روستای ریاب در 3 کیلومتری جنوب غربی گناباد و 275 کیلومتری مشهد قرار گرفته است.این روستا با ارتفاع 1130 متر از سطح دریا، تحت تأثیر اقلیم نیمه بیابانی دارای تابستان‌های گرم و زمستانی‌های سرد است .
آثار تاریخی روستا مانند دو برج دیده‌بانی، آب انبار، عمارت باغ گلشن ، قلعه‌های تاریخی و آرامگاه ابومنصور ریابی و تعداد زیادی خانه قدیمی از قدمت طولانی روستای ریاب حکایت دارند.
مردم روستای ریاب به زبان فارسی، با لهجه گنابادی سخن می‌گویند ، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند . کشت آبی و دیم در روستا رواج دارد.
مهمترین محصولات زراعی روستا شامل گندم، جو، زیره و زعفران است.
مهمترین تولیدات باغی روستا شامل انگور، انار و زردآلو میباشد .
مراتع غنی پیرامون روستا موجبات رونق دامداری را فراهم کرده و انواع محصولات دامی مانند شیر، ماست، پنیر، گوشت و پشم در روستا تولید می‌شود. مردم روستای ریاب به ویژه زنان، در کنار فعالیت‌های زراعی به تولید صنایع دستی از قبیل گلیم می‌پردازند.
روستای ریاب، با بافت مسکونی متراکم در میان دشت استقرار یافته است . خانه‌های روستا، معمولاً در یک طبقه با سقف مسطح ساخته شده‌اند و سقف تمام خانه‌های دارای قدمت بالای 60 سال نیز گنبدی است .
شرایط اقلیمی منطقه و نوع فعالیت و معیشت خانوار تأثیر مستقیمی در ساختار کالبدی خانه‌ها و ساخت فضاهای مورد نیاز گذاشته است. مصالح به کار رفته در ساخت بناهای قدیمی غالباً از گل، سنگ، خشت و چوب است .
ریاب غربی‌ترین و مرتفعترین دهات گناباد میباشد و بواسطه نزدیکی به کوه ، آب و هوای آن لطیف‌تر و سردتر است وآب آن شیرین و گواراست و می‌گویند اصل آن روی آب بوده است.
کیوان قزوینی در کتاب بحیره در شرح حال ابو منصور ریابی می‌نویسد: ریاب بر وزن کتاب ، یکی از قرای معموره گناباد است در اواخر دشت و اوایل کوه قرار دارد و قرب 500 خانه تمام ساداتند.
گویند ابو منصور از وزرای متدین و پاک نهاد دولت سلاجقه در این روستا دفن است از اعیان سابق انجا می‌توان از مرحوم حاج میرزا علی نقی ریابی جد سادات گناباد نام برد و... همچنین گویند زیارتگاه معروف روستا قبر امامزاده ابراهیم از فرزندان موسی بن جعفر میباشد.
ریاب بر خلاف اعتقاد بعضی در مورد وجه تسمیه آن که معتقدند ”ری آب ” است تسمیه صحیح آن رمی آب میباشد زیرا رشته قنات طولانی آن که بیش از بیست کیلومتر امتداد دارد و از جنوب شرقی به طرف شمال غربی در امتداد است .
طنابنده‌ی گنابادی میگوید: ریاب دارای آب شیرین و گواراست و در واقع بدین علت اصل آن روی آب بوده است .
ابومنصور از وزرای طغرل فرزند میکاییل فرزند سلجوق بنیانگذار سلسله سلجوقیان بوده‌است ، هم اکنون در روستای ریاب واقع در شهرستان گناباد مزاری وجود دارد که به مدفن ابومنصور شهرت دارد .
برادرش ابوسعید نیز از وزرای صاحب جاه و قدرت بود . وی عادت داشت که قبل از اتمام دعا و نماز صبحگاه به امر دیگری نپردازد .
بناهاى ریاب برخلاف عمارت هاى یزد و اطراف آن باشکوه نیستند اما زیبایى خاص خود را دارند. این بناها تمامى نیازهاى ساکنان خود را برآورده مى کنند. در اغلب کوچه هاى این محله ، ساباط یا سقف هایى براى ایجاد سایه ساخته شده اند و تمامى خانه‌ها داراى سردابه ، حوضخانه وبادگیر هستند .
جهت خانه‌ها نیز به گونه اى است که وزش بادهاى کویرى ، ساکنان منازل را در گرماى طاقت فرساى روزهاى بلند تابستان خنک کند. حضور خوانین و افراد متمول در این منطقه موجب شده است معمارى و تزیینات منحصر به فردى در منطقه گناباد به وجود آید.
معمارى کویرى خانه هاى بافت تاریخى ریاب به سبک معمارى خانه هاى یزدى شباهت دارد.
کارشناسان براى اولین بار در این منطقه با بادگیرهایى مواجه شدند که مانند بادگیرهاى یزد ، با دریچه اى مستقیما به سردابه متصل مى شوند . دیگر تزیینات این خانه‌ها نیز بسیار قابل توجه است .
این روستا دارای دو قلعه تو درتو و هر قلعه دارای برج و بارویی جداگانه میباشد . در قلعه وسطی مهمان خانه بزرگی بوده که سالخوردگان روستا آن را مشاهده کرده اند .
در داخل قلعه دوم خانه‌های متعددی وجود داشته که افراد خارج قلعه خوارو بار و اشیاء قیمتی خود را در آن جا می‌گذاشتند. قلعه اصلی روستا به شکل مربع بوده و هر ضلع آن صد قدم طول دارد .
دیواره‌های قلعه از جنس گل به همراه سنگ‌های ریز و درشت میباشد که وجود سنگدانه‌ها قابل تشخیص میباشد. در 4 گوشه این مربع ، 4 عدد برج برای نگهبانی ساخته شده .
2 عدد برج هم در داخل قلعه ساخته شده بود که وظیفه حفاظت داخلی قلعه را بر عهده داشته است. حداقل ارتفاع این برج‌ها 10 متر بوده است .
دور تا دور این قلعه خندقی به عرض تقریبی 6 متر و عمق 4 متر کنده شده بود که در مواقع خطر دشمن آن را پر آب می‌کردند تا راه آنان را سد کنند که خود محافظی دیگر برای قلعه بود هم اکنون خندق به علت آلودگی پر شده است .
برج بزرگ دیده بانی روستا که حدود 14 متر ارتفاع دارد در ضلع غربی روستا با تناسبات زیبای حاکم بر عرض طول و ارتفاع قرار دارد .
دو برج دیگر در روستای ریاب وجود دارد که در قسمت غربی روستا است. برج کوچک در حاشیه محور شرقی –غربی روستا و برج بزرگ ضلع غربی در مجاورت منزل علیپور قرار دارد.
این برج با تناسبات زیبای حاکم بر عرض طول و ارتفاع ، طاق زیبای مستقر در گذر برج کنگره‌های متناسب در لبه برج و بازشوهای ظریف اطراف آن جزء یکی از شاخص‌های عمده معماری است.
این برج 4طبقه بوده و هر قسمت مخصوص یک عمل در نظر گرفته شده بود و طبقه اخر آن محل نگهبانی بوده است .
خانه قدیمی ناصریان:
این خانه از قسمت در ورودی شروع می‌شود . در چوبی این خانه بزرگ به یک عدد هشتی باز می‌شود که محل انتظار مهمان‌ها بوده است. هشتی طوری قرار دارد که به هیچ وجه داخل خانه دیده نمی‌شود.
پس از هشتی وارد یک راهرو می‌شویم که مارا به درون حیاط خانه رهنمود می‌کند .
این خانه هیچ گونه پنجره ای به بیرون ندارد و تمام در‌ها و پنجره‌ها به سمت حیاط خانه باز می‌شود.حیاط خانه محوطه ای به مساحت 175 متر می‌باشدکه به جز قسمت باغچه از خشت‌های خام پوشیده است .
در قدیم حوضچه ای زیرزمینی در وسط حیاط قرار داشته که برای ذخیره آب استفاده می‌شده است.
نمد مالی یکی از حرفه‌های بومی صنعتگران روستاهای گناباد و روستای ریاب است . انواع فراورده‌های نمدی از متراکم نمودن توده‌های پشم و کرک در شرایط فنی مناسب بوسیله ورز دادن با صابون ساخته می‌شوند.
محصولاتی مانند کلاه نمدی ، پالتو نمدی ، نمد زیر انداز از این دسته اند که در موقعیت‌های مختلف ( مانند نمد زیر انداز که بعنوان فرش در بیابان و برای چوپانان استفاده می‌شود و همچنین کلاه نمدی و پالتو نمدی نیز کاربرد خود را حفظ کرده اند .
)
مردم روستای ریاب، مراسم منسوب به اعیاد ملی و مذهبی قربان، فطر، غدیر ، اعیاد شعبانیه و نوروز را برگزار می‌کنند و در ایام وفات و شهادت ائمه (ع) و محرم به عزاداری می‌پردازند .
برگزاری مراسم پیشواز سال نو، دید و بازدید نوروزی ، شب یلدا ، چهارشنبه سوری و سیزده به در ، نیز در میان مردم روستا رایج است .
نوازندگان موسیقی محلی، آوازها و ترانه‌های بومی را با سازهای نی، دوتار، سرنا و دهل همراهی می‌کنند. اجرای رقص‌های محلی به ویژه چوب بازی در مراسم عروسی‌های روستا رواج دارد .
کشتی سنتی، تیله بازی و گردو بازی از بازی‌های بومی روستای ریاب هستند. مهمترین صنعت دستی روستای ریاب، گلیم‌بافی و سبد بافی است.
پوشاک مردم روستای ریاب به مرور زمان به پوشاک رایج شهرهای اطراف تبدیل شده است ، ولی برخی از زنان کهنسال همچنان لباس محلی بر تن می‌کنند.
این لباس‌ها از پارچه‌ها و طرح‌های زیبای رنگی و طرح‌دار تهیه و دوخته می‌شود .
غذاهای متنوعی در روستای ریاب طبخ می‌شود ، از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به انواع آش لخشک ، اشکنه آب ، تخم‌مرغ شیره، گرماست، بلغور ، قطاب ، جوش پره ، کٌلمبه ، توگی و چنگالی اشاره کرد.
انواع لبنیات مرغوب، مانند شیر، پنیر، ماست و کره محلی ، سفره روستاییان را زینت می‌بخشد.
منبع:
http://reiab.ir
http://www.reiab92.rzb.ir/
http://reiab.blogfa.com/
