بقعه شیخ تاج‌الدین محمد خیوی

یکی از دیدنی‌های شهر آستارا مقبره تاریخی شیخ محمد خیوی است.
این بنا در خارج از شهر، بالاتر از جاده کمربندی، دهستان عنبران محله، روستای شیخ محمود محله قرار گرفته است.
تاریخ ساخت این بنا براساس نوشته دونالد ویلبر که او نیز از آندره گدار نقل کرده است، مربوط به سال 700 هجری قمری است.
بنا از جنس آجر و سنگ ساخته شده به این صورت که نیمی از دیواره‌ها از کف تا کمرکش دیوار سنگی و مابقیه از آجر هستند.
در اطراف بنا سنگ قبرهای قدیمی زیادی دیده می‌شود که بیشتر آنها دارای کتیبه‌های تاریخی به خط نسخ هستند. بنا از داخل دارای سه نورگیر در جهات اصلی بجز ضلع ورودی است.
اهالی روستا نسبت به این بنا حساسیت خاصی دارند و از هر کدامشان که در مورد بقعه و تاریخچه آن سوال کنی با غرور در مورد این میراث منطقه صحبت می‌کنند.
به گفته اهالی، سنگ قبر قدیمی شیخ حدود 15 سال پیش به سرقت رفته که این موضوع سبب شده است که آنها نسبت به حضور افراد بیگانه در این بقعه حساس بوده و به نوعی هر‌یک از اهالی محافظت از بنا را وظیفه خود می‌داند.
نمای بنا از داخل کاملا سنگی است و قبر موجود در بقعه متعلق به فردی به نام شیخ تاج‌الدین محمود خیوی است. این بنا در بالا دارای گنبدی است مدور که در اطراف آن ناودان‌هایی از جنس سنگ تراشیده شده است تا آب باران‌های تند و فراوان منطقه را به خارج از بنا هدایت کند.
ورودی بقعه از سمت شرق تعبیه شده و به عرض 76 سانتی‌متر و ارتفاع 167 سانتی‌متر است که موجب شده است، تمامی کسانی که قصد داخل شدن به بنا را دارند با نوعی احترام وارد محوطه داخلی بقعه شوند.
در داخل اتاق مربعی شکل درون بقعه، سه قبر خودنمایی می‌کند، قبر شیخ محمود در وسط قرار دارد.
قبر شمالی از جنس سنگ و به صورت مکعب مستطیل عمود بر بالای سر فرد مدفون و سنگ دیگری به همان شکل در زیر پای او نصب شده است. قبر سوم در سمت جنوبی قرار دارد که احتمالا این دو قبر متعلق به نزدیکان یا شاگردان مقرب شیخ هستند و به روایتی دیگر این قبرها مربوط به پسر ارشد شیخ و معمار سازنده بقعه است.
بالای سر شیخ محمود سنگی سیاه رنگ به ابعاد 54×95 سانتی‌متر قرار دارد که با خط نسخ عباراتی بر آن نگاشته شده است. بر پایین سنگ قبر شیخ نیز سنگی عمودی نصب است.
بقعه شیخ تاج الدین محمود خیوی مربوط به سده‌های اولیه دوران‌های تاریخی پس از اسلام ایلخانان است، و در ۶ کیلومتری جاده اصلی آستارا به اردبیل واقع شده، این اثر در تاریخ ۵ شهریور ۱۳۵۲ با شمارهٔ ثبت ۹۵۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منابع :
http://www.tebyan-zn.ir/
http://astara.gilan.ir/
www1.jamejamonline.ir/papertext.aspx?newsnum