پای کوبی ( رقص کردی )

ههڵپهڕکێ بخشی از آیین‌های نمایشی کردها است که بصورت گروهی و به شکل حلقه‌ای نا کامل مرکب از رقصندگان زن و مرد (گه‌نم و جۆ = گندم و جو) در حالیکه پنجه دست‌هایشان به هم گره خورده است و از چپ به راست در حرکت هستند اجرا می‌شود.
اولین نفر سمت راست گروه که با دستمالی در دست وظیفه هدایت و هماهنگ کردن حرکت بقیه رقصندگان را به عهده دارد و سرعت و ریتم و شور رقصندگان بستگی به هدایت او دارد را در زبان بومی سَرچُوپی کِش (به کردی: سه‌ر چۆپی کێش) و آخرین نفر گروه که در منتهی‌الیه سمت چپ حلقه قرار دارد و او نیز مسئولیت مشابهی دارد را گاوانی می‌نامند.
تاریخچه
تاریخ دقیقی برای پیدایش و شکل‌گیری این رقص نمی‌توان تعیین کرد اما در کاوش‌های باستانی که در مناطق کردنشین انجام شده است می‌توان نمونه‌هایی از این رقص را بر روی سفالینه‌های پیش از تاریخ مشاهده کرد.
رقص‌های کردی اشکال متنوعی دارند ولی بطور کلی از دو دسته رقص‌های غنایی و رقص‌های رزمی تشکیل شده است. گونه‌ای دیگر از رقص‌های عرفانی نیز در برخی مناطق کردستان رایج بوده که مشخصا نمی‌توان ریشه آن را کردی دانست؛ که اجرای آن به دو صورت فردی (سَما = سماع) و گروهی ذِکر انجام می‌شود.
فلسفه رقص کوردی به روایت دیاکونوف (کتاب تاریخ ماد) در سال ۶۱۲ قبل از میلاد، امپراتوری ماد به رهبری هوخشتره، نینوا را از تسخیر آشوریان که برای ...مشاهده کامل متن مادها همیشه دردسر ساز بودند، درآورد و امپراتوری خود را گسترش داد .. پس از اتمام جنگ، پادشاه ماد (هوخشتره) از فرماندهان خود خواست چگونگی جنگ را برای وی به صورت پانتومیم شرح دهند .. چون بردن سلاح به کاخ پادشاهی ممنوع بود، برای تشریح جنگ فرمانده اول به جای شمشیر، از دستمال قرمز رنگی استفاده کرد و چگونگی جنگ را برای پادشاه تشریح کرد .. فرمانده اول که همان (چوپی کیش) نام گرفت، دست تمام سربازان خود را گرفت که نماد همبستگی و وفاداری سربازانش به همدیگر است .. نخست با رقصی آهسته که امروزه آن را (گه ریان) می‌نامند، شروع کرد و این یعنی ما جنگ را آهسته شروع کردیم ..
سپس با (هه لگرتن) ریتم رقص را تند‌تر نمود و این یعنی که ما سریعاً به سمت دشمن حمله بردیم .. در میان رقص که حماسی‌ترین رقص تاریخ است، چندین نوع دیگر وجود دارد از جمله (سه پا) که یک پا به عقب رفته و سریعاً دو پا به جلو برداشته می‌شود و به این معناست که اگر ما در جنگ یک قدم، عقب‌نشینی کردیم، در نهایت سریعاً دو قدم به جلو رفتیم ..
همچنین نوعی دیگربه نام (شه لان شه لان) در میان رقص کوردی وجود دارد که چوپی کیش پای راستش می‌لنگد ولی سپس به یکباره رقص را تند می‌نماید و این یعنی اگر در جنگ زخمی شدیم، خیلی زود بهبود یافتیم و باز به سوی دشمن هجوم بردیم .. هوخشتره پادشاه امپراتوری ماد، فرمان داد که این آیین را در همهٔ مراسم‌ها به ویژه بعد از فتوحات و شادیها به کار بندند تا حماسهٔ جنگ و پیروزی امپراتوری ماد، بر دشمنان فراموش نشود.
نحوه رقصیدن
معمولاً بهترین رقصنده (زن یا مرد) نقش رهبری گروه سَرچٌوپی کِش را به عهده می‌گیرد و اولین نفر حلقه رقصندگان است. او باانجام ماهرانه حرکات نمایشی توسط دستمالی که در دست راست خود دارد و نیز به کمک اصواتی هیجان انگیز و گاهی با کلام ضمن افزودن بر هیجان رقصندگان مسئولیت تنظیم سرعت و ریتم حرکت گروه را بر عهده می‌گیرد.
قرار گرفتن در این نقش جذابیت فراوانی دارد و رقصنده را در موقعیت بهتری نسبت به مابقی گروه قرار می‌دهد. سرچوپی کش گاهی برای ایجاد نشاط بیشتر می‌تواند از حلقه رقص جدا شده و با توجه به تبحر خویش حرکات نمایشی فردی نیز انجام دهد.
بقیه گروه در حالیکه دست هایشان رو به زمین و در امتداد دو پهلویشان قرار دارد پنجه در پنجه رقصندگان مجاور ایجاد حلقه‌ای پیوسته می‌کنند. مطلوب‌ترین حالت قرار گرفتن رقصندگان بصورت (گندم و جو) یا به عبارتی یک زن و یک مرد بصورت یک در میان است.
گاوانی آخرین رقصنده گروه است که هرچند نقش زیادی در ایجاد ریتم و نشاط رقص دارد اما کمتر کسی راغب به قرار گرفتن در این نقش است.
رقص دو دستماله
در شکل غنایی رقص و برای افزودن بر شور رقصندگان و ناطران معمولاً رقصنده اول سَر چُوپی با دو دستمال رنگی به انجام حرکات نمایشی فردی می‌پردازد و توانایی و تبحر خود رادر رقص به نمایش می‌گذارد.
به این نوع رقص دو دستماله می‌گویند که بیشتر در مناطق کرمانشاه وایلام رواج دارد.

منابع :
http://fa.wikipedia.org/
http://kordestan.irib.ir/