گبه فارس

گبه نوعی قالی گره بافته است با پرزهایی بلند که حداقل یک سانتی متر و پودهای متعدد (بین 3 تا 8 پود در هر ردیف) و معمولاً درشت بافت است. این بافته معمولاً در ایلات و عشایر جنبه خودمصرفی دارد.
گبه یا قالیچه‌خرسک گونه‌ای فرش از جنس قالی است که معمولاً در قطع قالیچه توسط عشایر و ایلات لر و قشقایی بافته می‌شود و دارای پرزهای بلند است.
در بافت گبه از تعداد پود بیشتری استفاده می‌شود که این کار در نرمی گبه تاثیر فراوان دارد. تعداد پود برخی از گبه‌ها گاهی از سه تا هشت پود در هر رج و بلندی پرزها گاهی تا یک سانتی متر هم می‌رسد.
گبه در اندازه‌های مختلفی بافته می‌شود که عبارتند از: گبه در اندازه قالیچه، گبه در اندازه قالی، گبه پتویی.
گبه در اندازه قالیچه: با پرز و خواب بلند و تعداد پود در هر رج به هشت هم می‌رسد.

گبه در اندازه قالی: هر گاه شمار رشته‌های پود در هر رج از سه تجاوز نکند این دستباف را قالی گبه گویند.

گبه پتویی: این نوع گبه به دلیل پود فراوان نرمتر و خواب بلند پرز و پودهای اضافه از ظرفیت بیشتری برخوردار است.

گبه، در ظاهر، هیچ فرقی با سایر بافته‌های ...مشاهده کامل متن داری و به ویژه قالی ندارد و به بیان بهتر، نوعی فرش است که به شیوه‌ی بافت قالی و معمولا در قطع قالیچه بافته می‌شود و تنها تفاوت محسوسش با قالی، پرزهای بلند آن و تعداد پود بیش‌تری است که نرمی خاصی به گبه می‌بخشد.
وسایل و ابزار کار زنان بافنده نیز از ابزاری که سایر بافندگان به کار می‌برند، بیش‌تر نیست و عمدتا شامل دارهای افقی و دفتین، سیخ پودکشی، قیچی و گاه قلاب است، اما در باطن، حکم پدیده‌ای منحصر به فرد را دارد و با جرات می‌توان گفت اگر میلیون‌ها گبه با هم مورد مقایسه قرار بگیرد، محال است در بین آن‌ها، حتی دو گبه با مشخصات یکسان یافت شود.
زیرا بین بافندگان این محصول، استفاده از نقشه مرسوم نیست و هر کدام از بافندگان، نقش‌هایی ذهنی را که میراث گذشتگان یا ابداعی خودشان است، بر فرآورده‌های خود می‌بافند و حتی در شرایطی که مشتری قالیچهء خاصی را در اختیارشان می‌گذارد و درخواست می‌کند شبیه آن را ببافند، برحسب روحیه و سلیقه‌شان، نقش‌ها را تغییر می‌دهند و رنگ‌ها را با انتخاب خودشان به کار می‌برند.
به این ترتیب، حتی اگر بافنده‌ای شخصا نیز بخواهد از یک محصول خود کپی‌برداری کند، موفق به چنین کاری نخواهد شد. زیرا باز احتمال دارد که از نظر نقش، رنگ، اندازه یا جای طرح، بلندی و کوتاهی پرز، تعداد پودها و... محصول دوم با محصول اول تفاوت داشته باشد.
در بافت گبه که به وسیله‌ی پشم خودرنگ مخلوط با موی بز انجام می‌شود، تفکیک رنگ ازاهمیت فوق‌العاده زیادی برخوردار است.

در واقع اولین مرحله‌ی کار گبه‌بافی همین امر است که طی آن، گبه بافان و دست اندر کاران ابتدا پشمی را که از دام‌های خودشان تامین شده و یا( در صورتی که خانواده فاقد دام باشد) از سایر دامداران، دامپروران و عشایر خریداری کرده، به نسبت نوع رنگی که دارند آنها را کاملا تفکیک می‌کنند.

این پشم‌ها پس از شستشو، توسط زنان و دختران و به وسیله‌ی دوک‌های کوچک و قابل حمل ریسیده و تابیده می‌شود.

گاهی نیز موی بزهای عدنی و پاکستانی را که از تنوع رنگ فوق‌العاده زیادی برخوردار است با پشم گوسفند مخلوط کرده و به عنوان تار یا جهت دوخت سجاف‌ها مورد استفاده قرار می‌دهند.

زمینه‌ی گبه‌های تولیدی مناطق مختلف ایران اکثرا دارای رنگ‌های روشن نظیر سفید، کرم یا شیری است و نقوش به رنگ‌های مشکی، قهوه‌یی، حنایی و... می‌باشد .

گبه با کمک دارهای قالیبافی افقی و به شیوه‌ی قالی بافته می‌شود و بافندگان برای ایجاد نقوش بر روی فرآورده‌های خود در حین بافت از نقشه استفاده نمی‌کنند و بیشتر به طور ذهنی به این کار می‌پردازند.

بیشتر گبه بافان یک یا چند طرح خاص را در ذهن داشته و در بافت آن دارای مهارت هستند ولی به طور کلی نقش اصلی گبه‌های ایرانی را یک مربع مستطیل و یک ردیف لوزی در وسط آن تشکیل می‌دهد که رئوس هر یک از لوزی‌ها، به رئوس لوزی‌های دیگر متصل است و در اصطلاح محلی "کم" نامیده می‌شود.

علاوه بر این، استفاده از نقوش بوته جقه و گل‌های مختلف به طریقه‌ی هندسی نیز جای خاصی در گبه‌های تولیدی توسط عشایر،روستانشینان و بافندگان شهری مناطق پیش گفته دارد.

در مجموع می‌توان گفت وجه‌مشترک تمامی گبه‌های ایرانی،گونه‌یی نقش پردازی سنتی است که طی هزاران سال پرورش یافته و نیز صور هندسی و نگاره‌های پرندگان و حیوانات زمینه که ممکن است مرکب باشد از ردیف صور هندسی یا انواع گل (چیزی شبیه نقوش فرشهای ترکمنی) یا مانند دستبافت‌های قشقایی راه راه باشد، با یک تا سه ترنج در هر گوشه.

در گبه‌های قشقایی برخلاف گبه‌های سایر نواحی ایران که خودرنگ است،بافنده از رنگ‌ها و نقش‌های متفاوتی استفاده می‌کند. البته گبه هایی با نقش ساده با زمینه ای یکرنگ یا رنگهای محدود نیز بافته می‌شود.
از نقش‌های مورد علاقه لبه بافان ایل قشقایی نقش شیر است که علاوه بر اهمیت باستانی این نقش مظهر جوانمردی است و بی ارتباط با وجود شیر در منطقه کامفیروز و دشت ارژن فارس نیست.
نقش‌های لچک ترنج, ستاره, نقش خشتی, نقش حیوانات مختلف و ... نیز در گبه بافی کاربرد دارد. گبه‌های قشقایی تمام پشم هستند و تار آنها نیز پشمی است. اندازه گبه متفاوت است. معمولاً اندازه 100×200 یا 200×115 سانتی متر متداول‌تر است.