تپه سیلک

آدرس : استان اصفهان -شهرستان کاشان -سمت راست جاده‌ی کاشان -فین-دره سیلک
تپه تاریخی سیلک یکی از کهن‌ترین بناهای سکونت بشر و عبادتگاه انسانها ماقبل تاریخ در ایران است.در حقیقت زیگورات یا محل عبادت اقوام باستانی بوده و اولین جایی است که شهرنشینی توسط آریایی‌ها در آن شکل گرفت این بنا از گل رس و سفال ساخته شده است.
این بنا در پهلوی جنوب غربی کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین قرار دارد و از دو تپهٔ شمالی و جنوبی تشکیل شده است که در فاصله ۶۰۰ متری یک‌دیگر قرار دارند و دارای دو گورستان میباشد.قدمت تپه شمالی مربوط به 7500سال قبل و قدمت تپه جنوبی مربوط به 5000سال قبل می‌باشد.
یکی از این گورستان‌ها گورستان الف نام دارد که ۳۵۰۰ ساله قدمت دارد و در ۲۰۰ متری جنوب تپهٔ جنوبی واقع شده‌است که امروزه بر روی آن بلواری بنا شده.
گورستان دوم گورستان ب نام دارد که ۳۰۰۰سال قدمت دارد و در زیر باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی پهلوی غربی تپه‌ها قرار دارد.
این بنا تا سال ۱۳۱۰ خورشیدی شناسایی نشده بود و در میان مردم کاشان به شهر نفرین شده معروف بود.
در خرابه‌های این بنای باستانی چند اسکلت انسان و ظروف قدیمی پیدا شده است که این اشیاء در موزه‌های لوور فرانسه، ...مشاهده کامل متن موزهٔ ملی ایران و موزهٔ باغ فین و موزه یی در جنب این بنای باستانی قرار داده شده است.
بعد از انتقال تعدادی از آثار این بنا به موزه لوور فرانسه، کارشناسان این موزه متوجه قدمت این آثار شدند و رومن گیرشمن به ایران فرستاده شد و با همکاری آندره گودار فرانسوی که مدیر موزه ملی ایران بود توانست به جستجو در این تپه ادامه دهد.
هیات باستان‌شناسی به سرپرستی رومن گیرشمن کاوش‌های خود را در سال‌های ۱۹۳۳، ۱۹۳۴ و ۱۹۳۷ میلادی یعنی در سه فصل بر روی هر دو تپهٔ سیلک و دو گورستان آن انجام دادند و گزارش آن را در سال ۱۹۳۸ (۱۳۱۷ خورشیدی) در دو جلد با عنوان "سیلک کاشان" به زبان فرانسوی در پاریس چاپ کردند که هر دو جلد توسط آقای اصغر کریمی ترجمه و بوسیله انتشارات میراث فرهنگی چاپ و در اختیار علاقمندان آثار باستانی قرار گرفته است.
نتایج بدست آمده از کاوش‌ها و لایه نگاریهای اجام شده توسط گیرشمن بدین صورت می‌باشد:
1- از آغاز استقرار در تپه‌های شمالی ، مردم این منطقه ، استقرار دائم در روستا را آغاز کردند.
2- صنعت سفالگری از تکامل تدریجی برخوردار بوده است.
3- خانه‌های آن‌ها ابتدا با چینه ساخته می‌شد و بعدها با خشت دست ساز و سپس با خشت‌های قالب ریزی شده.
4- سنت تدفین ابتدا زیر خانه‌های محل سکونت، بعدها در خارج محل سکونت و در قبرستان‌های ویژه انجام شده است.
5- مردم سیلک رگه‌های طبیعی مس را شناخته و استخراج نمودند.
6- از گل اخری برای تدفین اجساد استفاده کرده اند.
7- ارتباط اقتصادی و اجتماعی با تمدن‌های اطراف داشته اند.
تاریخ این تمدن چیزی حدود ۱۰۰۰۰ سال تخمین خورده است.
بعد از اتمام فعالیت‌های گیرشمن و چاپ گزارش‌های آن سرانجام در سال 1380 خورشیدی سازمان میراث فرهنگی دکتر صادق ملک شهمیرزادی را جهت بررسی و ادامه حفاری به سیلک اعزام کرد این کاوش در 5 فصل انجام شد و تا سال 1385 ادامه داشت ایشان توانستند نتایج کارهای خود را در چند جلد به چاپ برسانند که تاکنون با عنوان‌های : زیگورات سیلک (نتایج فصل اول کاوش) ، سفالگران سیلک ، نقره کاران سیلک و شکارچیان سیلک.
منتشر شده است
دکتر شهمیرزادی سازه خشتی بزرگ تپه جنوبی را به عنوان زیگورات یا عبادتگاهی که انسان‌های سیلک آنرا برای پرستش خدایشان ساخته بودند ؛ می‌دانست.همچنین تاکنون 32 زیگورات در ایران و عراق شناسایی شده که 11 زیگورات بر اساس متون تاریخی و 21 زیگورات بر اساس کشفیات باستان شناسی می‌باشد.
از این تعداد 5 زیگورات در ایران و 27 زیگورات در عراق واقع شده است که زیگورات سیلک کهن‌ترین آنها می‌باشد.
خانه‌های مردم این ناحیه ابتدا کوه و خانه هایی بود که از ترکیب نی و شاخه‌های درخت ساخته شده بود و به مرور زمان روی این ساخت را گل مالیدند و خانه‌های گلین ساختند ابتدا دیوارهای خانه را با چینه بالا می‌بردند ولی خیلی زود برای بالا بردن دیوارها از خشت خام استفاده کردند.
در ابتدا خشتها را بدون قالب می‌ساختند،ولی بعداً برای ساختن آن قالب به کار بردند، و توانستند خشتها را یک اندازه و منظم بسازند.
اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد این خانه‌های قدیمی از میان رفت و به جای آن مردم خانه‌هایی با در و پنجره کوتاه ساختند و در ورودی آن اجاقی متشکل از دو بخش وجود داشت، یکی برای آشپزی و دیگری مخصوص پخت نان.
در این دوره ظروف سفالی و تُنگ‌های کوچک مرمری که احتمالا مخصوص نگهداری عطر بود نیز پیدا شده.
بقایای استخوان گاو و گوسفند در خرابه‌های سیلک نشان دهنده‌ی پرورش این حیوانات توسط مردم این منطقه است.
کاوشگران در این مکان مقداری دوک‌های ریسندگی سنگی و گِلین به دست آورده‌اند که نشان دهنده آشنایی مردم با این صنعت می‌باشد.
همچنین وجود کوه ذوب فلزات در بخش جنوبی تپه سیلک نشان می‌دهد این بنا صنعتی‌ترین شهر‌های آن دوران به حساب میرفت.
مردم سیلک ابزار مورد نیاز خود را نیز از طریق دوب کردن فلزات می‌ساختند
مردم سیلک بدن مردگان را با گِل اُخرا رنگ می‌کردند و گاهی مردگان را در نزدیکی اجاق خانه خویش و دردر عمق ۱۵ الی ۲۰ متری,و زیر کف اطاق‌ها که آجر فرش یا سنگ فرش نبود به صورت «چمپاته» به خاک دفن می‌کردند و همراه مردگان اشیایی دفن میکردند که گاهی ارزش زیادی داشت.
مردم سیلک نخستین بار روی استخوان حکاکی هایی انجام دادند که نشان دهنده ذوق و هنر آنها می‌باشد همچنین از روی نقوش سفالیشان که با مهارت ساخته شده و دارای تصویر پرندگان و حیوانات وحشی است میتوان به هنر آنان پی برد.تاکنون ظرفی شبیه این مدل در هیچ یک از کشورهای آن دوران به دست نیامده است.
این تپه تاریخی در تاریخ ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسید.

منابع:
http://www.isfp.ir/web/tourism/423
http://fa.wikipedia.org/wiki/
http://isfahan.irib.ir/webpodcastprod/461/28583
http://www.isfahancity.blogfa.com/