در شهرستان
خوی از گذشته‌های دور ساختمان و بناهای باشکوهی وجود دارد، از جمله یکی در ضلع شمالی کوچه امیر در وسط
بافت قدیمی شهر جای گرفته و از سه طرف مشرف به کوچه باشد و به نام مالک سابق آن به
خانه کبیری ( مرحوم حاجی میر اسماعیل کبیری) مشهور است و هم اکنون در اختیار اداره میراث فرهنگی قرار گرفته است.
این خانه قدیمی در شمال و جنوب حیاط اش دو دستگاه ساختمان کهن را جای داده که به صورت و فرم دو طبقه با مصالح سنگ لاشه و آجر و خشت خام ساخته شده و در داخل با گچ کاری و نقّاشی و از بیرون با کاه و گل خود نمایی می‌کند، قسمت داخلی ساختمان در طبقه اول کلا"ّ فاقد هر گونه تزئینات بوده و فقط در سالن آن گچ بری‌های خیلی ساده مشاهده می‌گردد.
قسمت قابل توجّه ساختمان، سالن طبقه دوّم است که سقف آن تماما" گچ بری و با نقّاشی گل و بوته آراسته شده است، پنجره ارسی زیبایی با شیشه‌های رنگارنگ در ابعاد (30/7×60/4) که توسّط دستان ماهر استاد کاری هنرمند با ظرافت خاصّ گره بندی شده است.
این ساختمان دارای دو درب ورودی می‌باشد، که یکی از ضلع غربی به محوّطه بنا که کف محوّطه نسبت به کوچه، حدود 80 سانتی متر پایین‌تر قرار گرفته است و دیگری از ضلع شمالی به داخل ساختمان می‌باشد.
حیاط فعلی به صورت باغچه است و در قسمت
...مشاهده کامل متن جلو ساختمان، حوض نسبتا" کوچکی با عمق حدود 50 سانتی متر قرار گرفته و در قسمت جنوبی محوّطه، ساختمانی است که به سبب عدم توجّه به حالت مخروبه در آمده، سقف به داخل ریزش کره است.
با توجّه به فرم معماری می‌توان اظهار داشت که احداث این بناء متعلّق به دوره قاجار می‌باشد و در وسط نقّاشی‌های رسم شده در سالن طبقه اوّل تاریخ 1282 ضبط شده است که بعضی از کارشناسان میراث فرهنگی را عقیده بر آن است، که این تاریخ شمسی است و با احتساب تاریخ فوق، نقّاشی بنا در دوره مظفر الدّین شاه بوده است، ولی با توجّه به این که تاریخ هجری شمسی از سال 1304 شمسی، متداول و رسمی شده، بعید به نظر می‌رسد که تاریخ فوق شمسی باشد، پس قمری بودنش درست‌تر به نظر می‌آید.
عدّه ای نیز بر این عقیده اند که نقّاش این بنا، کسی است که کاخ باغچاجوق سردار ماکو را نقّاشی نموده است، که به تحقیق بیشتر نیاز است. و در افواه وجود دارد که نقّاش خانه مزبور پدر آقا عکاس (مصورزاده) مرحوم بوده است.
در مورد قدمت این بنا، آقای کبیری مالک قبلی، اظهار می‌دارند که در زمان زندیّه احداث گردیده است، و از اینکه بعضی از ساختمان‌های موجود درخوی مانند ساختمان مقبره، قدمتش به دوره صفوی می‌رسد و به سبب مشابهتی که در این دو بنا وجود دارد، می‌شود گفت که این بنا نیز متعلّق به دوره صفوی بوده است.
از قسمت‌های قابل توجّه آن،گچ بری‌های زیبای سقف‌های طبقه دوّم و نماهایی که به طاقچه‌ها داده شده و دیگر کانال رطوبت گیر می‌باشد، که متأسّفانه به سبب عدم توجّه تخریب و در حال از بین رفتن می‌باشند.
خانه کبیری مربوط به اواخر دوره زند است و در خوی، خیابان آیت ا طالقانی، کوچه امیر، بن بست اخوان، پ۳ واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۶۱۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع :
http://urmia.irib.ir/
http://fa.wikipedia.org/
www.ghatreh.com
khabarfarsi.com
