ” از خشت و چینه و کاه‌گل ساخته می‌شود و دارای در چوبی و سقف آن از شاخ و برگ درخت خرما و در کل تقریباً مدور است.
اگر دیواره عمودی آن نیز از چوب‌های درخت گز و نخل درست شده باشد، به آن “توپی” می‌گویند. این مسکن بیشتر در حوزة ایرانشهر، چا‌بهار و جلگه جازموریان ساخته می‌شود.
و شباهت زیادی به مساکن منطقة بوشهر، بندرعباس و بندر ترکمن دارد. نوع کوچک‌تر این بنا را که از آن به عنوان انبار علوفه و محصولات و یا دام استفاده می‌کنند، حانگ پیشی گویند.
نوع دیگر از مساکن سنتی خارخانه‌ای است که از انبوه بوته‌های درهم فشرده خار و ستون تیرهای چوبی از درخت خرما بنا می‌شود و تنها در فصل تابستان مورد استفاده قرار می‌گیرد و مانند یک کولر آبی با هوای مطبوع عمل می‌نماید و به آن احتکن یا آدوربند گویند.
منبع :http://www.ichto.ir/Default.aspx?tabid=634
