شاهکار معماری اسلامی

شاهکار معماری اسلامی

در طول ۱۴ قرن اخیر، معماری مدینه به عنوان مهم‌ترین شهر مسلمانان جهان بعد از مکه، پا به پای این شهر رشد و گسترش داشته اما همواره، ساخته‌ها و سازه‌های این شهر میزان و معیار معماری اسلامی بوده اند. اکنون مدینه النبی، با معماری شاخص مساجدش که برخی حتی به دست خود پیامبر ساخته شده اند مشهور است؛ خاصه مسجد قبا، مسجد شجره و مسجد النبی
با ساختن مسجد النبی، شهر مدینه تحولی عظیم یافت به طوری که علاوه بر پیدایی یک کانون اجتماع و حضور گسترده عبادی برای مردم، هر یک از مهاجران از مردم مکه، در کنار مسجد، خانه ای برای سکونت خود بنا کردند و پس از مدت کوتاهی، ده‌ها خانه در کنار و اطراف مسجدالنبی برپا شد.
در معماری مکه، آنچه بیش‌تر نمود می‌یافت، استفاده از خِشت و گِل در سقف و استحکام بنا از نظر استفاده از سنگ و مصالح محکم بود که براساس وضعیت اقلیمی مکه به سبب باران‌های سیل آسا و گرمای طاقت فرسا بود. اما در مدینه، به دلیل داشتن هوای نسبتاً مطبوع و بارش باران کم و به ویژه غنی بودن این سرزمین از نخل خرما و چوب، مصالح بیشتر خانه‌ها و معماری آن‌ها را چوب تشکیل می‌داد که در سقف‌ها به کار می‌رفت.
استاد کریم پیرنیا در کتاب خود با اشاره به رشد الگوبرداری از معماری مسجد و خانه پیامبر در شکوفایی معماری اسلامی نوشته است: "خانه پیامبر که بعد از رحلتش محل عبادت شده بود، به تدریج به صورت الگوی اصلی همه مساجد اسلام درآمد." این درحالی است که بعدها، معماری اسلامی با هنر یونانیان و معماران بیزانس در هم آمیخت و به غنای زیباشناسی درآمد؛ غنایی که بعدها در بسیاری از همین سرزمین ها، شاهکارهایی از معماری اسلامی برجانهاد. این یادگارها در ایران کم تعداد نیستند؛ مسجد کبود، مسجد امیرچخماق، مسجد جامع اصفهان، مسجد لطفعلی خان و ...
مسجد النبی با گذشت زمان و در دوره‌های مختلف تاریخ عربستان، تغییرات زیادی کرده است، از کوچک‌ترین جزییات تا بازسازی کامل مجموعه. آخرین بازسازی‌ها در دوران پادشاه فهد اتفاق افتاد که اندازه‌ی مسجد به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافت و در نتیجه تعداد بسیار زیادی زائر و نمازگزار را در خود جای داد. ضمنا امکانات و تجهیزات مدرن بسیاری مانند سیستم تهویه‌ی هوا به مجموعه اضافه شد.
ساختمان امروزی مسجد النبی شامل یک پلان مستطیلی شکل در دو طبقه و نمازخانه‌ی عثمانی رو به جنوب است. نمازخانه‌ی اصلی کل طبقه‌ی اول را اشغال کرده است. محوطه‌ی مسجد اکنون ۱۰۰ برابر بزرگ‌تر از اولین بنای مسجد است که توسط پیامبر ساخته شد و می‌تواند بیش از نیم میلیون نمازگزار را در خود جای دهد.
مسجد پیامبر دارای یک بام صاف سنگفرش شده است که ۲۴ گنبد متحرک بر پایه هایی مربعی در چند نقطه‌ی آن سر برون آورده اند. سوراخ هایی که درون پایه‌ی هر گنبد ایجاد شده اند، فضاهای داخلی را روشن می‌کنند. در زمان‌های اوج شلوغی، از بام نیز برای برپایی نماز استفاده می‌شود، به این صورت که ۲۴ گنبد بر روی شیارهای فلزی می‌لغزند و بر روی بخش‌های مختلف سقف سایه می‌اندازند و در عین حال چشمه هایی برای ورود نور به نمازخانه فراهم می‌آورند. در این اوقات، حیاط مسجد عثمانی نیز با سایبان هایی که به ستون‌ها اضافه شده اند، پوشیده می‌شوند.
دسترسی به پشت بام از طریق راه پله‌ها و پله‌های برقی صورت می‌گیرد. ناحیه‌ی سنگفرش شده‌ی پیرامون مسجد که به سایبان‌های چادری مجهز شده نیز برای برپایی نماز استفاده می‌شود.
جبهه‌ی شمالی مجموعه سه رواق با فواصل مساوی دارد، در حالی که نما‌های شرقی، غربی و جنوبی آن دو رواق دارند.
دیوار‌ها با ردیفی از پنجره‌ها ترکیب شده اند که در بالای آن‌ها قوس‌های گوتیک تشکیل شده از گوه‌های سیاه و سفید قرار دارد.
شش مناره‌ی پیرامونی به بخش الحاقی متصل است و چهار مناره‌ی دیگر ساختار عثمانی را قاب می‌کنند. مسجد با سنگ‌ها و مرمر‌های رنگارنگ گران قیمت تزیین شده است.
ستون‌ها از مرمر سفید با سرستون‌های برنجی تشکیل شده اند که مقداری از بار قوس‌های نوک تیز ساخته شده از سنگ‌های سیاه و سفید را حمل می‌کنند. پایه‌های ستون‌ها دربرگیرنده‌ی شبکه‌های تهویه هستند که دمای درون نمازخانه را تنظیم می‌کنند.
مسجد درخشان جدید پیامبر، مسجد قدیمی را درون خود دارد. این دو بخش به راحتی قابل تشخیص اند: بخش قدیمی، تزیینات رنگی زیاد و ستون‌های کوچک بسیاری دارد؛ در حالی که بخش جدید در مرمر سفید می‌درخشد و کاملا مجهز به سیستم تهویه است. شما پیش از این با مسجد نصیرالملک، دنیایی از رنگ در مسجد صورتی ایران در چیدانه آشنا شده اید.
قابل توجه‌ترین ویژگی مسجد پیامبر، گنبد سبز پیامبر است که از گنبد‌های سفید دیگر بلندتر است. اینجا مکانی است که مقبره‌ی حضرت محمد (ص) واقع شده و رهبران مسلمان، ابوبکر و عمر بن الخ
شاهکار معماری اسلامی
شاهکار معماری اسلامی

مطالب بیشتر
[username]

[username] [shamsidatetime]

[postbody]