بلاد شاپور (هفت گنبد)

«بلاد شاپور» که امروزه «دهدشت» نامیده می‌شود ازشهرهای استان کهگیلویه و بویراحمد و مرکز آن می‌باشد. قدمت تاریخی شهر بلاد شاپور مربوط به دوره ساسانی (شاپور اول) بوده است.
این شهر به «هفت گنبد» هم معروف بوده که دلیل آن وجود بارگاه ۷ امامزاده است. بافت قدیمی شهر بلاد شاپور بر بالای تپه ای قرار دارد. قسمت جدید شهر کمتر از 50 سال پیش بنا نهاده شده است.این شهر در اواخر دوره صفویه تجدید بنا شد، اما در زمان هرج و مرج دوران زندیه غارت و ویران شده است.
قبر شاپور:
در محلی که امروزه پارک جنگلی شهر دهدشت در آن واقع شده است ، قبری چهارگوش با مصالح سنگ و گچ وجود دارد که محلی‏ها آن را قبر شاپور ساسانی می‏دانند این نام با اسم بلاد شاپور بی‏ مناسبت نیست .
این گور احتمالاً به جهت سبک جدید ساختمانی به دوره قاجاریه مربوط است.
قلعه‌های دختر:
قدمت این گونه قلعه‌ها به عهد مهرپرستی، خدای مادینه و فرشته باروری ایرانیان قدیم مربوط می‌شود . قلعه‌های دختر معمولاً جایگاه آتشکده‌های بزرگ و کوچکی بوده اند و به فرشته باروری اهدا شده اند .
قلعه‌های دیگر استان به همین نام معروف بوده‌اند از جمله: قلعه ...مشاهده کامل متن دختر دشمن زیاری، قلعه دختر کلانک تراب، قلعه دختر امامزاده، قلعه دختر گود سرخ و … اشاره کرد.
قلعه چص گچ:
محل قلعه چص در حدود ۳۰ کیلومترى جنوب غربى دهدشت در میان کوه‌هاى گچى در جوار آتشکده‌هاى سه گنبدان (گل سرخدان) قرار گرفته است . وسعت این قلعه که به دژ مهتابى هم معروف است ، حدود ۵۰۰ ×۵۰۰ مترمربع مى‌باشد.
قلعه مانگشت:
قلعه مانگشت مهم‌ترین قلعه عصر اتابکان لرستان ، است . اتابک افراسیاب (۶۹۵-۶۸۸ ه.ق) بعد از تجزیه ایالات کهگیلویه از فارس و پیوند آن به لرستان در اثر فشارهای وارده ناگزیر شد به این قلعه پناه ببرد ، اما پس از لغو الحاق کهگیلویه به لرستان توسط ارغون خان مغول (۶۹۰-۶۸۰ هـ.ق) افراسیاب از دژ مانگشت فرود آمد .
این دژ که در حدود ۲ کیلومتری دره بهمئی قرار دارد ، مرز مشترک ایلات جانکی و بهمئی است
خانه چراغ چشم:
یکی از این بناهای تاریخی دهدشت که میزان تخریب عناصر معماری آن بسیار شدید است ، ساختمان قدیمی عبدالمحمد چراغ چشم می‌باشد.
مصالح به کار رفته در این بنای تاریخی لاشه سنگ ، گچ ساروج و آهک است و نوع سازه آن نیز تاق ، تویزه و گنبد است . ساختمان قدیمی عبدالمحمد چراغ در داخل بافت تاریخی شهر دهدشت و شمال امامزاده جابر واقع شده و از دوران با شکوه صفویه به یادگار مانده است .
این بنا که در سال ۱۳۸۲ با شماره ۸۴۱۸ در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است، ۹۸۰ متر مربع مساحت دارد
بنای تجارت خانه:
مصالح به کار رفته در این بنا سنگ ، گچ و شفته آهک است و سازه آن نیز از نوع دیوار ، تاق و قوس می‌باشد .
ساختمان تاریخی تجارت خانه در عرصه ۴۵۰ متر مربع و در زیر بنا۱۰۰ متر مربع مساحت دارد . این بنای تاریخی که به دوران صفویه تعلق دارد ، در مالکیت بخش خصوصی است.
حمام ها:
حمام کهیار
حمام تاریخی کهیار در غرب بافت تاریخی شهر دهدشت قرار دارد. بنا شامل گرم‌خانه، میان در و رختکن است و ورودی آن در بخش جنوبی تعبیه شده است .
ورودی به شکل زیبا و با اجرای مقرنس‌کاری ساخته شده است . بعد از گذشتن از راهرو وارد بخش رختکن می‌شویم . این بخش از یک حوض بزرگ در زیر گنبد اصلی و دو حوض کوچک‌تر تشکیل شده است .
دور تا دور حوض مرکزی را سکویی که در داخل آن مکانی برای گذاشتن کفش و لباس تعبیه شده بود ، فرا گرفته است . کف رختکن از سنگ‌های بزرگ پوشانده شده است . حوض‌ها با ساروج و گچ و سنگ ساخته شده و از طریق لوله‌های تمپوشه‌ای به همدیگر راه پیدا می‌کرده است .
رختکن به صورت متقارن است و هر دو ضلع قرینه همدیگر هستند. سر در ورودی گنبدی شکل که در زیر گنبد آن تزیینات زیبایی به شکل هشت ضلعی بکار رفته است.
حمام شرقی
حمام شرقی (حمام ارگ) در ضلع شرقی بافت تاریخی دهدشت واقع گردیده است. این بنای دوره اسلامی ، در شهر تاریخی دهدشت و احتمالاً در دوره صفویه ساخته شده است .
این بنا یک بنای عام‌المنفعه و کاربرد بهداشتی داشته است. شامل قسمت هایی از جمله گرمخانه، رختکن محوطه‌ای مستطیل‌شکل که از سه حوض فواره‌ای بسیار زیبا تشکیل شده است.
دور تا دور حوض وسط ، فضاهایی برای رختکن و گذاشتن البسه تعبیه شده بود. حمام ضلع شرقی ۷۰۰ متر مربع مساحت دارد . این بنا در سال ۱۳۷۹ با شماره ۳۵۶۶ در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است.
حمام محمد
به فاصله اندکی از مسجد جامع شهر واقع شده است . بنا شامل گرم‌خانه ، رختکن و بخش شاه‌نشین است . ابعاد این بنای ارزشمند ۲۲ ×۳۰ متر می‌باشد .
ورودی حمام در ضلع شمالی بنا و از طریق کوچه مجاور حمام صورت می‌گرفته است . بخش رختکن و بخش شاه‌نشین هر دو در داخل یک مجموعه هستند که به وسیله پلکانی به یکدیگر راه دارند .
با عبور از دالانی کوچک وارد بخش گرم‌خانه و حوض‌ها می‌شویم. حمام محمد ۸۰۰ متر مربع مساحت دارد و یادگاری از دوران با شکوه صفویه است . این بنا به شماره ۶۳۰۳ در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است .
بازار دهدشت (بلاد شاپور):
محدود بازار شامل محوطه‌ای گسترده که تقریبا شهر را به دو نیمه تقسیم کرده است . این محوطه که در داخل بافت تاریخی شهر دهدشت واقع شده از یک راسته بازار به طول حدود ۵۰۰ متر که از حدود مسجد جامع شروع و تا محدوده کاروانسرا و امامزاده جابر کشیده شده است.
حجره‌های بازاریان با گچ و سنگ و به صورت سرپوشیده در اندازه‌های گوناگون ساخته شده است. بازار به قسمت‌هایی تقسیم شده بود و تقریباً هر قسمت آن به خرید و فروش نوع خاصی کالا اختصاص داشت.
کاروانسراها:
کاروانسرای تاریخی دهدشت
کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت است.بنای فوق از جمله آثار شهر دوره اسلامی صفوی است که با دو ورودی در شمال و جنوب ساخته شده است .
بنا شامل حیاط و حجره‌های چهار طرف آن است . تعداد این حجره‌ها ۳۸ عدد می‌باشد.بنا با سنگ و گچ ساخته شده است. کف حیاط با سنگ‌های لاشه‌ای بزرگ سنگ‌فرش شده است.
حجره‌ها با طاق‌های جناغی پوشش داده شده و همگی یک ایوان کوچک در جلوی خود دارند . در داخل ایوان‌ها طاقچه‌هایی برای گذاشتن اشیا و نیز دودکش تعبیه شده است.
یک راه‌پله مارپیچ در ضلع شمالی ارتباط حیاط با پشت‌بام را تسهیل می‌کرده است
کاروانسرای تل گندم کش محمد آباد:
این بنای تاریخی در یک کیلومتری غرب روستای بوای سفلیدوران قرار شده و به دوره صفویه تعلق دارد .
مساجد تاریخی:
مسجد چهل ستون دهدشت
بنای مسجد چهل ستون-امام حسین(ع) نیز در شمال بافت تاریخی دهدشت و احتمالا در محل یکی از دروازه‌های اصلی ورودی شهر ساخته شده است.
ورودی به مسجد در ضلع شمال غرب بنا بوده که اکنون با دیواری جدیدالاحداث مسدود شده است. بنا شامل شبستان و حیاط بزرگی بوده که شبستان آن روی سه ردیف هشت‌تایی ستون برپا بوده که اکنون روی این ستون‌ها، کار احداث مسجدی جدید آغاز شد که هنوز تکمیل نشده است.
مسجد جامع دهدشت
مسجد جامع دهدشت در شرق بافت تاریخی دهدشت و به فاصله اندکی از امامزاده معصوم(ع) واقع شده است . بنا از آثار شهر دوره صفوی دهدشت است. بنا شامل شبستان ،حیاط مرکزی، وضوخانه و اتاق‌های کوچکی در مجاورت ورودی ضلع شرقیاست.
دارای دو ورودی ، یکی ورودی عمومی در ضلع شرقی برای عموم نمازگزاران و دیگری ورودی کوچکی در ضلع جنوب غربی که به شبستان باز می‌شده و احتمالاً برای عبور و مرور امام جماعت مسجد تعبیه شده است .
هر شبستان دارای ۱۴ ردیف ستون بزرگ پافیلی بوده است. محراب با سنگ و گچ کار شده و فعلا دارای تزیینات خاصی نیست که ممکن است تخریب شده باشد . در دو ضلع شمالی و جنوبی حیاط آثار ته ستون‌هایی دیده می‌شود که احتمالاً دالانی دور این دو ضلع کشیده شده بود.
آب انبار:
این بنای استوار با گچ ، سنگ و ساروج ساخته شده ، شامل بنای اصلی آب‌انبار و احتمالا اتاقی برای محافظین آب‌انبار است . بنا به شیوه بناهای بافت تاریخی شهر و با اجرای طاق جناغی ساخته شده است .
برای ذخیره آب سه استخر که هر کدام با دیوارهایی از همدیگر جدا شده‌اند ، ساخته شده. در سقف تعدادی نورگیر تعبیه شده است . فضای داخلی آب انبار دارای ساختاری با پوشش طاق و قوس است که از سقف نورگیری می‌شود و در آن فضای تاریک، این نور مرکزی به کف تا انتهای آب انبار ریتم جالبی را ایجاد کرده است .
آب انبار دهدشت به دوران صفویه تعلق دارد.

منابع:
http://fa.wikipedia.org/
http://dehdasht.blogfa.com/post/37
http://khabarde.ir/