تکیه معاون‌الملک

آدرس : کرمانشاه، خیابان حداد عادل
تکیه معاون‌الملک ساختمانی که عمر آن به دوره قاجاریه در کرمانشاه می‌رسد و کاشی‌های منحصر به فردش آن را از بسیاری بناهای تاریخی و مذهبی متمایز می‌نماید.
تکیه معاون الملک از جمله آثار زیبا و باشکوه است که از دوره قاجاریه در کرمانشاه به یادگار مانده است. این بنای تاریخی در بافت قدیم شهر کرمانشاه در محله آبشوران قدیم و در خیابان شهید «حداد عادل» واقع شده است.
تکیه معاون الملک دارای سه در ورودی است که در غربی به خیابان حداد عادل در شمالی به کوچه معاون الملک و در جنوبی به کوچه ایلخانی مشرف است.
تکیه معاون الملک در سال ۱۲۸۰ توسط حسن معینی ملقب به معاون الملک بناشده است. در آن زمان تکیه به منظور برگزاری مراسم مذهبی و رفع اختلافات قومی و عشایری به کار می‌رفت.
در سال ۱۲۸۷در گرماگرم مبارزات جنبش مشروطه خواهی گروهی از مشروطه خواهان به علت آنکه تکیه معاون الملک محل اجتماع مخالفان مشروطه شده بود با استفاده از توپ این بنا را به آتش کشیدند.
با فروکش کردن آتش هرج و مرج، حسن خان معاون‌الملک در سال ۱۳۰۷به بازسازی ...مشاهده کامل متن مجدد این بنای باشکوه پرداخت.
به گفته برخی کارشناسان کاشیکاری‌های تکیه معاون الملک تاریخ مصور اسلام و ایران است و این وجه تمایز این اثر با سایر آثار تاریخی و مذهبی کشور محسوب می‌شود.
گفته می‌شود؛ تکیه معاون الملک کرمانشاه زیباترین کاشی کاری را در دنیا دارد. موزه مردم شناسی و آرامگاه معاون الملک در این مکان زیبا و تاریخی ومذهبی قراردارد و باید گفت، امتیاز قابل ملاحظه و استثنایی این بنا در کاشی کاری آن است.
به گفته کارشناسان میراث فرهنگی کرمانشاه کاشی‌های برجسته و نیمه برجسته با نقوش بسیار زیبا و رنگ‌های صددرصد طبیعی که در این بنا به کار رفته در جهان بی‌همتاست.
تصاویری که بر روی کاشی‌ها حک شده شامل صحنه‌هایی از غزوات حضرت محمد (ص)٫ نبردهای امام علی (ع)، حوادث کربلا، تصاویر سلاطین باستانی ایران از جمله پادشاهان هخامنشی و تصاویری از تخت جمشید است که در نوع خود بی نظیر است.
معماری این بنا را حسن خان معاون الملک در ابتدا به حسین نقاش تهرانی و سیدابوالقاسم مانی واگذار می‌کند که پس از چندی حسین کاشی پز تهرانی میناچی را نیز برای باسازی بنا به کرمانشاه دعوت می‌کند.

حسینیه
مجموعه بنا در حدود شش متر از سطح خیابان پائین‌تر است به طوری که برای ورود به حسینیه باید از 17 پله بزرگ عبور کرد، در جنب پله‌های ورودی، سقاخانه کوچکی وجود دارد که به وسیله کاشی هایی با نقوش حضرت ابوالفضل (ع) تزئین شده است.
حضرت ابوالفضل سوار بر اسب، شمشیر به کمر و پرچم در دست دارد. روی پرچم جمله "نصر من الله و فتحاً قریب" نوشته شده است. جلوی پای سوار نیز تصویر کودک خردسالی دیده می‌شود.
مردم محل سوار را به حضرت ابوالفضل و تصویر کودک را به حضرت سکینه نسبت می‌دهند که از عموی خود عباس طلب آب کرده است. از این رو این مکان را محترم شمرده و در آنجا نذر می‌کنند، شمع روشن کرده و طلب حاجت می‌کنند.
سراسر نمای مدخل و سردر ورودی بنا نیز با کاشی‌های نفیس تزئین شده است.
حسینیه در حقیقت صحن کوچکی است که در اطراف آن حجره‌های دو طبقه و طاق نماهای متعددی قرار گرفته است که سراسر دیوارهای آن با کاشیکاری زیبا آراسته شده است.
داخل طاق نماهای این بخش به وسیله تابلوهای کاشیکاری شده پوشیده شده است این تابلوها، صحنه هایی از عزاداری شامل سینه زنی، قمه زنی همچنین تصاویری از خلفا و سلاطین ایران، بارگاه حضرت سلیمان را نشان می‌دهد، علاوه بر کاشی هایی با نقوش انسانی، کاشی هایی نیز با نقوش هندسی زیبا به کار رفته است.
به هنگام مرمت حسینیه، آثاری از آئینه کاری و گچبری بر دیوارهای آن ظاهر شد که چنین به نظر می‌رسد که بنای اولیه با گچبری و آئینه کاری تزئین بوده است.

زینبیه
بخش میانی یا زینبیه به صورت صحن مسقفی است که اطراف آن به وسیله حجره‌های متعددی احاطه شده است. غرفه‌های طبقه فوقانی، محل استقرار زنان شرکت کننده در مراسم سوگواری بوده است.
سقف بنا به صورت گنبدی روپوش است که گنبد زیرین به صورت عرق چین و نمای گنبد فوقانی به صورت نمای فلزی است. تمام دیوارها و حجره‌های اطراف با کاشی‌های زیبا شامل 18 تابلو از صحنه‌های غم انگیز کربلا نظیر آمدن زعفر جنی به خدمت امام حسین (ع)، رزم حضرت علی اکبر (ع)، رزم حضرت قاسم (ع)، رزم حضرت ابوالفضل (ع)، صحنه هایی از قیام توابین، به خاکسپاری شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسد، صحنه ورود اهل بیت به مدینه، مجلس مختار و بردن اهل بیت (ع) و امام سجاد (ع) به خرابه‌های شام و مجلس یزید است.
در بالای قسمت دیواره گنبد هشت تابلو کاشیکاری شده وجود دارد. این تابلوها عبارتنـد از صحنـه‌ای از عروج پیامبـر (ص) و دیدن حضرت علی (ع) در معراج، ضمـانت حضرت رضا (ع) از آهو، قربانی کردن حضرت اسماعیل (ع) توسط حضرت ابراهیم (ع)، نبرد حضرت علی (ع) با حب سردار خیبریان، باطل کردن جادوی جادوگران فرعون توسط حضرت موسی (ع) و مکتبخانه فرزندان حضرت علی (ع).
در حاشیه پائین آن اشکال متعددی از سلاطین و پادشاهان اساطیری و تاریخی همچنین مرثیه‌های متعددی از محتشم کاشانی در اطراف بنا به چشم می‌خورد. خطاط این خطوط و اشعار در سقف دیوارهای زینبیه و حسینیه، میرزا حسنخان خطاط کرمانشاهی بوده است.
قبر مرحوم معاون الملک بانی تکیه که در سال 1327 ش در گذشته درون اتاق کوچکی در جنوب شرقی زینبیه قرار دارد.

عباسیه
بنای عباسیه به صورت صحن وسیعی است که در قسمت شرقی آن بنای دو طبقه ای ساخته شده و در قسمت جنوبی آن ایوانی با دو ستون آجری برپا شده است. دیوارهای عباسیه نیز با کاشی‌های رنگارنگی تزئین شده که بر روی آنها، صحنه هایی از ورود حضرت یوسف به کنعان، بارگاه حضرت سلیمان و تصاویری از آستان مقدس حضرت علی (ع) و امام حسین (ع) دیده می‌شود.
در این صحن نیز، تصاویری از شخصیت‌های مذهبی، سیاسی و مهره هایی از رجال دوره قاجار کرمانشاه در این دوره از جمله حسن خان معاون الملک و آیت الله سید حسین حائری طباطبایی بر روی کاشی‌ها نقش بسته است.
به گفته کارشناسان نوع معماری و بویژه کاشی کاری منحصر به فرد این اثر تاریخی و مذهبی در جهان بی نظیر است، لذا تکیه معاون الملک این ظرفیت را دارد که با معرفی بیشتر جهانی شود زیرا سبک کاشی کاری به کار رفته در این بنا در هیچ کجای دنیا استفاده نشده است.
لازم به ذکر است؛ در قسمت عباسیه دو موزه فرهنگی با نام‌های موزه موزه مردم‌شناسی کرمانشاه و موزه پوشاک و زیور آلات استان کرمانشاه وجود دارد.
این اثر در تاریخ ۱۰ آذر ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۹۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منابع:
http://www.tebyan.net/newmobile.asp