مسجد جامع مهر آباد

مسجد مهرآباد بناب که به شماره 780 در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است، یکی از با ارزش‌ترین بناهای تاریخی منطقه است. این مسجد به دلیل داشتن کتبه تاریخدار و سرستون‌های منقش و مناره بلند زیبا به ارتفاع 25 متر از اهمیت خاص و استثنائی برخوردار است.
این مسجد در سال 951 هجری - قمری با هزینه بی بی جان خانم دختر منصور بیگ در زمان شاه طهماسب صفوی ساخته شده است. مسجد مهرآباد نیز همانند مساجد دیگر شهر بناب بر بلندی به ارتفاع بیش از یک متر قرار دارد.
ورودی این مسجد ازضلع شرقی است که وارد یک هشتی شده سپس وارد صحن که درضلع شمالی است می‌شود و از آن ضلع باهشت پله به ارتفاع هرکدام 20 سانتی متر وارد کفش کن مسجد می‌شود.
هشتی با گنبد و طاقنماهای آجری توجه هربیننده راجلب می‌کند. در داخل مسجد به محض وارد شدن به شبستان اصلی انبوهی از ستون‌ها در منظر دید قرار می‌گیرد که به حق چهل ستون اطلاق شده است.
در حقیقت 36 ستون در6 ردیف شش تایی با پای ستون‌های سنگی وستون‌های چوبی هشت ضلعی وسرستون‌های چوبی مقرنس و نقاشی شده سقف چوبی را نگهداری می‌کند.
علاوه بر شبستان مرکزی در سه ضلع شرقی – غربی- شمالی شبستان زنانه (بالکن) بر روی 16 عدد ستون چوبی نگهداری می‌شود. راه دسترسی به شبستان زنانه امروز از جبهه شرقی و از کنار ...مشاهده کامل متن ورودی اصلی (سمت راست) است و این ورودی در دوره‌های بعد ایجاد شده است.
پایه ستون‌های این مسجد همانند دیگر مساجد بناب از سنگ و به صورت چند ضلعی در قسمت تحتانی و استوانه ای در قسمت فوقانی که ستون‌های چوبی روی آنها قرارمی گیرد.
سرستون‌های این مسجد از چوب‌های خراطی ساخته شده که روی آنها نوع تزئینات گل و گیاه نقش شده است.
تمام سی و شش ستون هر کدام با اسلوب و شیوه جداگانه درست شده است و در واقع کلکسیونی از ظرافت و هنر در مساجد بناب و بویژه مهرآباد وجود دارد. شش شاه تیرسنگینی بارسقف را به صورت مساوی به جرزها و ستون‌ها منتقل می‌کند.
روی این شاه تیرها و با استفاده از تخته‌ها به صورت صندوقی پوشانیده شده که بر روی آنها نقاشی صورت گرفته و در قسمت زیر نقاشی‌ها به صورت ترنج و سرترنج و درقسمت‌های کناری آیاتی از قرآن و احادیث نوشته شده است.
مشاهده و تعمق، در فهم نگنجد، ظرافت و سبکی، تناسب و شکوه تزئینات به خصوص مناره لاجوردیش از آن اثری در خور ستایش پدید آورده که همواره عاشقان تاریخ و هنر و مشتاقان میراث کهن را مجذوب خود کرده است.
این مسجد را از لحاظ ساختمان زیبا، تزئینات بدیع و لوح تاریخی، باید یکی از آثار گرانبها و در حقیقت گنجینه ای از معماری عصر صفوی دانست که هر یک از عناصر درون آن معرف ذوق و هنر آفرینندگان زبردستی بوده که نهایت حوصله اعجاز را در ظهور آنها به کار گرفته اند.
اندیشه و فکر حراست از هنر کهن نه تنها در شیوه معماری آن رعایت شده بلکه توجه به استحکام بنا، نوع سقف بندی، آرایش ستون‌ها و تیرهای حمال بدان منظره ای سحرآمیز بخشیده که ارباب ذوق و هنر را به تحسین و حیرت وا داشته است.
طرح عمومی مسجد که از مکتب اصفهان مایه گرفته، تالار ستوندار و چهار گوش آن، اماکن باشکوه دوران هخامنشی را در اذهان تداعی می‌کند.
در واقع گرایش به حفظ سنت‌های دیرین در این دوره از تاریخ ایران یکی از مبانی بازگشت به اصل مبداء و احیای یادگارهای کهن است، هنگامی که از دروازه شرقی شهر به میدان مهرآباد نزدیک می‌شویم، این اثر با قامت زیبا و موزون، حضور خود را بر فراز صفحه ای نسبتاً بلند به رخ می‌کشد.
در بدو ورود به صحن آن در پیشانی دیوار ضلع شمالی، لوحی از مرمر به تاریخ 951 هجری - قمری به چشم می‌خورد که بنای مسجد را به قرن دهم و زمان حکومت شاه طهماسب اول می‌رساند.
این بنا هم اکنون دارای دو ورودی از ضلع شرقی است که به محوطه میدان مهرآباد گشوده می‌شود. مدخل شرقی بنا پس از عبور از میدان دالانی به حیاط مسجد می‌رسد و از طریق ضلع شمالی و با پیمودن چند پله به محوطه کفش کن وارد می‌شود که درضلع جنوبی آن در ورودی شبستان قرار دارد.
در بخش شرقی مدخل که به محل کفش کن و حیاط مسجد منتهی می‌شود، مناره (میل) زیبا و لاجوردی بنا قرار دارد. مناره مسجد مهرآباد بناب از نوع منفرد استوانه ای بوده که دارای بدنه با تزئینات کاشی‌های لاجوردی است و ارتفاع آن 14 متر و قطر خارجی اش 2 متر و دارای 33 پله است.
کهنگی و پیری ظاهرا دراین بنای چوبی چندان تأثیری نداشته وبا گذشت قرن‌ها از ساخت آن و نشست مقدار معتنابهی دود و دم و گرد و غبار بر روی پیکره سقف و ستونها و شاه تیرهای شبستان، گویی به تازگی از زیر قلم نقاش بیرون آمده است.
تزئینات دل انگیز این بنا که از روش کار و سبک رنگ آمیزی در نوع خود بی نظیر بوده، از لحاظ استحفاظی لایه‌های رنگ و حفظ اصالت در وضع بسیار خوبی قرار دارد.
گذشت زمان چنان تأثیری در تضعیف عظمت و جلوه‌های دل فریب آن نداشته است.
نحوه ساخت و سازه‌ها ظرافت و ریزه کاری‌های صحن مسجد نشان می‌دهد که استادان فن سعی و افر و دقت لازم را در جهت خلق تصاویر بدیع و آثار دل انگیز به کار گرفته و در این اعجاز از هیچ تلاشی دریغ نکرده اند.
سیر و سیاحت در فضای پر نقش و نگار این بنا مؤمنان را در عوامل روحانی غرق کرده و چشم انداز آن ایمان به توحید را در قلوب راسختر می‌سازد.
تزئینات بنا دارای این خصیصه است و بیننده را ناخواسته به تفکر واداشته و ذهن وی را برای کشف اسرار حق و درون نگری وا می‌دارد.

منبع :
http://tabriz.irib.ir/