محوطه تاریخی
سراب مورت در پنج کیلومتری شرق شهرستان
گیلانغرب در حاشیه روستای
سراب قرار دارد.
نام این منطقه از
سراب خروشان و بوته‌های مورتی گرفته شده است که اطراف این محوطه تاریخی روییده اند.
طبق بررسی‌های باستان شناسی در این منطقه سه محوطه تاریخی شناسایی شده که به نظر می‌رسد یکی از دلایل شکل گیری این محوطه در منطقه وجود بوته‌های مورت و همین
سراب بوده است.
محوطه شمالی این مناطق اخیرا مورد کاوش قرار گرفته که در نتیجه این کاوش‌ها بخشی از این بناها حکومتی (قلعه اربابی) مربوط به
دوره اشکانی شناسایی گردید که در
دوره ساسانی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
این بنا با استفاده از سنگ و ملات گچ و آجر ساخته شده و از دو بخش رسمی و خصوصی تشکیل شده که بخش رسمی شامل حیاط، تالار تشریفات و اتاق گنبد خانه می‌باشد
تالار تشریفات این بنا به ابعاد یک متر در 16 متر می‌باشد که سقف آن پوشش از اتاق آهن داشته است.
گچبری‌های به دست آمده از داخل این تالار نشان می‌دهد که این تالار در زمان اشکانی با پلاک و گچبری تزیین شده است و اطراف این بخش راهروهایی به عرض سه متر
...مشاهده کامل متن و طول 50 متر وجود دارد که از طریق آنها می‌توان وارد واحدهای اداری این مجموعه شد.
شواهد باستان شناسی نشان می‌دهد پس از دوره ساسانی در دوران امویه نیز از این بنا مجددا استفاده کرده اند و پس از این دوره در دوره سلجوقیان بنای سراب مورت تبدیل به کارگاه صعنتی شده است و همچنین پس از آن در دوره ایلخانی به محلی برای اطراق کوچ نشینان فعلی تبدیل شد.
آتشکده قدیمی سراب مورت هم در قسمت ضلع جنوب شرقی شهر گیلانغرب و در ضلع جنوبی کاخ اربابی قرار گرفته و قدمت آن به اواخر دوره ساسانی یعنی یک هزار و 600 سال قبل بر می‌گردد.
بخش‌های مهمی از این آتشکده در نتیجه کاوشهای باستان شناسی که اخیرا توسط میراث فرهنگی و گردشگری انجام شده، پیدا شده است، آتشکده دارای فضای مرکزی که محل آتشدان با چهار طاقی در اطراف و پایه‌های طاق و اتاقهای مجاور و همچنین راهروهایی در ضلع غربی آتشکده می‌باشد.
در بخش شمالی آن ایوانی با دو ستون دارای گچ بری قرار گرفته که بخشی از دیواره‌های قطور این قسمت کاملا مشهود است.
اتاقهای الحاقی در ضلع جنوبی بنا وجود دارد که احتمالا در دوران‌های متاخر از آن بعنوان کارگاه استفاده شده است مصالح بکار رفته در احداث این بنا قلوه سنگ رودخانه ای با ملات گچ و ساروج و شفته آهک است، دیوارهای آن دارای اندود گچ می‌باشد.
کف آتشکده با اندودی از گچ کف سازی شده، این آتشکده در هر چهار ضلع دارای درب ورودی بوده و این امر حاکیست که در اطراف آتشکده اتاق هایی وجود داشته که به احتمال زیاد محل سکونت روحانیون آن بوده که بخش هایی از آن هنوز هم هویداست اما کاوشی در آن صورت نگرفته است
مورت در نزد زرتشتیان از اهمیت و تقدسی خاص برخوردار بوده است به طوری که این گیاه را نماد اهورامزدا دانسته اند و امروزه زرتشتیان نیز از این گیاه به هنگام مراسم در آتشکده‌ها استفاده می‌کنند.
تپه سراب مورت جنوبی مربوط به دوره اشکانیان - دوره ساسانیان است و در شهرستان گیلانغرب، بخش مرکزی، دهستان چله، ۱۰۰ متری شمال روستای شیرزادی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۵۴۵۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[
منبع:
http://kermanshah.irib.ir/index.php
http://matlaelfajr.ir/?page_id=49118
https://khatmikhi.wordpress.com/tag
http://www.mersadnews.ir/news/213539/
http://khabarkhoon.com/Post
http://www.yjc.ir/fa/news/2260176
http://www.titreakhbar.com/view/23251516
