مسجد جامع نایین

این مسجد از قدیمی­‌ترین مساجد ایران می‌باشد که زمان ساخت آن دقیق مشخص نیست برخی آن را به زمان خلافت عمرابن عبدالعزیز نسبت داده‌اند. پروفسور پوپ ساختمان مسجد را به سال سیصد و پنجاه هـ.­ق و آندره گدار فرانسوی آن را به حکومت دیلمیان منسوب می‌کنند.
این مسجد در محله قدیم شهر نائین واقع شده است که در اطراف آن منزل پیرنیا و نارین قلعه (نارنج قلعه) است که قدمتش به دوره قبل از اسلام حدود اشکانیان و ساسانیان می­رسد و اکنون تل خاکی بیش از آن باقی نمانده است.
این مسجد یک مناره دارد و گنبد آن یک پوسته است. این مسجد از کهن‌ترین مسجدهای ایران به شمار می‌آید و از لحاظ معماری شامل صحنی است که شبستان‌های بزرگی به گونه چهل ستون، در سه سوی آن قرار دارد.
در گوشه شمال خاوری نیز ایوانی سراسری با یک ردیف ستون بنا شده که تا سده چهارم هـ . ق در تزیین‌های آجری پیرامون صحن و به ویژه گچبری‌های طاق‌ها و پایه‌های نزدیک محراب آن، وجود داشته اند.
آجر کاری پیرامون صحن مسجد جامع نایین با آجر کاری‌های سردر شمالی مسجد حکیم در اصفهان، ...مشاهده کامل متن که از دوره دیلمی بوده است شباهت دارد که بیان گر ادامه کارهای ساختمانی و تزیین آن در زمان آل بویه است.
در مسجد نایین منبری زیبا و عالی وجود دارد که می‌‌گویند همانند منبر مسجد مدینه الرسول (ص) و منبر مسجد گوهرشاد است. در گوشه جنوبی مسجد، منار آجری به بلندی بیست و هشت متر قرار دارد که بدنه آن بر خلاف مناره‌های دیگر مساجد اشتئانه ای نبوده و شکلی هشت گوشه دارد. مسجد جامع نایین با الگوبرداری از مسجد پیامبر در مدینه ساخته شده‌است.
این مسجد حیاط بزرگی دارد که پیرامون آن را شبستان‌های ستون دار فرا گرفته است. دهانه میانی روبه قبله و دهانه روبروی آن که ورودی مسجد است پهن‌تر و گشادتر از دهانه‌های دیگر می‌باشد.
این مسجد دارای شبستان ستوندار است و بخشی از آن از مسجدهای بومسلمی گرفته شده است. مسجد نائین به شیوه معماری خراسانی ساخته شده‌است که در زمان آل بویه و آل کاکویه قسمتهایی به آن افزوده شد.
بخش شبستان جنوبی قدیمی‌ترین قسمت آن بود که در شیوه معماری رازی دگرگون شد. نمای مسجد در شیوهٔ رازی ساخته شد ولی خصوصیات شیوه خراسانی را دارا ست. این تغییرات شامل تغییر طاق مازه دار به تیزه دار است، این مسجد اولین مسجدی می‌باشد که در آن طاق مازه داز به تیزه دار تیدیل شد.
نیم طیقه دوم شبستان جنوبی که بخش بانوان مسجد است در قرن هشتم به آن اضافه شده است. نیم طاق‌ها و ستون‌های شبستان از شیوه رازی هستند که روی ستون‌ها گچبری‌های زیبایی کار شده‌است و آمیزه‌ای از چهره نگاری یافت می‌شود.
در مسجد جامع نائین دو نوع کتیبه موجود است که یکی از آن‌ها گچبری است و دومی با رنگ روی گچ رسم شده است. کتیبه‌هایی که با رنگ ترسیم شده اند متعلق به قرن پنجم هجری می‌باشند که بهخط کوفی بر روی سردر ورودی مسجد از داخل نوشته شده است این مسجد از معدود مساجدی است که کمتر دچار تغییر، تحولات و دستخوش روزگار شده و شکل اولیه خود را حفظ کرده.
با توجه به اینکه مسجد جامع نایین در منطقه کویری واقع شده، بیشتر مصالح به کار گرفته شده در بنای آن از خشت و آجر است. منابع: http://fa.wikipedia.org/ http://tourismiran.ir/ShowList.aspx?TB=0&ID=278&kind=0&lang=0 http://www.iichs.org/magazine/sub.asp?id=806&theme=Green&magNumber=93&magID=96&magIMG=coverpage93.jpg http://nainna.ir/