سینیز یکی از محوطه‌های تاریخی – باستانی قسمت شمالی استان
بوشهر است ، تل و تپه‌های بجا‌مانده از شهر تاریخی سینیز (شینیز) در بندر امام حسن و حومه (حصار ، گاودار ،
بنه احمدون) است .
بندر سینیز یا شینیز بندری باستانی در بخش امام حسن کنونی واقع در شهرستان
دیلم استان
بوشهر بوده‌است که در ناحیه شمالی استان
بوشهر میانه دو
بندر مهروبان و جنابه (
گناوه) دارد.
آثار خرابه‌هاى بندر سى‌نیز در حدود ۲۰ کیلومترى بندر
دیلم در حوالى خور امام حسین که امروزه یکى از مراکز تأسیسات نفتى جنوب است، باقى مانده است. این منطقه تا سال ۳۲۱ هجرى قمرى که همزمان با آغاز شورش قرمطیان بود بندرى آباد و پررونق به شمار مى‌رفت.
در این سال قرمطیان آن را ویران کردند و دیگر هرگز آبادانى پیشین خود را باز نیافت.
شهر و بندر کنونی امام حسن ، بر قسمت اعظمی از ویرانه‌های شهر و بندر باستانی شینیز یا سی نیز قرار دارد . بندر و خور امام حسن در بریدگی ارتفاعی قرار گرفته است که موقعیت
...مشاهده کامل متن اراضی پست آن برای بارگیری و حمل و نقل دریایی مناسب می‌نماید .
این آثار عبارت‌اند از منطقهٔ مرتفعى آکنده از سنگ و ملاط گچ، سنگ‌‌هاى دریایى، حصار خانه‌ها، آب‌انبارها و چاه‌ها که بر روى هم انباشته، یا درهم آمیخته‌اند.
از خرابه‌هاى این شهر کوزه‌هایى به دست آمده است که در داخل آنها تخم گیاه ذخیره شده و در زیر خاک باقى مانده است.
پی عمارات آنقدر که از گزند طبیعت و بشر در امان مانده ، به خوبی نمونه ای از استحکام و دقت در پی سازی عمارات را نشان می‌دهند . گوپال یا گوفال که از سفال پخته ساخته شده و احتمالا در نبردها یا جمع آوری آب استفاده میشده در خرابه‌های سی نیز به فراوانی وجود دارد .
صنعت پارچه‌بافی این منطقه شهرتی جهانی داشته، متون ادبی از بزرگان سینیز بخوبی یاد کرده‌اند.
بندر سینیر به همراه غربی‌ترین بندر استان بوشهر یعنی بندر "مه رویان" (بندر دیلم کنونی) و تا شرقی‌ترین بندر یعنی بندرهای سیراف (طاهری کنونی) و نای‌بند، همه بندرهای باستانی قدیمی و استراتیژیک استان بوشهرند.
بنادر مهروبان وسی‌نیز از منضمات ریشهر باستانی یا ریو اردشیر کهن بوده‌اند.
سابقه این بندر به زمان ساسانیان میرسد که از سال 226 تا 652م بر ایران حکومت می‌کردند .
به احتمال قوی اگر شهر سینیز حداقل اگر صد سال پیش از فتح شدن توسط لشکر اعراب مسلمان بنیانگذاری شده باشد می‌توان پذیرفت که در دوره قباد اول و هنگام عمران شهر ارجان این شهر بندری پر رونق پر دادستد بوده است .
یکی از نکته هایی که باعث عمران بنادر و ایستگاه‌ها و خورهای خلیج فارس در دوره ساسانیان و بعد از ان بوده است چگونگی دریاپیمایی کشتی‌های مسافربری تجاری و نظامی بوده است تا پیش از کشف قطب نما تمام کشتی‌ها در نوار ساحلی تردد می‌نمودند کشتی‌های که میانه چین - هند و بنادر در ایران رفت وامد داشتند الزاما در مسیر خود از کنار بنادر سیراف جنابا .
سنجاهان . سینیز . مهروبان . و بصره می‌گذشته اند گاه اجناس تجاری بازرگانان را داد وستد می‌کردند و گاه به جای جاشوهایی که بر اثر حواث و بیماریها تلف می‌شدند کشتی‌ها جاشوهای تازه نفسی از این بنادر به کار گرفته اند از بازرگانان بذر کتان بافته‌های نرم مشهور به سینیزی و روغن چراغ این شهر جهت تجارت خریداری می‌کردند سیاحان و دانشمندان نیز توقف در بندر سینیز از کتابخانه بزرگ دانشگاه و دانشمندان ان شهر بهره علمی می‌برده اند و پنبه مصری از عمده واردات ان بوده است .
در دوره ساسانیان در سرزمین پارس تجارت دریایی با روم اکثرا به دست تجار مسیحی صورت می‌گرفته و این بازرگانان با پارس و به ویژه دو بندر نزدیک ریوار دشیر و سینیز جنابه (گناوه) که هر دو به عنوان شهرهای قبل از اسلام نیز شناخته شده اند در ارتباط بوده است این ارتباطات تا قرن هشتم میلادی - قرن دوم هجری و با وجود یک اسقف اعظم در پارس نیز ادامه داشت .
بر اساس نوشته‌های تاریخ طبری این شهر در حمله اعراب مسلمان به ایران چندین روز مقاومت کرده و فرماندهی این شهر را شخصی به نام "یربوع" به عهده داشته که در این جنگ ضایعات سختی دیده و بسیاری از لشکریانش هلاک گردیده و از جمله خود یربوع نیز در این جنگ کشته و شهر به دست مسلمانان فتح می‌شود .قبر یربوع تا سال 1360 هجری شمسی در شرق امام حسن و در محلی به نام "سربال" که احتمالا محل نبرد آنها بوده ، مشخص بوده که در مسیر لوله شرکت نفت قرار گرفته و متاسفانه از بین رفته است .
سینیز در دوره ساسانیان در جایگاهی بلند از علم و فرهنگ و تمدن قرار داشت به طوری که دارای یک مرکز علمی (دانشگاه) و کتابخانه‌ای بزرگ بود.
از نظر وضعیت دریایی، کشاورزی و صنعتی نیز سینیز دارای رونق فراوان بوده است.
از عمده‌ترین واردات این بندر ,پنبه مصری بوده و کشت کتان و کارگاههای بافندگی و روغن چراغ از جمله کالاهای پررونق آن بوده است. تجارت دریایی بندر سینیز با نقاط جهان از جمله: روم، مصر، هند، بصره و چین صورت می‌گرفته است.
از آثار مشهور شهر تاریخی سینیز آب انبار قدیمی آن است.
درباره تاریخ سینیز و مطالب زیادی نوشته شده است,در حدود العالم من المشرق الی المغرب مولف ناشناسی می‌نویسد: « شینیز یا سی نیز شهری است بر کران دریا، با نعمتهای بسیار و هوای درست و همه جامه‌های سی نیزی از آنجا برند».
سینیز در دورانهای مختلف تاریخی مثل دیگر نقاط ایران دستخوش تغییرات فراوان گردیده و حاکمان فراوانی در آنجا حمرانی نموده‌اند. بندر سینیز پس از ازدست دادن شوکت دیرینه خود در دوره‌های صفویه، افشاریه، زندیه و قاجاریه به دهکده‌ای با چند امامزاده تبدیل گشته بود.
ابن حوقل در سال ۳۵۰ قمری از یک مرکز علمی (دانشگاه و کتابخانه بزرگ در سینیز (شینیز) در نواحی ارجان مربوط به قبل از اسلام خبر داده است. و استخری نیز در ناحیه شاپور از تصویر تمام شاهان و بزرگانی که بین ایرانیان معروف هستند و نقش تمامی محافظان آتش و موبدان بزرگ و دیگران بر کوه رسم خبر داده است.
تصویر آنان در طومارها ثبت گردیده، این طومارها را کسانی که در نقطه ای از ارجان معروف به (قلعه شینیز) زندگی می‌کنند نگهداری می‌نمایند.
در مورد نام سینیز روایت معتبری در دست نیست اما طبق بیان مردم قدیم منطقه امام حسن و سینیز رایج است نام سینیز در اصل شینیز بوده و شینزی شکل شکسته و تغییریافته شاه‌ناز است که در لهجه محلی به شی‌ناز خوانده میشده که حاکم این منطقه بوده تا اینکه سادات امام حسنی از حجاز به این منطقه آمده‌اند و آنجا را تصرف کرده اند و به نام جد خود امام حسن شهرت داده‌اند.
از سینیز در سده‌های مختلف مورخان و جغرافیا نویسان بسیاری یا دیدن کرده‌اند و یا اطلاعات زمانهٔ خود را راجع به آن شهر مهم به رشته نگارش در‌آورده‌اند .سینیز شهری دانشگاهی و دارای مراکز علمی مهم آن روزگار بوده‌است .
سینیز محل بافت پارچه سی نیزی بوده و"ویلهلم بارتلد" تائید می‌کند که در سمرقند نیز شهرت داشته است و در آنجا نوعی پارچه را «سینیزی»می گفته اند.
سینیز شهری است که فرماندار و مردم آن به هنگام حمله نیروهای قرمطی به فرماندهی ابوطاهر گناوه ای در سال 321هجری قمری مقاومت کردند و پس از آتش زدن کشتی‌های قرمطیان در ساحل «سینیز» با وجود کشته شدن 1280 نفر از اهالی سینیز در این جنگ خونین و خانمان سوز آنها توانستند «ابن غمر» فرمانده قرمطیان جنابه ای و 80 نفر دیگر را دستگیر کنند واین اسیران انگشت نما شده قرمطی را به شیراز ببرند و سپس شاخها بر سر آنها نهادند و از شیراز به بغداد بردند.
مشاهیر بندر سینیز:
معلی بزاز سینیزی یکی از برزگان سینیز و پسر دانشمند و صاحب نامش «علی‌بن معلی بزاز سینیزی» که معروف به محدث سینیزی یا علی سینیزی بوده است از بزرگان تاریخ سینیزند.
دیگر دانشمندی که از سینیز برخاسته «احمدبن عبدالکریم مقری سینیزی» می‌باشد
احمد ابن عبدالکریم سینیزی مقری, قاری برجسته و معلم قرآن بوده .دهخدا احمد ابن عبدالکریم مقری را از مردم سینیز از آبادیهای ساحلی خلیج فارس معرفی کرده است.
عبدالله ابن خطیب کتاب بحرالانساب که به دستور امیر تیمور گورکانی جمع آوری شده او را از دانشمندان و بزرگان سی نیز معرفی نموده است.
حسن ابن حسن,به سال 136 هجری حاکم سی نیز بوده است.
بابا حسن سینیزی,که از ملاکان و متمولین سینیز و صاحب فرزندان زیادی بوده.
سید محمود اصلح,که بنا بر کتاب بحر الانساب وی از فرزندان حضرت امامزاده حسن و از عرفای بزرگ سی نیز بوده که از وی کرامات زیاد نقل می‌کنند.مزار وی بر فراز تپه ای مشرف بر نخلستان و دریا در بندر امام حسن قرار دارد.
شاهزاده محمد,از پرچم داران نهضت رضوی در سی نیز ،آرامگاه وی در غرب سی نیز در روستای حصار قرار دارد.نخلستانی در جنوب این روستا منسوب به وی است.
شاهزاده عبدالله,مزار وی در بندر امامزاده حسن.اطلاعات چندان موثقی از وی در دست نیست.
شهر شی نیز یا سی نیز از جمله بنادری است که در قرون اولیه بعد از اسلام ، جغرافی دانان مسلمان ، این بندر را یکی از بنادر معمور جنوب یا مملکت فارس محسوب می‌داشته اند .
این بندر در گذشته بنا به موقعیت‌های مختلف تاریخی با نام‌های دیگری چون شنوز و شهنواز مشهور و معروف بوده است .
نام این بندر هم اکنون بر اساس نام امامزاده حسن ابن عبداله که هم اکنون مقبره و آرامگاه وی نیز در مرکز شهر قرار گرفته شده است . وی از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است که در دوران خلافت سی و چهارمین خلیفه عباسی تحت تعقیب قرار گرفته و بدین نواحی پناه بردند.
در آن زمان فرمانروایی فارس و بنادر را دو نفار ظالم و شقی به نام‌های ناصر اشجع و موسی ابن بغار به عهده داشتند .
هم اکنون در جای جای امام حسن آثار و بقایای بسیاری از شهر سینیز به چشم می‌خورد که البته در خاک نهان شده و بر روی بسیاری از آنها مردم خانه و مسکن بنا نموده اند و هنوز آثار زیادی باقی مانده است که از دل خاک بیرون است
منبع:
http://fa.wikipedia.org
http://rcirib.ir
http://vista.ir
http://yavaranedanesh.persianblog
http://siniz.blogdoon.com
