شیر سنگی ( برد شیر )

شیر سنگی یکی نمادهای مردمان لر بختیاری است که بر روی گور بزرگان و نامداران این مردم گذاشته می‌شود. در گویش بختیاری به این مجسمه‌ها برد شیر می‌گویند.
نماد شیر علاوه بر این تندیس‌ها، در قالی و گلیم و گبه‌هایی که بختیاری‌ها می‌بافند نیز دیده می‌شود.
منطقه بختیاری سرزمین شیرهای سنگی است. بختیاری‌ها برای پاسداشت جنگاوران و دلاوران خود بر روی قبر آنان مجسمه ای تراشیده از سنگ و به شکل شیر با نقوشی از اسب و شمشیر قرار می‌دادند، این نقوش هر کدام معنا و مفهوم خاص خود را دارند.
شیر سنگی بر روی قبور دلاوران و جوانان بختیاری یادآور تاریخ پرحادثه و فراز و نشیب گذشته هر ایل است که قدیمی‌ترین شیر سنگی موجود در استان مربوط به دوره صفوی است.
اندازه سنگ شیر به جایگاه متوفی نزد بازماندگان بستگی دارد. گاه برای نوجوانان یا کودکانی هم که عزیز و مورد احترام بوده اند نیز سنگ شیر کوچکی ساخته می‌شد چه رسد به ریش سفیدان و بزرگان شیر معمولا در حال غرش است به طوری که دندانهای آن بر روی هم دیده می‌شود و دم آن به یک سمت بدن چسبیده نقش می‌شود.
انتهای دست و پای سنگ شیر معمولا بر روی سطحی سنگی قرار دارد که برای سر پا ماندن شیر در دل خاک مدفون می‌شود. دستها به شکل حراست و نگاهبانی به جلو کشیده اند.
البته شیوه‌ی ...مشاهده کامل متن تراش سنگ شیر نزد طایفه‌های بزرگ بختیاری گاه تفاوتهای جزئی با هم دارد. شمشیر ، خنجر و گرز از قدیمی‌ترین نقوشی ست که بر روی سنگ شیر‌های قدیمی دیده شده است.
در گذر از چهار محال بختیاری تا خوزستان، آنجا که پیچ و خم جاده‌ها مسافران را مهمان روستاها و مسکن مردم ایل بختیاری می‌کند، شیرهای سنگی کوچک و بزرگ با غرور و عظمت بی‌بدیلی که نشان از دلاوری و قهرمانی در میان این مردمان دارد، یکی یکی رخ‌نمایی می‌کنند.
شیرهای سنگی در هیچ کجای ایران به اندازه‌ای که در استان‌های خوزستان و چهارمحال بختیاری خانه گزیده‌اند به چشم نمی‌آیند. برخی از شیرهای سنگی در ایذه و باغ ملک دارای قدمتی بیشتر از 100 سال هستند و این مجسمه‌های شیری هنوز در قبرستان‌های قدیمی بختیاری دیده می‌شوند.
شهر هفشجان در گذشته یکی از مراکز مهم شیرتراشی بوده است. این مجسمه‌های شیری، هنوز در قبرستان‌های قدیمی بختیاری دیده می‌شوند. شیرهایی که در قبرستان‌های هفشجان باقی مانده‌، از زیباترین و خوش نقش‌ترین شیرهای سنگی محسوب می‌شوند.
اکنون تعدادی از سنگ‌تراش‌های قدیمی در هفشجان در قید حیاتند.
گورستان هفشجان مربوط به دوره صفوی به بعد است و در هفشجان، ابتدای شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۹۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در قبرستان قدیمی شهر هفشجان، سنگ نوشته‌ها و تزئینات تاریخی متعلق به دوران صفویه ، قاجار و معاصر وجود دارد.
اما گویا همین فراوانی و پراکندگی، از بین رفتنشان را امری عادی جلوه داده و در نظر مردم و مسئولان از ارزش و اهمیت آنها کم کرده است.
شیرهای سنگی قابل جابجایی و در معرض تخریب هستند، بسیاری از این شیرها به سرقت رفته و شماری هم شکسته شده و در لابه لای جرزهای دیوار و ساختمان‌ها به کار گرفته می‌شوند.
در کتاب " نماد در فرهنگ بختیاری " نوشته حسین مددی از قول لایارد آمده است: لرها (بختیاری‌ها) عقیده دارند که شیرها به دو نوع مسلمان و کافر تقسیم شده‌اند.
نوع اول دارای رنگی گندمگون و زرد روشن و نوع دوم قهوه‌ای رنگ با یال و پشت سیاه. آنان معتقدند که اگر کسی مورد حمله شیر مسلمان واقع شود باید کلاه خود را از سر بردارد و در نهایت ادب و خضوع او را به نام «علی» قسم دهد که وی را ببخشد.
شیر با شنیدن این درخواست پی کار خود خواهد رفت. اما اگر شیر کافر باشد، توجه نخواهد کرد. هنوز هم در مراسم سنتی هنگامی‌که شخصی دچار ضعف و سستی شود، او را از زیر تنه شیر سنگی عبور می‌دهند.
زیرا بر این باورند که ترسش خواهد ریخت و یا هنگامی‌که فردی دچار سیاه‌سرفه می‌شود، زیر تنه شیر سنگی گودالی کنده پر از آب می‌کنند و بیمار را وادار می‌کنند که از آن بنوشد تا سلامتی‌اش را بازیابد.
به ایلی که مردان جنگی بُوَد سر قبرشان شیر سنگی بُوَد

منابع:
http://en.wikipedia.org/wiki/
http://hamshahrionline.ir/details/154408
http://www.ichto.ir/Default.aspx?tabid=472
http://www.iranatlas.info/izeh/iz_shiresangi.htm
http://kamaeiha.mihanblog.com/post/10
http://hafshejan2.blogfa.com/