بازار تبریز

بازار تبریز بزرگ‌ترین مجموعه بازار به هم پیوسته سرپوشیده جهان با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع و یکی ازشاهکارهای معماری ایرانی است .همچنین یک از مهمترین بازارهای ایران وقاره آسیا نیز میباشد.
قدمت این بنا نامعلوم است ولی در تاریخ بسیاری از جهانگردان از سده چهرم هجری تا دوره قاجار از این بازار یاد کردند، واطلاعاتی در مورد آن ارائه داده‌اند.
بر اساس گفته برخی تاریخ نویسان ،بازار فعلی تبریز مربوط به اواخر زندیه و عصر قاجار است .این بازار در هسته میانی شهر تبریز قرار دارد ،از سمت شرق به عالی‌قاپو (مجموعهٔ کاخ‌های ولی‌عهدنشین) و از سمت غرب به مسجد جامع ،و ازقسمت شمال بخش هایی از رودخانهٔ مهران‌رود را در بر می‌گیرد.
که این دو بخش به وسیلهٔ پل‌های چوبی به هم متصل می‌شوند.
اسدالله خان مراغه‌ای نخستین نقشه از بازار تبریز در سال ۱۳۲۷ هجری، در بخشی از نقشهٔ دارالسلطنهٔ تبریز ترسیم کرد.
این بازار دارای بخشهای زیادی از جمله ،بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته است.
ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار درووی، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی ازجمله جهانگردانی بودند که ازرونق و شکوه بازار تبریز تمجید و تعریف کرده‌اند.
این بازار بر سر راه جاده ابریشم نیز قرار داشت که همین عامل باعث رونق هر چه بیشتر این بازار میشد. این بازار در زمان عباس میرزا به مرکز تجارت انگلیسی‌ها تبدیل شده بود.تجار انگلیسی از طریق جادهٔ ابریشم و پس از گذشتن از شهرهای استانبول و طرابوزان، کالاهای تجاری خود را به بازار تبریز انتقال می‌دادند.
این بازار نمونه‌ای عالی از محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی است .وجود مساجد ، طاق‌ها و گنبدهای مقرنس و بلند ، سازه‌های آجری به هم پیوسته،داشتن حدود ۵٬۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۲۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌بازار، ۱۱ باب دالان و ۹ باب مدرسهٔ دینی از تلفیق دین وزندگی حکایت دارد.
بزرگ‌ترین گنبد و یکی از زیباترین قسمت بازار، گنبد تیمچهء مظفریه است که هم اکنون در این قسمت از بازار فرش عرضه میگردد .حاج شیخ جعفر قزوینی تاجر سرشناس دوره ناصرالدین شاه آن در سال 1305 ساخت و به مناسبت حضور مظفر الدین میرزا ولیعهد وقت دراین تیمچه به نام مظفریه نامگذاری نمود.
از مهم‌ترین و پررونق‌ترین بازارهای تبریز ،بازار امیر که بازار طلا فروشان است . میرزا محمدخان امیرنظام، فرزند شیخ علی‌خان وزیر شاه سلیمان و نوهٔ میرآخور شیخ صفی‌الدین اردبیلی، این بازار را بنیان نهاد.
او در زمان ولی‌عهدی عباس میرزای نایب‌السلطنه به سمت امیرنظامی در آمد.
بازار بلورفروشان یا قیزبستی مکانی برای فروش بهترین وسایل شیشه‌ای از جمله بلور در سطح شهر تبریز بوده‌است. تیمچه‌ها و سراهای آن شامل «تیمچهٔ قندفروشان»، «تیمچهٔ مظفریه»، «دالان بادامچی‌لر»، «دالان حاج شیخ»، «دالان میرزا مهدی»، «سرای میرزا مهدی» و «سرای گرجیلر (جورجیلر)» می‌شود.
بازار صادقیه جهت خرید و فروش فرش‌های نفیس و دست بافت میباشد که شامل «تیمچهٔ حاج رحیم»، «دالان خونی»، «سرای بزرگ شاهزاده»، «سرای دباغایی»، «سرای دودری»، «سرای قدیم سید حسین»، «سرای کوچک شاهزاده» و «سرای میانهٔ سید حسین» میشود.
بازار عباچی از تیمچه وسراهای مهمی چون «تیمچهٔ اخلاقی»، «تیمچهٔ حسینی»، «تیمچهٔ شعرباغان» و «سرای میراسماعیل»تشکیل شده است.
«تیمچهٔ امید»، «تیمچهٔ حاج ابوالقاسم»، «سرای امید» و «سرای حاج ابوالقاسم» از جمله قسمتهای مهم بازار کفاشان است.
بازار یمنی‌دوز در گذشته محل دوخت نوعی کفش محلی به نام یمنی بوده است. تیمچهٔ شفیع و سراهای آقا، شاهزاده و شفیع، از مشهورترین تیمچه‌ها و سراهای این بازار به‌شمار می‌روند.
راسته‌بازار که به بازار ملی نیز شهرت دارد جزء یکی از بزرگ‌ترین بازارچه‌های بازار تبریز است. «تیمچهٔ حاج تقی»، «تیمچهٔ حاج شیخ»، «تیمچهٔ حاج صفرعلی»، «تیمچهٔ حاج محمدقلی»، «تیمچه‌های دودری»، «دالان خان»، «سرای حاج محمدقلی»، «سرای درعباسی»، «سرای دودری»، «سرای شیخ کاظم»، «سرای کچه‌چی‌لی»، «سرای گرچیلر (جورچلر)»، «سرای میرزا مهدی»، «سرای میانهٔ حاج سید حسین»، «سرای میرزا جلیل» و «سرای نوی حاج سید حسین» از مهم‌ترین تیمچه‌ها و سراهای راسته‌بازار محسوب می‌شوند.
اغلب تیمچه‌ها و سرای‌ها سه طبقه‌اند، طبقهٔ زیرین مخصوص انبار کالا ،طبقهٔ دوم تجارتخانه و محل کار و طبقهٔ سوم جهت استراحت و آسایش طراحی شده است.
این بازار سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی و در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بازار در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بر اثر زلزله با خاک یکسان شد، اما طولی نکشید که به همت مردم شهر بازسازی شد.وبه تازگی بازار تاریخی تبریز به عنوان نخستین بازار سرپوشیده برنده بزرگترین جایزه معماری جهان شده است.
جایزه معماری بنیاد آقا خان هر سه سال یک بار برگزار می‌شود .

منابع : wikipedia.org - chn.ir - yashilyaprag.blogsky.com
http://www.farhangnews.ir/content/48171