باغ عفیف آباد

باغ عفیف آباد نمونهٔ کاملی از هنر گل کاری ایرانی است. سازنده عمارت باغ، میرزا علی محمدخان قوام الملک دوم است که در سال ۱۲۸۴ ه.ق. آن را احداث نمود.
باغ عفیف آباد که آن را باغ گلشن نیز می‌نامند در مغرب شیراز و در جنوب خیابان قصرالدشت بالاتر از باغ قدیمی رحمت آباد و در انتهای خیابان عفیف آباد واقع است.
این باغ یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین باغ‌های شیراز است ، با پیشینه ای دراز که همچنان سادگی دیرینه‌ی خود را حفظ کرده و شیوه‌ی باغ آرایی نوین در آن دیده نمی‌شود.درب ورودی باغ در شمال آن قرار دارد .
این درب از چوب ساخته شده و در پشت آن دالانی است با سقف چوبی که اتاق‌های نگهبانان در دو سوی آن قرار دارد.
سردر باغ دارای چهار ستون گچی ساده است که دو به دو در دو سوی آن و بر فراز ازاره آن قرار گرفته است و سر ستونهای آنها با اقتباس از طرح سرستونهای تخت جمشید گچ بری شده است.
در پیشانی درب ورودی نقش دو شیر که گویی را در میان پنجه‌های خود گرفته اند دیده می‌شود.
پس از گذر از در، دهلیزی وجود دارد که سقف آن را از چوب ساخته اند و با شکل‌های منظم هندسی مرتب کرده اند. در دیگر ...مشاهده کامل متن سوی در و بر پیشانی دهلیز مجلس تاج گذاری پادشاه ساسانی وجود دارد که بر قاب نیم دایره ای به وسیله کاشی‌های رنگارنگ قرار دارد.
پس از گذر از دالان کوتاهی به فضای اصلی باغ می‌رسیم که دورادور آن را دیوار ای آجری فرا گرفته اند.
مساحت باغ حدود ۱۲۷۰۰۰متر مربع است و ۱۷۰۰۰ متر مربع زیربنا دارد.
کاخ زیبایی در وسط باغ قرار گرفته که از ساختمان‌های روزگا ر زندیه و قاجاریه است. البته تاریخچه‌ی این باغ به روزگارصفویه بر می‌گردد که به باغ " گلشن " معروف بوده است.
در آن زمان این باغ از جمله باغهای آباد و مهم شیراز و مقر پادشاهان وقت بوده است .
یعقوب خان ذوالقدر - حکمران فارس- در زمان شاه عباس صفوی ، در قسمتی از اراضی این باغ قلعه ای محکم ساخته و برای بنای این قلعه سنگهای گورستان جعفر آباد و مصلی را به کار برده بود.
پس از صفویه این قلعه ویران شده و این باغ سالها رونق و آبادانی خود را از دست داد.
این باغ در اواخر سده‌ی گذشته ، به خواهر زاده‌ی قوام الملک - عفیفه خانم - ارث رسید و چون او بهسازی گسترده ای در باغ انجام داد ، از آن پس، باغ را " عفیف آباد " نامیده اند.
ساختمان کاخ دو طبقه است.طبقه پایین زیرزمین وسیعی است که آب نمای زیبایی در آن ساخته شده و سمت شرقی آن با پنجره‌های مشبک و رنگینی پوشیده شده است. در فواصل میان پنجره‌ها سنگ‌های گندمک نصب شده که روی آنها نقوشی از گل و بوته حجاری شده است.هم اکنون این طبقه را تبدیل به "موزه‌ی نظامی " کرده اند و سلاح‌های گوناگون در آن به تماشا گذارده اند.
در این موزه سلاح‌های گران بهایی همچون تفنگ فتح علی شاه"، " ناصرالدین شاه" ، "مظفرالدین شاه قاجاه "،"رضا شاه" و"محمد رضا شاه پهلوی "،سر پرهای هم رزمان " میرزا کوچک خان جنگلی" و مسلسل" رییس علی دلواری" دیده می‌شود.جلوی پلکان ورودی نیز ارابه ای ویژه‌ی تشییع جنازه‌ی رضا شاه پهلوی و توپ فتح علی شاه قاجار دیده می‌شود.
این طبقه با سه پلکان به طبقه‌ی دوم راه دارد.
طبقه دوم متشکل از راهرویی بلند است که در دو سوی آن اتاق‌های زیبا و تودرتو قرار دارد.در میانه‌ی این طبقه تالار بزرگ و باشکوهی قرار دارد. سقف چوبی تالار ، آراسته به نقش‌های گل و بوته ، شکارگاه و مجالس بزم و شادی است.
دورادور دیوارها گچ بری و مقرنس کاری زیبایی انجام شده است.درها و دریچه‌های ساختمان از چوب و شیشه‌های رنگی ، به شیوه ای ماهرانه ساخته شده اند.
بیشتر درها و دریچه‌ها از نوع ارسی هستند. این طبقه را " موزه‌ی عبرت " نام نهاده اند. موزه‌ی عبرت شامل اتاق‌های همایش ، رخت کن ، نشیمن ، مطالعه ، سالن پذیرایی و قمارخانه است.
در کف اتاق‌ها فرش‌های گران بها جای داده اند. پیانوی شخصی " فرح پهلوی" که در جشن ۲۵۰۰ساله‌ی شاهنشاهی استفاده می‌شده از دیگر اشیای گران بهای این موزه است.
در پیشانی عمارت صحنه ای از تاجگذاری یکی از پادشاهان ساسانی در حالی که موبدی تاج سلطنتی را به وی هدیه می‌دهد با کاشی تصویر شده است . در دو طبقه ساختمان حدود ۳۰ اتاق تالار وجود دارد.
در شمال و جنوب تالار دو بخاری از سنگ مرمر تراشیده و نصب شده است.
ورودی اصلی بنا در جانب شمال است که با کمک پلکان سنگی به تالارسرپوشیده ای منتهی می‌گردد. نمای شرقی عمارت شامل ایوان بزرگ و زیباست که در تمام طول بنا امتداد دارد.
این نما از بیرون به وسیله ستون‌های آجری و گچی از هم مجزا شده اند. نمای غربی عمارت نسبت به قرینه آن در شرق بسیار ساده است. ایوان جنوبی نیز از نظر تزیینات بنا و دکوراسیون، تقریبا" شبیه ایوان شمالی است بجز این که در رشته پلکان شرقی - غربی حیاط را به طبقه دوم منتقل می‌کند.
درجلو ایوان بزرگ عمارت نیز چهار ستون بلند ساخته شده است. سقف ایوان با قطعات چوبی پوشیده شده است و روی آنها با رنگ و روغن نقاشی شده. سر ستون‌های ایوان گچ بری شده اند و در بالای آنها گل‌ها به تقلید از نقوش تخت جمشید گچ بری شده است.
همچنین در جلو عمارت حوض وسیعی دیده می‌شود که خیابان اصلی باغ از جلو حوض شروع می‌شود. تمام خیابان‌های باغ پر از درختان سرو ، کاج ، چنار، صنوبر و نارنج است و باغچه‌ها دارای آب نماهابی زیبایی می‌باشند.
در سال ۱۳۴۰ ارتش در مزایده این باغ را خریداری می‌کند تا اینکه پس از انقلاب اسلامی و به کوشش ارتش جمهوری اسلامی و همزمان با روز ارتش در تاریخ ۲۹ فروردین ۱۳۷۰، باغ عفیف آباد به موزه نظامی شماره ۲ کشور مبدل می‌شود.
قهوه خانه‌ی سنتی باغ عفیف آباد
این قهوه خانه در سمت راست در ورودی باغ واقع شده و در حیاط آن درخت نارنج و حوض کوچکی قرار دارد. سالن قهوه خانه ، دارای شش حجره است که بر هر کدام نقشی کشیده اند.
این نقش‌ها عبارتند از:" داستان ضحاک و کاوه‌ی آهنگر"، " داستان زال و سیمرغ "،" نبرد رستم و سهراب "،" نبرد تهمتن و دیو سفید " و " نبرد رستم و اسفندیار".
دیوارهای قهوه خانه از آجر ساخته شده و کاشی کاری اندکی در آن دیده می‌شود. در میان سالن قهوه خانه حوضی کوچک دیده می‌شود که ستون میانی سالن در آن قرار دارد.
حمام خزینه ای
از بناهای باغ حمام آن است که در جانب غرب ساختمان ورودی و پشت دیوار قرار دارد.حمام قدیمی باغ گلشن در پشت بام دارای مناره و قبه است. این حمام دارای دو خزینه‌ی آب سرد و گرم می‌باشد.
از قرار دادن یک عدد دیگ مسی در خزینه ، آب گرم فراهم می‌شده است . در دیوارهای خزینه ، نقش‌های برجسته ای به چشم می‌خورد که عبارتند از: تصویر" فرهاد در کوه بیستون " ، " دیدار مردم با خسرو پرویز ساسانی " ، " صحنه‌ی ورودی حضرت یوسف به جمع زنان مصری" و ... .
این باغ که معماری آن آمیزه ای از ویژگی‌های معماری دوران هخامنشی، ساسانی و قاجاریه است ذیل شماره ۹۱۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منابع :
www.ganjei.com
http://news.shirazefarda.com/
http://fa.wikipedia.org/