tishineh

جشن باستانی

محمد خوش طینت
محمد خوش طینت

یلدا در لرستان

در لرستان نیز که مهد فرهنگ غنی ایرانی بوده شب یلدا یا ' شو اول قاره' با آداب و رسوم خاص خود همراه است و مردم این دیار سعی می‌کنند در حد بضاعت خود به هر نحو که شده این آداب را به جای بیاورند.
روز آخر آذرماه، خانه تکانی توسط کدبانوها و زنان لرستانی آغاز می‌شود و همزمان با این خانه تکانی حال و هوای دل مردمان لر نیز طراوت و تازگی می‌یابد.
زنان لرستانی با تمام هنر و سلیقه خود سعی در یک سفره آرایی چشمگیر و سبقت از یکدیگر دارند و در این میان می‌توان گفت یکی از اصلی‌ترین غذاهای لرستان به ویژه خرم آباد انواع غذاهای کبابی از جمله جوجه کباب و کوبیده است.
رفته رفته با نزدیک شدن به غروب آخرین روز پاییز در همه خانه‌های لرستان بوی گندم بو داده به مشام می‌رسد گندمی که اصطلاح 'گندم شیر' دارد و آن را در شیره می‌خیسانند و زردچوبه و نمک را با آن مخلوط می‌کنند سپس آن را روی ساج برشته می‌کنند و همراه بادام، گردو، کشمش، سیاه دانه و کنجد مخلوط می‌کنند.
البته سال‌های اخیر سایر تنقلات از جمله پسته و گردو و بادام نیز جایی در سبد شب یلدای لرستانی‌ها برای خود باز کرده اند.
بعد از صرف شام مفصل، شب نشینی، دید و بازدید اقوام، فال حافظ و فال چهل سرو به همراه صرف انار و هنداوانه آغاز می‌شود.
***فال 'چهل سرو' تفالی به اشعار لکی
مجموعه ابیات 'چل سرو' که سراسر به زبان لکی است متعلق به قوم لک و ادبیات و فرهنگ آن بوده که با توجه به لک زبان بودن بخش‌های وسیعی از لرستان و ارتباط لک زبانان با سایر اقوام در سراسر استان گسترش یافته است.
گرفتن فال چهل سرو و خواندن چهل بیت شعر، همانند تفال به حافط در میان لرستانی‌ها رواج دارد، تفالی که لرستانی‌ها برای شروع فصل سرما و زمستان می‌زنند و گاهی اوقات نیز به نیت خاصی فال می‌گیرند.
در چهل سرو یک نفر از بزرگان خانواده چهل عدد از دانه‌های تسبیح را شمرده و جدا می‌کند و سایر بزرگترها که اشعار چهل سرو را می‌دانند به نوبت مصرع‌های نخست این اشعار را می‌خوانند و به ازای هر مصرع، یک عدد دانه تسبیح شمارش می‌شود.
البته فرد تسبیح به دست باید تسبیح را از بقیه افراد مخفی کند تا متوجه نشوند چهل دانه تسبیح کی به اتمام می‌رسد، تا اینکه چهلمین مصرع که به چهلمین دانه تسبیح می‌رسد به عنوان نتیجه تفال اعلام می‌شود.
پس از آن، مصرع دوم تفال نیز خوانده می‌شود و تعبیر آن هرچه که باشد به منزله خوب یا بد بودن نتیجه نیت مورد نظر است.
'خدات و بین د دو گل ژوهار، اول اسب و زین دوم ژن و مال' به معنی 'خدایت بدهد دو گل از بهار اول اسب و زین دوم زن و دارائی'، 'تلی ژ زلفت پاونی پامه، گری نوینمت آخر دنیامه' به معنی 'تاری از زلفانت پایبند پامه، لحظه ای نبینمت آخر دنیامه، 'هر صو و سحر بانگ خروسان ، شوره تلمیت بار تازه عروسان' به معنی 'هر صبح و سحر بانگ خروسها، صدای پای کاروان تازه عروسها' نمونه هایی از ابیات فال چهل سرو هستند.
یلدای لرستان/ از پشت بام خانه تا پشت بام همسایه
یکی از پر هیجان‌ترین بخش‌های شب یلدا در لرستان اجرای آیین سنتی است که مورد علاقه اقشار مختلف و گروههای سنی متفاوت قرار می‌گیرد.
پس از صرف شام، پسرهای نوجوان هر خانه با در دست گرفتن چادرهای مشکی و رنگی از طریق پشت بام منزل خود به پشت بام همسایه‌ها می‌روند و با سردادن اشعاری، صاحبان خانه‌ها را به بیرون از منزل می‌کشانند.
در واقع با توجه به بافت سنتی بسیاری از مناطق لرستان، خانه‌ها دوش به دوش یکدیگر قرار گرفته و به راحتی می‌توان تا چندین خانه را از طریق پشت بام‌ها سرکشی کرد.
در این آیین، دراز کردن شال یا چادری از پشت بام همسایه برای دریافت آجیل و میوه از سوی دیگر همسایگان و خواندن اشعاری به همین منظور از برنامه‌های ویژه شب یلدا در شهرهای مختلف لرستان است.
نوجوانان و جوانان به پشت بام همسایه خود می‌روند و در حالی که چادر همراه خود را از پشت بام به منزل همسایگان آویزان کرده اند با خواندن اشعار کوتاه، رسیدن یلدا را خبر می‌دهند و برای اهل منزل آرزوی خیرت و برکت می‌کنند.
پس از خواندن اشعار با صدای بلند، صاحب خانه در شال و یا چادرآنها آجیل، شیرینی و میوه و گندم شاهدانه می‌گذارد.
'امشو اول قاره، خیر د هونت بواره' امشب اول یلدا یا اول زمستان است خیر از خانه ات ببارد، 'نون و پنیر و شیره، کیخا هونت نمیره' نان و پنیر و شیره کدخدا (صاحب خانه) خانه ات نمیرد، 'چی به علی کوشکه بیاره' چیزی بده علی کوچولو یا بچه ات بیاورد، اشعاری است که توسط جوانان و نوجوانان خوانده می‌شود.
**
لرستانی‌ها همچنین از اول آذر تا 40 روز بعد را چله بزرگ می‌نامند و گوسفند قربانی شده را برای این 40 روز نگهداری می‌کنند.
از روز چهل تا روز 44 زمستان را ... ادامه مطلب
یلدا در لرستان

تیشینه
تیشینه

شب عاشقان بی‌دل چه شبی دراز باشد...... تو بیا کز اول شب در صبح باز باشد.

شب یَلدا یا شب چلّه یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است. در این جشن، طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌کرهٔ شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته می‌شود.

«یلدا» برگرفته از واژهٔ سریانی ܝܠܕܐ به معنای «زایش» و «تولد» است. ابوریحان بیرونی از این جشن با ... ادامه مطلب
شب عاشقان بی‌دل چه شبی دراز باشد...... تو بیا کز اول شب در صبح باز باشد.

نگار خسروی
نگار خسروی

مهرگان یا جشن مهر

یکی از بزرگترین جشن‌های ایران است که درمهر روز از برج مهر برگزار می‌شود. «مهرگان» پس از نوروزبزرگترین جشن ایرانیان باستان بوده‌است.این جشن در جوامع ایرانی خارج از ایران نیز به گستردگی برگزار می‌شود.
این جشن در روزهای آغازین فصل پاییز برگزار می‌شود. زرتشتیانایران و خارج از ایران آنرا در دهم مهر یا ... ادامه مطلب

حسین طاعاتی
حسین طاعاتی

"نوروز صیاد" در قشم؛ جشن زیبا و باستانی که در حال فراموشی است...
هر سال در میانه تابستان در جزیره قشم جشن "نوروز صیاد" برگزار می‌‌شود. صیادان در این روز صید نمی‌کنند. آداب نمایشی "نوروز صیادان" خاص این منطقه است که کم‌کم در حال فراموشی است.
هر سال در میانه تابستان در روستای سلخ جزیره قشم "نوروز ... ادامه مطلب

شبکه اجتماعی گردشگری تیشینه