در 50 کیلومتری
شیراز و ۳ کیلومتری شمال
تخت جمشید ﺟﺎﻧﺐ راﺳﺖ ﺟﺎده ﺷﻮﺳﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی اﺻﻔﮫﺎن ﻣﯽرودﻓﻀﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﻋﻘﺐ رﻓﺘﮕﯽ در ﮐﻮھﺴﺘﺎن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ، ﻧﻘش هایی از اردﺷﯿﺮ ﺑﺎﺑﮑﺎن و ﺷﺎﭘﻮر اول ﺣﺠﺎری شده ,اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻧﻘﺶ رﺟﺐ نام دارد .
نقش رجب از مهمترین آثار به جای مانده از اوایل
دوره شاهنشاهی ساسانیان است.
مشهورترین این کنده‌کاری‌ها کتیبه شاپور یکم و کتیبه کرتیر هستند.
این محل به نام
نقش رجب مشهور است و دلیل نامگذاری آن هنوز مشخص نیست. اما فرصت الدوله شیرازی در کتاب آثار العجم از این محل به نام نقش قهرمان یاد کرده است.
به نظر می‌رسد شاهان اشکانی علاقه چندانی به ایجاد نقش برجسته نداشتند و تنها نقش برجسته هایی از شاهان محلی در جنوب غربی
ایران (اکثرا در
خوزستان) برجای مانده است.
با انقراض
سلسله اشکانی و روی کار آمدن شاهنشاهی ساسانیان، ایجاد نقش برجسته بار دیگر رونق گرفت.
رویکرد شاهان ساسانی به نقش برجسته بیشتر به منظور بزرگداشت وقایع مهم دوران حکومت خود از جمله تاجگذاری یا (دیهیم بخشی)و پیروزی در جنگ بوده است.
اردشیر
...مشاهده کامل متن بابکان موسس سلسله ساسانی،چند نقش برجسته برای یادبود پیروزی خود بر اردوان پنجم (آخرین شاه اشکانی) و دریافت تاج شاهی از اهورا مزدا در محل هایی از جمله نقش رجب، نقش رستم و فیروزآباد ایجاد کرد.
شاپور اول، جانشین اردشیر بابکان و کرتیر، موبد قدرتمند اوایل ساسانیان، نیز نقوش برجسته‌ای در این مکان ایجاد کردند.
نقش برجسته که در بدو ورود به شکاف به چشم می‌خورد و در دیواره انتهایی حک شده مربوط به مراسم تاجگذاری اردشیر بابکان اولین پادشاه دولت شکوهمند ساسانی است.
اردشیر در حال احترام حلقه شاهی را از اهورا مزدا که برسم (گیاه مقدس) در دست دارد، دریافت می‌کند.
بین اهورا مزدا و اردشیر نقش دو کودک وجود دارد، نفر سمت چپ نوه اردشیر هرمز اول است که حامل افسر شهریاری می‌باشد و نفر سمت راست ایزد بهرام است که به صورت هرکول یونانی نمایش داده شده است.
پشت سر شاه تصویر یکی از بزرگان دولت ساسانی در حالی که بادبزنی در دست باد بزن را روی سرور خود گرفته، با نشان مخصوص بر روی کلاهش قرار گرفته، قرار دارد.
شخصی دستش را به ادای احترام بالا آورده که ولیعهد و فرزند او شاپور اول ساسانی است. پشت سر اهورا مزدا دو نفر از بانوان سلطنتی که به وسیله ستونی از این نقش برجسته جدا شده اند که احتمالا نفر سمت راست همسر اردشیر است مراسم احترام را بجا می‌آورند
در این نقش برجسته سنگ نبشته ای نیز به خط پهلوی در کنار پیکر اردشیر موجود است که آسیب دیده ولی ترجمه بخش خوانای آن به این است: آیین زردشت از میان رفته بود و من که شاهنشاهم آن را از نو برقرار کردم.
در سمت راست نقش اردشیر صحنه تاج بخشی اهورامزدا به شاپور اول، جانشین اردشیر بابکان و دومین شاه ساسانی قرار دارد.
اهورامزدا در سمت چپ و شاپور اول در سمت راست قرار دارند و هر دو سوار بر اسب هستند. اهورامزدا با دست راست حلقه شاهی را به سوی شاپور دراز کرده و شاپور نیز با دست راست خود روبان متصل به تاج را گرفته است.
اسبها نیز سرهای خود را پایین گرفته و به صورت قرینه دستان خود را بالا گرفته اند.
در سمت چپ صخره نقشی وجود دارد که این نقش برجسته 10/7 متر عرض و50/3 متر طول دارد. در این نقش شاپور اول سوار بر اسب و 9 نفر از بزرگان سلطنتی را که پشت سر او ایستاده اند، که علامت خاندان‌های بزرگ بر روی کلاه 3 نفر از این 9 نفر قابل مشاهده است، نخستین فرد ایستاده در پشت سر اسب شاپور، هرمز اول ساسانی که با نشانه جانشین شاهنشاهی بر روی کلاهش دیده می‌شود.
بر سینه اسب شاپور سنگ نبشته ای به سه خط یونانی، پارتی و پهلوی حجاری شده است, در معرفی شاپور است که تاریخ آن را در میانه 242 تا 244 میلادی حدس زده اند و ترجمه آن چنین آمده است :این پیکری است از بغ مزداپرست، خدایگان شاپور، شاه شاهان ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد فرزند بغ مزدا پرست خدایگان اردشیر شاه شاهان که چهر از ایزدان دارد نوه خدایگان بابک شاه
نگاره و نبشته کردیر با این که با فاصله اندکی از نگاره سوم اردشیر جای گرفته است ولی از نظر زمانی با آن نقش برجسته فاصله دارد.
کرتیر(کردیر) موبد(روحانی دین زرتشتی) معروف و مقتدر دوره ساسانی که دست راستش را به حالت احترام بالا آورده است .در کنار نقش وی سنگ نبشته ای به خط پهلوی و در۳۱ خط نقر گشته که بعضی از خطوط به مرور زمان ناخوانا شده اند اما به طور کلی از محتوای آن چنین بر می‌آید که در آن کرتیر ضمن معرفی خود، به تعریف خدماتی که در راه دین زردتشت انجام داده است، می‌پردازد
وضع ظاهر افراد، آرایش موها، نوع پوشش‌ها و تزیینات لباسهای دوره ساسانی به خوبی در نقوش برجسته نقش رجب به نمایش درآمده اند.
آثار نقش رجب در تاریخ 24 شهریور 1310 به شماره 22 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
منبع:
http://fa.wikipedia.org
http://daneshnameh.roshd.ir
http://hamshahrionline.ir/details/117826
http://reliefs.persianblog.ir/page/rajab
