پل تاریخی شالو

پل تاریخی شالو یکی از آثار قدیمی شهرستان ایذه و خوزستان است و در مسیر جاده تاریخی دزپارت قرارداشته است.
پل شالو گذرگاهی است که قدمتی چند هزارساله دارد و آثار برجامانده آن نشان دهنده هنر معماری و اندیشه ایرانیان باستان است.
این پل در قلمرو طایفه شالو واقع بوده است، صدها سال است که به این نام شناخته می‌شود.
پل شالو و « گدار» معروف « بلوطک» نه تنها یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌هایی است که خوزستان را به فلات مرکزی ایران وصل می‌کند بلکه بخش مهمی از ایل بختیاری نیز از آن استفاده کرده و خود را به مناطق گرمسیری و سردسیری می‌رساند.
این پل در طول تاریخ با اسامی مختلفی مانند: خره زاد، خورزاد، دزپارت، دسفارت، ایذج و شالو شناخته شده است.
پل قدیم شالو از دو ستون بلند و مستحکم و دو طناب ضخیم و محکم تشکیل شده بود در زمان قدیم این پل چوبی بوده و تلفیقی از چوب و طناب بوده بعدها با استفاده از کابل دو سر پل را به هم وصل کردند و چیزی شبیه به اتاقک افراد و دامها را جا به جا می‌کرد.
به دلیل اینکه در خاک بختیاری رودخانه‌های بسیاری جریان دارد ، پل‌های زیادی ...مشاهده کامل متن نیز بر روی این رودخانه‌ها ساخته شده است تا موجب سهولت در رفت و آمد مردم گردند.
بعضی از معروف‌ترین پل‌های این منطقه عبارتند از: شالو، خداآفرید، اودو، مرواری، دوپلان، ارمند، کره بست، بهشت آباد، بازفت، سوسن، هلایجان، لالی، دهنو، اورگان، ماری، زنجیره، سودجان، چهراز، باغملک، میداوود، رودزرد و... که قدمت برخی از آنها به دوران اشکانی و ساسانی باز می‌گردد.
پل و گدار شالو نفش مهمی در رونق جاده باستانی دزپارت، دسپارت، دزفارت یا دسفارد داشته است. این راه مهم در دوره عیلامی ساکنان دو سوی رشته کوه را در سرزمین فعلی بختیاری به هم متصل می‌کرد.
این پل در دوره هخامنشی، اصفهان را به خوزستان (شوشتر، ایذه و اصفهان) مرتبط می‌ساخت.
در کتاب «سفرنامه ابودولف » که در سال 341 قمری به رشته تحریر درآمده است درباره بناهای خوزستان اینگونه نوشته شده است: «پل معروف خورزاد(خرزاد) نیز از بناهای او می‌باشد.
این پل میان ایذج و رباط واقع است و یکی از شگفتیهای جهان است. پل مزبور بر روی رودخانه خشکی که فقط هنگام طغیان آب باران آب دارد ساخته شده در آن هنگام این رودخانه به دریای خروشانی مبدل می‌شود که پهنای آن بر روی زمین به یکهزار ذراع و عمق آن به یکصد و پنجاه ذراع و پهنای کف آن به ده زراع میرسد.
ساختمان این پل از پایین تا کف زمین با سرب و آهن انجام شده و هر قدر بنا بالا می‌آید از عرض آن کاسته و دهانه اش تنگ‌تر می‌شود. در دو جانب پل در شکاف میان ساختمان و زمین کنار رودخانه تفاله آهن آمیخته به سرب گداخته ریخته شده.
پنهای شکافی که بدین شکل پر شده در سطح زمین به چهل ذراع می‌رسد. در اینجا دهانه رودخانه یکصد و دوازده ذراع است آنگاه پل روی پایه‌ها مزبور بنا شده. در شکاف میان پایه‌های پل و دو پهلوی رودخانه و همچنین در کف زمین آب سرب مخلوط با تکه‌های مس ریخته شده است.
این پل دارای یک تاق بسیار محکم است و از شگفتی‌های هنر معماری بشمار می‌رود.»
این پل در دوره آل بویه تعمیر و بازسازی شد. دلیل آن حمایت لرها و اهالی شهر ایذج از آل بویه و نقش کلیدی آنان در تشکیل و تاسیس سلسله آل بویه بود. آل بویه برای جبران خدمات لرها دست به کار بزرگی زدند و پل معروف ایذج را تعمیر و بازسازی کردند.
در جریان قیام علی مردان بختیاری در اوایل سال 1308 شمسی ,برای پیشگیری از پیشروی قوای دولتی و غافلگیر شدن رزمندگان، پل شالو تخریب شد. بعد از این گاهی با استفاده از کابل‌های فلزی محکم و قطور اتاقک‌های چتری نیز درست می‌کردند که با قرقره و با کمک پل‌بانان عابرین به آن سوی رودخانه هدایت می‌شدند.
ژاندارم‌های مستقر در پادگان ایذه که گمان می‌کردند ابوالقاسم خان بختیار صبحگاه از این پل عبور می‌کند در بهمن سال 1331 خورشیدی با اسید و تیزآب سیم‌های فلزی پل را تخریب کردند تا هنگام عبور خان پل تخریب و خان و همراهانش به قعر دره سقوط کنند.
اما آن روز به جای ابوالقاسم خان پنج روستایی جان خود را از دست دادند.
در سال 1343 خورشیدی عملیات نصب پل فلزی آغاز شد و در سال 1346 کار آن تمام شد,در آبان ماه سال 1383 با تمام شدن عملیات سد کارون 3 و پل‌های قوسی و آبگیری سد، پل شالو زیر آب رفت و پنهان شد و فقط خاطره ای از آن برای عشایر و عابرین برجای ماند و پل‌های دوگانه قوسی جایگزین پل قدیمی شدند.
پل شالو صدها سال در اختیار طایفه شالو بود و هر سال در فصل بهار قبل از شروع کوچ بهاره آن را بازسازی می‌کردند و با عبور دادن عشایر از پل و گدار درآمد خوبی کسب می‌کردند.
بعدها کلانتر طایفه شالو به دلیل عواطف و وابستگی‌های فامیلی پل بانی و اخذ عوارض آن را به اشخاص دیگری واگذار کرد و پس از کشمکش‌های فراوان و دخالت دیگرطوایف دیگر، دولت امتیاز پل بانی، نگهداری و دریافت عوارض را به کلانتر طایفه لجم اورک واگذار کرد.

منابع:
http://mehrsell.ir
http://www.bbcfars.ir/getlink/295088
http://vista.ir
didaniha/20131225113427.html
http://www.1doost.com/Post-11843.htm
http://www.khabarpu.com
http://www.dorduneh.ir/
http://bakhtyariha.persianblog.ir/post/5