مقبره ارسلان جاذب در 37 کیلومتری
مشهد واقع شده است, وی حکمران توس و معاصر سلطان محمود غزنوی (اول‌قرن پنجم هجری قمری) بود.
این بنا و میل کنار آن قدیمی‌ترین بناهای تاریخی خراسان است که نمونه جالبی از آجرکاری در معماری اسلامی محسوب می‌شود . در نزدیک این بنا رباط تاریخی امیر علی شیرنوایی قرار دارد .
بنا شامل اتاق مربع‌شکلی است که دیواره‌های داخلی آن با نقش آجری تزئین شده، و در اصل با رنگ‌های روشن تزیین شده است.
در بالای دیوار حاشیه‌دار آن، کتیبه‌ای به خط کوفی و با رنگ آبی در زمینه گل‌دار نوشته شده است. گنبد بنا بر روی کثیرالاضلاعی هشت‌ضلعی قرار دارد و کوتاه و سنگین است.
داخل آن نقوش آجری دارد , چهار روزنه هلالی‌شکل در هر طرف بین جرزها تعبیه شده است، و در زیر هر یک از آن‌ها، دری ساخته شده است.
نمای بیرونی به سادگی تمام اجرا شده و مناره آن نیز مناره در چند مترى گنبد قرار دارد و با ارتفاع 40 متر و قطر حدود 5.5 متر در پایه و 2.5 متر در بالا و صد پله به استواری پابرجاست .
این منارهٔ بلند آجرى به شیوه آجرهاى مضاعف، دوبه‌دو، بر روى هم چیده و ساخته شده است. در زیر آجرهاى تزئینى آن، کتیبه‌اى به خط کوفى وجود دارد که با آجر طراحى و اجرا شده است.
در قسمت بالا و حاشیهٔ کتیبهٔ کوفى آن، تزئینات دورهٔ غزنویان باقى مانده است.
این بنای مربع بر پایه دیوارهای
...مشاهده کامل متن ضخیمی، 2.5 متر، استوار شده است و از هر سمتی یک در دارد، چهار دیواری به هشت ضلعی و سپس شانزده ضلعی و بالاخره به دایره ختم می‌شود ,تزئینات موجود در دیواره‌ها و چهار روزنه در گوشه‌های زیر سقف که به ترتیب روبروی هم قرار دارند ثابت می‌کند که این یک آتشکده بوده است
پس از مقبره امیر اسمعیل سامانی که در 295 هجری وفات یافت،این بنا قدیمی‌ترین بنای ایرانی اسلامی در خراسان است که البته یک بنای – ساسانی بودائی – اسلامی به حساب می‌آید.
ساخت آن احتمالا مربوط به دوران غزنویان است و سبک معماریش رازی است.
این گنبد و مناره جزءِ بناى رباط عظیمى بوده است که به وسیلهٔ ارسلان جاذب در فاصلهٔ سال‌هاى ۴۲۱-۳۸۹ هجرى قمرى ساخته شده است.
اهمیت این بنا بیش‌تر به این خاطر است که شاید یگانه اثر معمارى دورهٔ غزنوى در داخل خاک کنونى ایران باشد.
مشابهت‌های میان این بنا و یک نقاشی دیواری، یافته شده در آسیای مرکزی راه گشای توجه به نفوذ آئین بودائی و هنر همراه با آن در خطه خراسان در قرنهای آخر سلطنت ساسانیان و قرنهای نخست عصر اسلامی ایران شرقی است
این بنا از سوى سازمان میراث فرهنگى تحت شمارهٔ ۱۶۴، در زمرهٔ آثار تاریخى به ثبت رسیده است.
منبع:
http://fa.wikipedia.org
http://www.yjc.ir
http://vista.ir/
http://geo-f.blogfa.com/post/265
http://khabarfarsi.com/
http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=153073&wpicID=1968
http://bonaresh.blogfa.com/post-107.aspx
http://khabarkhoon.com/s/107819
http://www.aftabir.com/
http://irlister.com
