گیوه دوزی اراک

گیوه این پای افزار کهن از قدیمی‌ترین صنایع دستی این مرز و بوم به شمار می‌آید.در مورد تکامل این هنر صنعت متاسفانه اطلاعات کمی در دسترس می‌باشد
گیوه یک پای افزارقدیمی راحت و سازگار با آب و هوای معتدل ایرانی است که البته با زحمت فراوان تهیه شده و حاصل دست رنج چندین نفر اعم از زنان و مردانی است که هنرمندانه کوشیده و با هنر و سلیقه و البته مهارت فراوان خود کفشی را آفریدند که با داشتن خصوصیاتی چون خنک،سبک و قابل شستشو بودن در بین افرادی همچون روستاییان و کشاورزان پذیرفته شده و سالهای متمادی از گذشته تا کنون مورد استفاده قرار گرفته است.این پای افزار از ساده‌ترین مواد تهیه شده و با ساده‌ترین روشها نیز ساخته و پرداخته می‌شود.
در استان مرکزی تولید گیوه در مناطق سنجان و وفس رواج دارد. رویه گیوه بدست زنان و توسط گونه‌ای سوزن که جوالدوز خوانده می‌‌شود بافته می‌‌شود و قسمت کفی آن بدست مردان با استفاده از ابزاری که تخت نامیده می‌‌شود به اصطلاح آجیده می‌‌شود.
در صورت لزوم رویه این پاپوش با استفاده از سریشم اندوده می‌‌شود تا در کشتزارها مانع نفوذ آب به درون آن شود
مراحل ساخت و تولید گیوه حدوداٌ 2 روز طول می‌کشد که در 4مرحله چرم سازی رویه بافی ،تخت کشی،و گیوه دوزی خلاصه می‌شود که در ادامه این نوشتار مراحل ساخت به تفصیل ارایه خواهد شد.
مراحل ساخت گیوهمراحل ساخت و تولید گیوه حدوداٌ 2 روز طول می‌کشد که در 4مرحله چرم سازی رویه بافی ،تخت کشی،و گیوه دوزی خلاصه می‌شود که در ادامه این نوشتار مراحل ساخت به تفصیل ارایه خواهد شد.
مراحل ساخت گیوه
چرم سازی
ابتدا پوست گاو را که از بدنش جدا و کاملاٌ تمیز شده است به درون حوض آبی انداخته و مدت یک هفته می‌گذارند تا خیس بخورد و سپس آن را وارد حوض دیگری از محلول آب و آهک گذاشته و هر 3 الی 4 روز پوست را زیر و رو کرده تا محلول به همه جای آن برسد پس از گذشت یک ماه که پوست در آب و آهک ماند آن را خارج کرده و 2روز در محلول آب و زاج و نمک می‌گذاریم و وقتی خشک شد آن را با پی و چربی‌های داغ شده چرب می‌کنیم و مدت 2 تا 3 روز در معرض آفتاب گذاشته تا چربی جذب شود.
از این چرم برای کمری،نقاب و پاشنه گیوه و... استفاده می‌شود.البته گیوه بافان، قبل از استفاده از چرم آن را مدت 2 ساعت خیسانده و سپس بکار می‌گیرند.
رویه باف
نخ مورد استفاده رویه بافان نخ پنبه ای 3لا و سوزنی بلند و باریک می‌باشد.گفته می‌شود زنان یک جفت رویه را 2 روز می‌بافند و رویه بافی شغل اکثر زنان بروجن در قدیم الایام بوده است.
تخت کشی
در ابتدا باید گفت که در صنعت گیوه بافی 2 نوع تخت داریم یکی لاستیکی و دیگری تختی دستی که در ذیل روش ساخت آن آورده شده.تخت گیوه را از پارچه‌های کتانی محکم، کرباس و یا پارچه‌های کهنه می‌سازند به این ترتیب که ابتدا آنها را به شکل نوار نوار می‌برند این نوارها را مرتب پشت سر هم قرار داده و با درفش وسط آنها را سوراخ کرده و دوال چرمی را از آن رد می‌کنند.با این کار این نوارها بهم دوخته شده .
درفش‌ها را داخل خاکستر می‌گذارند تا داغ شده و راحت از بین نوارها عبور کند و کار تخت کشی بی عیب و نقص و در کمال مهارت و تمیزی انجام شود.
کار دوال رد کردن را چندین بار انجام می‌دهند تا اتصالات به خوبی صورت گیرد وقتی کار دوال رد کردن تمام شد با نمد خیس تخت را نمدار کرده و با شفره روی تخت می‌کشند تا سطح تخت همتراز شود و ریش ریش‌های حاصل از جدا شدن تار و پود پارچه‌ها ریخته شده و اطراف آن مرتب شود.
سپس با نخ و سوزن اطراف تخت را به روش کج بافی می‌دوزند تا هیچ نخی بیرون نزند یا به اصطلاح در نرود و نوارها شکافته نشود.
اکنون با مشته روی تخت می‌کوبند و سپس مخلوطی از کتیرا ورنگ جوهری سورمه ای را آماده کرده روی تخت می‌ریزند و با شفره آن را سرتاسر تخت پخش می‌کنند تا به طور یکدست وصاف به همه جای تخت رسیده و نفوذ کند.
گیوه بافی
اولین کار در شروع گیوه بافی دوختن کمری،دوری(بانه،چرم) که تسمه ای چرمی است به دورتادور تخت می‌باشدبه این صورت که ابتدا با درفش سوراخی در دوری و تخت ایجاد کرده و سپس با نخ و سوزن می‌دوزند
پس از آن یک تکه چرم به شکل مثلث که قبلاٌ بریده شده را برای قسمت پشت پاشنه پا به انتهای تخت می‌دوزند گاهی هم برای زیبایی از چرم‌های رنگی روی آن دوباره دوزی می‌کنند
سپس قالب‌های چوبی را داخل تخت گذاشته و رویه را روی آن می‌کشند و شروع به دوختن رویه به دورتادور تخت می‌کنند.
پس از آن با مشته محکم روی گیوه می‌کوبند تا رویه شکل قالب را به خود گیرد.جلوی قالب پوزه باریک و پشت آن که البته متشکل از چند قالب مکعبی است،مستطیلی است که با اندازه گیوه همخوانی دارد.بعد از دوختن کمری و رویه که با درفش(دروش )کوتاه تیغه گردی انجام می‌شودقسمت اضافه دوری را به روی نوک گیوه برگردانده و با نخ و سوزن به رویه می‌دوزند چون این قسمت در برابر سنگ محکمتر است به سنگ بر یاد می‌شودهمچنین قسمت اضافی در انتهای دوری را هم به پشت گیوه می‌دوزند.
برای بریدن نخ و یا چرم اضافه از شفره استفاده می‌کنند و برای تیز کردن کش کارد و شفره از سنگ‌های آهکی کف رودخانه‌ها استفاده می‌کنند.
منبع :http://www.yjc.ir/fa/news/4243192