روستای لاویج

لاویج آبادی تاریخی ناشناخته ای است که از تاریخی کهن حکایت‌ها در دل نهفته دارد. سرزمینی که از دورانی بسیار دور، آباد و مسکونی بوده، مانند قلعه طبیعی عظیمی به نظر می‌رسد.
از این جهت، همیشه مورد توجه فرمانروایان قرار گرفته و مامن و محل مناسبی برای آسایش حاکمان و والیان در جستجوی صلح و آرامش و یا گریخته از دشمن بود.
تاریخ این آبادی، تلفیقی از اسطوره‌ها و واقعیات است. از آن رو هنگامی که وقایع و حوادث و حکایت‌ها به مرز اسطوره نزدیک می‌شوند، هم چون تمام روایت‌های اساطیری مبهم و رازگونه اند.
تنگه لاویج محل نبردهای مهم تاریخی و گریز گاهی برای سرداران و امیران و بزرگان و حاکمان و تخت گاهی برای حکمرانان محلی و نیز گذرگاهی برای فرمانروایان بزرگ بوده است.
قدمت تاریخ غیرمکتوب لاویج به دوران ساسانیان و حتی قبل از آن می‌رسد. بقایای خرابه‌های متعدد و گورها و اشیاء و آثار مکشوف، حکایت از تاریخی با قدمتی طولانی دارد و تصویری کم رنگ از دوران حیات تاریخی و زیست مردمان در این منطقه به دست می‌دهد.
در منطقه لاویج گورهای گبری فراوانی وجود دارد. دو نقطه اصلی تمرکز این گورها، یکی در تپه‌های مشرف به روستای کیاکلا در مکانی موسوم به «سرخمن» و دیگری در گردنه‌ی بالاترین تپه‌های داخلی مشرف به آبادی لاویج، در بخش جنوبی آبادی «حصلیمه یا هسلیمه گردن» معروف است.
علاوه بر وجود گورهای گبری، تصور می‌رود که احتمالاً ...مشاهده کامل متن آتشکده ای بر فراز این تپه وجود داشت. از جمله اشیائ کشف شده به نقل از گفته‌های مردم، سکه هایی است که قدمت آن به دوران ساسانیان می‌رسد و زینت آلات زرین و سیمین مشتمل بر گردن بندها و گوشواره‌ها و دستبندها و قبضه هایی از شمشیر‌ها و غیره بوده است.
از تاریخ این آبادی تا دوره اسلامی هیچ نشانه یا اثر مکتوبی در دست نیست. همچنین از وقایع و حوادث در ارتباط با فتوحات اعراب مسلمان در طبرستان تا نیمه‌ی دوم قرن سوم هجری، یعنی پای گرفتن سلسله علویان طبرستان، اطلاعات مفصل و دقیقی در منابع و تواریخ محلی وجود ندارد.
محصولات مهم بخش کشاورزی آن؛ برنج، گندم، جو و سیب‌زمینی است و از محصولات دام پروری‌اش، می‌توان به دام و طیور، عسل، تخم‌مرغ و... اشاره داشت.
زبان اهالی مازندرانی است و گویش خاص خود را دارند. بافت روستا خانه‌ها به صورت ساختمانی ساده و یکنواخت و با مصالح ابتدایی قابل دسترسی در محیط پیرامونی، ساخته شده و مثل یک عایق عمل می‌کند؛ به طوری که در تابستان مانع از ورود گرما و در زمستان از هدر رفتن انرژی گرمایی به بیرون از ساختمان جلوگیری می‌کند.
این خانه‌ها که در زبان محلی به آن‌ها (کلچو خنه) گفته می‌شود در مقابل زلزله نیز مقاوم است. ابزار ها، مصالح و مواد به کار رفته در این خانه‌ها از سنگ، چوب و گِل می‌باشد.
در گذشته بسیاری از مصالح خانه‌های روستایی از مواد طبیعی پیرامون تامین می‌شد.خانه‌ها در نزدیکی همدیگر قرار دارند و هیچ حصار و مانعی آن‌ها را از هم جدا نمی‌کند و نشان دهنده پیوند‌های خویشاوندی و روابط عاطفی دردوره‌های گذشته است.
امکانات رفاهی
در حال حاضر لاویج دارای سه مسافر خانه در کنار آبگرم، دو سوئیت و صدها خانه و ویلاهای اجاره ای است. عسل و لبنیات لاویج که در نوع خود شناخته شده است از جمله سوغات این منطقه به شمار مى رود که طرفداران بسیارى دارد.
این دهستان دارای 9 مسجد ، 7 مدرسه ابتدایی، 2 دبیرستان دخترانه و پسرانه، 2 مدرسه راهنمایی پسرانه و دخترانه، 4 خانه بهداشت، 6 نانوایی، 6 حمام و مخابرات، شرکت نفت، خانه بهداشت، کتابخانه و سالن ورزشی یک منظوره است.
مسیر دسترسی
برای رسیدن به روستای زیبای لاویج، می‌توانید بعد از طی مسیرهای مبارک‌آباد، سولار، پلور، گزنک، آبگرم لاریجان، آب‌اسک، نیاک، سرچشمه، چلاو و محمدآباد، به شهر زیبای نور برسید و بعد هم به چمستان که مسیر اصلی است.
از آن جا مسیری در سمت چپ، شما را به سمت لاویج راهنمایی می‌کند.
این روستا در 18 کیلومتری جنوب چمستان در میان دره‌های جنگلی و زیبای البرز قرار دارد. جاذبه‌های گردشگری طبیعی ناحیه کوچک و کم وسعت لاویج، دارای نواحی اکوتوریستی بی نظیری می‌باشد.
از نواحی تفریحی و توریستی آن می‌توان از: پارک جنگلی کشپل، آبشار حرام او، جاده‌های جنگلی، آبگرم معدنی لاویج، سوردار، جنگل اسیونگ، مراتع و چمنزارهای نومه، چشمه‌ها و رودخانه‌های پر آب و خروشان، ییلاق زیبای ایزوا، منطقه ییلاقی میرخمند و کوه‌های پوشیده از انبوه درختان و جنگل‌های وسیع و بکر را نام برد.
یکی از جلوه‌های جذاب طبیعت لاویج، جنگل‌های انبوه و متراکم آن تا ارتفاع 2500 متری از سطح دریا و به خصوص درختان راش آن که یادگاری از دوره‌های گذشته جنگل‌های هیرکانی در میلیون‌ها سال قبل است، می‌باشد.
آبگرم لاویج
آبگرم لاویج نیز در دامنه‌های کوه‌های قسمت شرقی لاویج، از دل زمین به بیرون می‌جوشد. این آب گرم دارای املاح معدنی و گوگرد‌های فراوانی است که برای امراض پوستی، دردهای مفاصل، کمردرد، پادرد و مهم‌تر از همه، برای تمدد اعصاب بسیار مفید است.
آب‌های گرم لاویج به دلیل خواص بالای درمانی، همواره گردشگران فراوانی را در تمام فصول سال به خود جلب نموده و امکانات مناسبی نیز در آن منطقه برای اقامت و استفاده از آب معدنی ایجاد شده است.
لاویج دارای پنج ابگرم معدنی می‌باشد که هر کدامشان دارای خواص درمانی خاص خودشان هستن این ابگرم‌ها در ایام تعطیلات پذیرای مسافران عزیز از سراسر ایران یا حتی بعضی از کشورهای جهان هستن نام این آبگرم‌ها و خصوصیات انها به شرح زیر می‌باشد .آبگرم معدنی لاویج به مدیزیت حاج طاهر کریمی که یکی از بزرگترین و به روزترین ابگرم در استان به شمار می‌آید که دارای امکاناتی مثل استخر ، دوش ،وان ، و جکوزی و ... است .که دارای خواص طبی و درمانی مثل آرامش اعصاب ،درمان دردهای عضلانی و مفصلی و دردهای روماتیسمی و مشکلات پوستی می‌باشدهمچنین این آبگرم داری هتل و سوئیت‌های ویژه برای اسکان مسافران محترم می‌باشد .
ابگرم فیل سنگی لاویج که به گفته ریش سفیدان قدیمی‌ترین آبگرم لاویج به حساب می‌آید این ابگرم به مدیریت برادران عقیلی ( سید حسین و سید صادق ) می‌باشد که این آبگرم نیز خصوصیات درمانی و طبی زیادی داردکه به علت داشتن گوگرد دارای خاصیت میکروب زدایی طبیعی است همچنین بنای فیل سنگی نیز که سابقه تاریخی طولانی را دارددر همین مکان وجود دارد که دیدن ان خالی از لطف نیست .
جاده چمستان به لاویج از پارک کشپل می‌گذرد و از میان جنگل عبور می‌کند به همین دلیل فضای دلپذیری را برای گردشگران فراهم می‌سازد. آبگرم دارای امکانات قابل قبول و بهداشتی مثل دوش استخر و وان است.
فیل سنگی
در مرکز روستای لاویج، قطعه سنگ بزرگی وجود دارد که بر اثر عوامل و فرسایش طبیعی به شکل فیل نشسته بر زمین خودنمایی می‌کند که مسافران این روستای خوش آب و هوا از این منظره طبیعی و منحصر به فرد نیز دیدن می‌کنند.
البته بعد از گذر از آب گرم لاویج، با حداقل ده دقیقه پیاده روی، می‌توانید از فیل سنگی هم دیدن کنید.
جاذبه‌های طبیعت گردی
جاده‌های جنگلی سوردار: در فاصله 20 کیلومتری روستای لاویج و در مسیر لاویج به کرچی قرار دارد.
جنگل اسیونگ: در فاصله 10 کیلومتری روستای لاویج و در مسیر رییس کلا به کیاکلا واقع شده است.
ییلاق زیبای ایزوا: در فاصله 25 کیلومتری روستای لاویج و در مسیر لاویج به بهبنک قرار دارد .
منطقه ییلاقی میر خمند: در فاصله 35 کیلومتری روستای لاویج و در مسیر لاویج به بهبنک قرار گرفته است.
پارک جنگلی کشپل: در ابتدای جاده آسفالتی لاویج در محور چمستان به آمل، در 15 کیلومتری روستای لاویج قرار دارد، جنگل و چشمه «کشپل» از تفرجگاه هاى منطقه لاویج است که در نوع خود بى همتا هستند، به طورى که چشمه و درخت هاى به هم گره خورده جنگل تابلویى زیبا از طبیعت را در چشم بینندگان آن ترسیم مى کنند.
این پارک جنگلی در حاشیه‌ی زیبای لاویج رود، با چشمه‌های پر آب و زلال، امکانات نسبی اقامتی و محل بازی کودکان که این پارک را به تفریحگاه مردم منطقه و مسافران غیر بومی تبدیل نموده است.
آبشار حرام او: آبشار حرام او، با مقدار فراوان آب که از دل زمین به بیرون می‌ریزد در مسیر جاده چمستان به لاویج و در 3 کیلومتری روستای لاویج قرار دارد و دارای آب خنک و گوارایی است.
آبگرم شفل: آبگرم «شفل» هم یکی دیگر از آبگرم‌های روستاست. در انتهای لاویج هم روستای کیاکلای لاویج قرار دارد که دیدن آن را نیز به اهالی سفر و طبیعت گردها توصیه می‌کنیم.
جاذبه‌های فرهنگی امامزاده صالح : امامزاده صالح در بالاترین ارتفاعات روستای لاویج در چمستان نور است.
بازار محلی: بازار محلی لاویج هم دیدنی است. با آن که چندان بزرگ نیست، ولی سنتی است و زیبا و در بدو ورود نظر شما را جلب می‌کند.
جاذبه‌های معنوی
کایری کایری رسمی است که برای ساختن خانه‌ها در این روستا وجود داشته است. اهالی با هم گل خیس می‌کردند، از زمین‌های کشاورزی کاه و خاکه‌های به جا مانده از دروی جو و گندم را در آن قرار داده و با لگد کردن آن، خشت درست می‌کردند.
سنگ‌ها را از اطراف رودخانه و الوارها و لت هایی (قطعات کوچک مستطیل شکل و نازک چوب، برای پوشش سقف) که از چوب درختان جنگلی درست می‌شد با کمک اهالی از جنگل به دست می‌آمد و حتی برای بستن و محکم کردن این چوب‌ها از پوست درختان استفاده می‌کردند.
همه با هم در ساختن خانه کمک می‌کردند بدون این که چشم داشتی داشته باشند.
آن دسته از روستایی هایی که در حوالی رودخانه دارای مزارعی هستند و به کاشت برنج دست می‌زند، برای کاشت و داشت و برداشت و همچنین آبیاری آن، با هم همکاری می‌کنند.
با همدیگر نهرهایی برای استفاده از آب رودخانه ایجاد می‌کنند، در حین نشاکاری و همین طور برداشت آن به هم کمک می‌کردند که این کمک‌ها متقابل بود و به این کمک متقابل «ورهایتک» (یاور گرفتن) می‌گویند.
زنان و مردان با هم کار می‌کردند و باهم غذا درست می‌کردند و سر کشتزار و مزرعه با هم می‌خوردند. هر یک از اهالی روستا برای خود گله ای از گوسفندان و بز و چندین گاو و گوساله داشتند و از هر خانواده بچه هایی در سنین متفاوت گله هایشان را جمع می‌کردند و برای چرا به جنگل می‌بردند و دختران و پسران با هم مانند برادر و خواهر بودند و برای گله، علوفه و برگ درختان را جمع آوری می‌کردند و هر کس برای خانه اش، یک پشته هیزم جمع می‌کرد و دوباره هنگام غروب گله‌ها را به روستا می‌آوردند و هرکس دام‌های خود را جدا می‌کرد و با خود به خانه می‌برد.
زمین‌های منطقه لاویج دارای ناهمواری‌های فراوانی است. با این وجود مردم به کاشت جو و گندم می‌پرداختند که کار دشواری بود.
گاهی با همکاری هم به کاشت و برداشت می‌پرداختند که با لفظ همازی از آن یاد می‌کنند زمین از آن یک فرد است و بذر را با هم می‌گذارند و با هم می‌کارند و با هم برداشت می‌کنند و محصول را هم نصف می‌کنند این رسم را «همازی» یا (همبازی) می‌گویند و اما اگر برای برداشت محصول خود کمک بگیرند، می‌گویند؛ «همکار گرفته است.»
برزگری هم یعنی؛ یک نفر پول و زمین را می‌داد و شخص دیگری روی زمین کار می‌کرد و بعد محصول را نصف می‌کردند.
همچنین به کمک گرفتن در زمین‌های شالیکاری نیز «ورهایتک» (یاورگرفتن ) می‌گویند.
جمع آوری گیاهان دارویی و خوراکی
در اواخر بهار، زنان و دختران روستا به طور دسته جمعی به ییلاقات منطقه می‌روند و گیاهان دارویی و خوراکی جمع آوری می‌کنند.
از جمله؛ گلپر که هم برای غذاها و هم برای اسپند دود کردن استفاده می‌شود و دیگر؛ انواع گیاهان مثل؛ ترم، زنیان، عالیما (که مثل پیازچه است) و... که برای انواع غذاها استفاده می‌شود و خاصیت دارویی نیز دارند.در تابستان هنگام رسیدن میوه‌های جنگلی، دسته هایی از زنان و دختران برای چیدن آلوچه، تمشک، ازگیل، ولیک، زرشک، سیب جنگلی و خرمالوی وحشی به جنگل‌های اطراف می‌روند.
با تمشک؛ مربا و با هر یک از میوه‌های دیگر ترشی یا دشو درست می‌کنند و یا بعضی‌ها را خشک کرده و در طول زمستان از آن استفاده می‌کنند.
در وقت جمع آوری گونه ای از قارچ وحشی هم که بعد از رعد و برق شدید در جنگل‌ها می‌روید، اغلب پسران و مردان برای جمع آوری آن به جنگل می‌روند.
از شهدی که از میوه ای به نام «فرمنی» به دست می‌آورند به عنوان قند استفاده می‌کنند . در اواخر تابستان مردم برای چیدن گردو به جنگل‌ها و باغ‌های اطراف می‌روند و قوی‌تر‌ها بالای درخت رفته و بقیه در پای درخت، مشغول جمع آوری می‌شوند و بعد از این که گردو‌ها را به روستا آوردند، آن را داخل انبار می‌ریزند و همه خانواده‌ها جمع می‌شوند و گردوها را پوست می‌کنند و آن‌ها را بین خود تقسیم می‌کنند.
گهواره بستن
از آن جایی که رسم و رسومات عروسی، در همه جا با اندک تفاوتی شبیه هم است، از تکرار آن خود داری می‌کنیم و به رسم گهواره بستن (گاهره ونی) می‌پردازم.
بعد از تولد فرزند، مادر عروس برای کودک؛ لباس، کمد، اسباب بازی و تمام وسایل لازم برای پوشش و زندگی از بدو تولد تا 7سالگی را مهیا می‌کند و به دختر و دامادش؛ به همراه یک گهواره هدیه می‌کند که در روز سوم تولد فرزند همه خویشاوندان و آشنایان جمع می‌شوند و کودک را در گهواره می‌بندند و روی گهواره گردو می‌شکنند تا کودک درد دندان نگیرد و برای کودک دعا می‌کنند تا از زلزله، رعد و برق، طوفان و سر و صدای پدر و مادر نهراسد و در آخر اقوام و بستگان؛ پول، طلا وهدایایی به کودک می‌دهند.
در شب پنجم تولد نیز پدر و مادر عروس به همه اقوام و بستگان ولیمه می‌دهند.
چهار شنبه سوری
در چهارشنبه هفته آخر هر سال که مراسم چهار شنبه سوری (به زبان مازندرانی: پدرام سروش) برگزار می‌شود، زنان روستا همگی جمع می‌شوند و صبح روز چهار شنبه آشی درست می‌کنند که در آن؛ از هفت نوع ترشی از جمله: آب انار، آب ازگیل، آب آلوچه، گوجه سبز، سرکه، آب نارنج و آب لیمو استفاده می‌کنند و به آن «آش هفت ترشی» می‌گویند و هم خودشان می‌خورند و هم بین اهالی روستا پخش می‌کنند.
هنگام غروب هم جشن می‌گیرند و برای خود و خانواده هایشان آرزوی خوشبختی می‌کنند و از روی آتش می‌پرند.
جشن تیرماه سیزده شو
جشن دیگر، جشن ـتیرماه سیزده شو» است که مخصوص مازندرانی‌ها است و در اواسط آبان ماه بر گزار می‌شود.
در این شب؛ کودکان و نوجوانان به خانه‌های اهالی رفته ودستمال پرت می‌کنند و خوراکی دریافت می‌کنند و والدین دختر و پسر هایی که تازه عقد کرده اند، به آن‌ها هدیه می‌دهند.
مادر داماد برای عروس آش؛ لباس، کفش، روسری، حنا، قند و لوازم دیگر را تهیه کرده و برایش می‌فرستد و در عوض مادر عروس نیز نان محلی، آب دندان، تخم مرغ پخته رنگ شده، شیرینی و میوه به خانه داماد می‌فرستد و مادر داماد آن‌ها را بین خویشاوندان و آشنایان پخش می‌کنند.
مراسم 26 عید ماه
آیین سنتی 26 عید ماه تبری هر سال در تاریخ 26 تیرماه شمسی که در بیشتر روستاهای مازندران از جمله لاویج برگزار می‌شود.
به باور قدیمی در این روز، فریدون پادشاه پیشدادی، ضحاک ستمگر رادر دماوند به زنجیر می‌کشد و مردم لاویج در این روز «کشتی لوچو» (کشتی بومی که جایزه را بر سر چوب بلندی آویزان می‌کنند و اگر جایزه گوساله و گوسفند باشد، به آن می‌بندند) برگزار می‌کنند و به مصاف هم می‌روند و هر سال یک نفر از اهالی به همه شرکت کنندگان در مسابقه ولیمه می‌دهند و در آخر به برندگان جوایزی اهدا می‌شود.
دندان سری
یکی از مراسم دوران کودکی، مراسم دندان سری است که همزمان با ظاهر شدن اولین دندان‌های طفل برگزار می‌شود.
در این مراسم؛ مادر کودک، شیر برنج یا آشی که انواع حبوبات در آن وجود داشته باشد را می‌‌پزد و کاسه‌ای از آش را به خانه اقوام و دوستان می‌‌دهد.
به طور معمول رسم است که افراد هنگام پس دادن کاسه، هدیه‌ای مانند؛ جوراب، روسری یا پول در آن می‌‌گذارند.
سوغاتی لاویج
بهترین سوغات لاویج آرامشی است که پس از استفاده از آبگرم معدنی و دیدن آبشار و رودخانه و جنگل به دست می‌آید!
اما از عسل طبیعی لاویج نمی‌توان به سادگی گذشت، عسلی که از شهد گل‌های لاویج به دست می‌آید، بی نظیر است.
سیر لاویج نیز معرکه است. انواع لبنیات را به وفور می‌توانید در لاویج بیابید. حیوانات خانگی و تخم مرغ محلی و نان خانگی لاویج را باید تجربه کرد.
گردو و فندق را به سوغات لاویج اضافه نمایید با انواع سبزی هایی که به صورت خودرو در تپه‌های لاویج وجود دارد و تهیه ماهی قزل آلای لاویج، بهترین سبزی پلو با ماهی خاطره انگیز را در یک شب اقامت در لاویج تجربه کنید.
از دیگر سوغاتی‌های لاویج با توجه به محصور بودن منطقه به وسیله جنگل و درختان انبوه، صنایع دستی چوبی است. که در گذشته‌ها ی نه چندان دور از ابزارهای مهم زندگی مردمان منطقه به شمار می‌رفت، ولی امروزه بیشتر جنبه زینتی به خود گرفته است.
به طوری که این صنایع دستی زینت بخش مغازه‌ها و فروشگاه‌های صنایع دستی منطقه و شهرهای مجاور شده است.
از آن جایی که این منطقه از پوشش گیاهی کافی و آب فراوان برخوردار است، دام داری نیز شغل‌های جنبی مردمان لاویج است. ماست، شیر، پنیر، دوغ و کره محلی لاویج هم از شهرت و اعتبار خاصی در میان مسافران برخوردار است.
منبع :گزارش بالا را تهمینه اسدی-پژوهشگر میراث فرهنگی و مدرس دانشگاه-نوشته که در شماره دوم ماه نامه "ارمون" منتشر شد و در مازندنومه بازنشر شد.

منابع :
http://www.mazandnume.com/fullcontent/14699
http://www.lavijnews.blogfa.com/post-4.aspx
http://lavij.blogfa.com/cat-4.aspx