بدون شک یکی از مهمترین آثار بجا مانده از دوران باستان در سرزمین کهن
ایران، بقایای آتشکده آتشکوه نیم ور در استان
مرکزی است
آتشکده آتشکوه نیمور
محلات در 12 کیلومتری غرب
دلیجان در استان
مرکزی قرار دارد و متعلق به
دوره ساسانی است.
عظمت بنا به حدی است که جزء برترین آتشکده‌های زردتشتیان جهان به شمار می‌رود.
این آتشکده در پنج کیلومتر جاده نیمور به
دلیجان، بسوی‌معدن سنگ آتشکوه، روستای آتشکوه، ضلع شرقی جاده به فاصله ۳۰۰متری بنای آتشکده در دامنه‌کوه نمایان است.
مجموع آتشکده از سه بخش تالار اصلی (شرقی)، تالار غربی و راهرو تشکیل شده است.
تالار اصلی یا شرقی آتشکده محل آتشدان و نیایش بوده و شامل تالاری مربع شکل که هر ضلع آن از بیرون ۱۲/۶۰متر طول دارد. این تالار دارای چهارستون مستحکم به ابعاد ۲/۷۰ در۲/۷۰ متر و به ارتفاع شش متر تا پای طاق بوده که از سنگ و ساروج ساخته‌شده و گنبد و طاق این‌بنای عظیم بر روی این چهار ستون استوار است.
دو سوی ستونها به طرف داخل تالار بصورت نیمدایره و دوسوی دیگر آنهابصورت مستقیم و دارای زاویه بوده و روی ستونها سردرهایی هلالی
...مشاهده کامل متن و گنبدی شکل وجود داشته که بخش عمده آن فرو ریخته است.
با توجه به اینکه در پاطاقها آجر پخته بکار رفته، این احتمال وجود دارد که تمام سقف هم از آجر پخته سقف زده شده باشد. ظرافت بکار رفته در استفاده از سنگهای پاستون‌ها و ستونها به حدی است که هیچگاه دو بند سنگ بر روی هم قرار نگرفته است.
تالارغربی ساختمان تالاری بطول۱۰/۳۰ در ۵/۶ متر بناشده که از طریق راهرویی به تالار اصلی متصل می‌شود. دیوارهای شمالی و جنوبی این تالار از سنگ و ساروج ساخته و حدود ۱/۴۰متر عرض و ورودی اصلی به تالار شرقی به پهنای۵/۶۰ متر قرار گرفته‌است.
در دو طرف ورودی اصلی، دو ستون به قطر ۳/۴۰و دیگری۴/۴۰ متر با نمای بیرونی به شکل نیمدایره بصورت برج دیده‌بانی ساخته شده و در اطراف دو ستون اصلی، دوستون دیگر در جوانب آنها به طول ۳/۲۰در۲/۲۰متر وجود دارد.
از ضلع غربی که به آتشکده می‌نگریم، چهار ستون بزرگ نمایان است که شامل ورودی اصلی و دو ورودی فرعی دراطراف بوده که به احتمال زیاد این ورودی‌ها دارای سردر و سقف و طاق آجری بوده که فرو ریخته است.
راهروی اصلی که تالار مربع شکلی در ضلع شرقی مجموعه ساختمان آتشکده قرار است توسط راهرو اصلی به تالار غربی مستطیل شکل ارتباط می‌یابد. این راهرو هفت متر طول و ۲/۸۰متر عرض دارد و احتمالا به دلیل بالا بودن سطح تالار اصلی از تالار غربی، چند پله استفاده می‌شده است.
این راهرو علاوه بر اینکه ارتباطدهنده دو تالار بوده به مجموعه‌های شمالی و جنوبی هم ارتباط داشته است.
راه‌های دسترسی آتشکده آتشکوه، 5 کیلومتری جاده نیمور به دلیجان، به سوی معدن سنگ آتشکوه، روستای آتشکوه، ضلع شرقی جاده به فاصله 300 متری بنای آتشکده تا جاده مزرعه کشاورزی، چشمه آب و رودخانه کوچکی است.
آتشکده آتشکوه به شماره 311 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
منبع: کتاب استان مرکزی فراتر از تاریخ (گردشگری استان )
http://markazi.irib.ir/index.php/about-us/about-ostan-markazi/markaziview/1984----
