تورنگ تپه قدیمی‌ترین تپه
ایراندر فاصله 22 کیلومتری شمال شرقی
گرگان تپه ای تاریخی وجود دارد که قدمت آن به روایتی به عصر آهن میرسد.این تپه تقریبا در 60 کیلو متری گوشه جنوب شرقی دریای خزر و در مجاورت روستایی به همین نام و در کنار استخر آبی واقع شده است .
روستای
تورنگ تپه در 12 کیلو متری جاده آسفالته و بین المللی
گرگان –
مشهد و 9 کیلو متری شمال این جاده واقع شده ،و روستاهای میر محله و مرز نکلاته از این طریق به جاده اصلی مربوط می‌شود .
دهکده
تورنگ تپه در جنوب شرقی تپه قرار داشته و در ضلع غربی آن ، آب بندان ذخیره آب مزرعی قرار دارد.
موقعیت روستای
تورنگ تپه در شهرستان
گرگانتورنگ تپه ملک محمد ناصر خان بود و او برای نخستین بار شروع به حفاری کرد . شروع کاوش
تورنگ تپه به زمان محمد شاه قاجار میرسد .
در سال 1219 خورشیدی ( 1841 میلادی ) ، هیئت حفاری مستقر در
تورنگ ...مشاهده کامل متن تپه ، اشیا ء طلایی ، نقره ای ، مفرغی و برنزی مانند آبخوری طلا ، ابزاری از سنگ زرد ، ظروف سنگی ، سلاح‌های جنگی ، تبر و دشنه مسی پیدا کردند .
این هیئت به این نتیجه رسید ،که تمدن
تورنگ تپه به قدمت
شهر سوخته سیستان ،
تپه یحیی و آلتین تپه میرسد، و همگی را جزو گنجینه و غنای فرهنگی نیمه شرقی
ایران دانسته اند.
آنان به این نتیجه رسیدند که مردم آن وز دارای سیستم آبیاری ، کشاورزی و صنعت
سفال سازی و فلز کاری بوده اند. گزارش کامل این هیئت در مجله باستان شناسی لندن به سال 1844 میلادی به چاپ رسید .
دومین کاوش
تورنگ تپه مربوط به زمان ناصر الدین شاه و در سال 1268 خورشیدی ( 1890 میلادی ) است.
ژاک دمرگان فرانسوی در
تورنگ تپه و خرگوش تپه دست به کاوش هایی زد . آثار مکشوفه در این مرحله عبارتند از : آبخوری ، قوری با نقش برجسته ، چند مجسمه کوچک ، سلاح‌های جنگی ، دشنه مفرغی و مسی ، مطالعات دمرگان در 5 جلد به نام ماموریت علمی در
ایران در سال 1310 خورشدی ( 1931 میلادی ) منتشر گردید .
بزرگ‌ترین برجستگی
تورنگ تپه ارتفاعی نزدیک به 5/34 متر از سطح دشت‌های اطرافش دارد و در اولین فصل حفاری که
بهار 1310 توسط «وولسین» در آن انجام شد، باستان شناسان سه طبقه را شناسایی کردند.
با اینکه او به یافته‌های مشابه با گنج استرآباد دست پیدا نکرد، کاوش‌های او نشان داد که قدمت آثار
تورنگ تپه به هزاره چهارم پیش از میلاد میرسد.
نخستین فصل کاوش علمی باستان شناختی در
تورنگ تپه در
بهار سال 1310 خورشیدی ( 1931 میلادی ) توسط آقای « وولسین » انجام شد . در این فصل ، سطح خاک بکر در عمق 4 متری زیر سطح دشت مشخص شد، در نتیجه کاوش در این محل در سه طبقه متمایز تشخیص داده شد.
طبقه اول ( بالا ) : با 6 متر عمق که باقی مانده گورستان از عصر آهن بود، و در حدود 1 تا 2 متر ضخامت قرار داشت . در پایین آن دیوارهای دهکده ای است ،که آتش آن را از میان برده و در آن 45 قبر به دست آمد .
در قبرها همراه مردگان ظروف سفالین درخشانی به رنگ قرمز و خاکستری تیره و اشیا یی از برنز ، شبیه اشیا طبقه (3)
تپه حصار دامغان به دست آمده است .
طبقه دوم : در عمق 6 تا 8 متر واقع شده و در آن چیز فوق العاده ای یافت نشد .
طیقه سوم : در پای تپه قرار داشت، و بین 10 و 30/11 متر عمق قرار گرفته بود . در این طبقه و در میان خاکستر و آجر‌ها دو قبر پیدا شد ،که در آن سفال خاکستری تیره رنگی وجود داشت.
و تزیینات آن با ابزاری شبیه شانه انجام گرفته بود .
در هر یک از این سه طبقه سفال‌های قرمز با نقوش سیاه رنگ شبیه سفال‌های مجاور ، یعنی شاه تپه پیدا شد . در این طبقه چند مجسمه کوچک بسیار زیبا از جنس گل پخته قرمز رنگ تیره بدست آمد .
سفال‌های پیش از تاریخ
تورنگ تپه سفال هایی بودند، که به نام « سفال خاکستری » شهرت دارند . به نوشته وولسن قدیمی‌ترین قطعه سفالی که از
تورنگ تپه به دست آمد ، قطعه کوچکی از یک ظروف بسیار ظریف بود که ضخامت آن دو میلی متر و با نقوشی که با رنگ سیاه روی زمینه ای نخودی کشیده شده بود ، تزیین شده بود .
تورنگ تپه یکی از مهمترین اماکن تاریخی – فرهنگی استان
گلستان است ،که در نتیجه کاوش‌های علمی باستان شناختی ، آثار استقراری از هزاره ششم پیش از میلاد بدست آمده است، و گواه سکونت انسان عصر پیش از آریایی‌ها است .
محققانی که
تورنگ تپه را بررسی کرده اند، سه عصر بزرگ فرهنگی را در آن تشخیص داده اند.
هر چند رسیدن به لایه‌های سه گانه عصر نخست، به دلیل وجود بستر آب زیرزمینی، ممکن نشد اما مشخص شد که آثار این عصر به خرده سفال‌های مشابه فرهنگ جیتون (در نزدیکیِ عشق آباد ترکمنستان) منحصر می‌شود که در خشت‌ها و لایه‌های ادوار بعدی یافته شده است.
آثار عصر آهن در
تورنگ تپه در مقایسه با یافته‌های قدیمی تر، اهمیت کمتری دارند. محوطه پس از وقفه ای پانصد ساله، در عصر آهن بار دیگر مسکونی شد.
عصر پنجم این تپه اما با عصر هخامنشی هم زمان بود و در آن بقایای بنای بزرگِ خشتی مدوری ساخته شده بود که انبارهای جانبی داشت.
دو
دوره بعدی شامل آثار عصر سلوکی و آغاز عصر اشکانی است و آثار پارتی یافته شده را می‌توان معاصر دیوار عظیمِ خشتی، معروف به سد اسکندر، در
گرگان و
ترکمن صحرا دانست.
دژ خشتی
تورنگ تپه از نظر موقعیت نظامی اهمیت زیادی نداشت اما جزئی از مجموعه بزرگ دفاعی شمال شرق
ایران بود. شاید به گواه گِل نبشته‌های یافت شده،
تورنگ تپه همان خسروشاد پیروز مربوط به قرن پنجم میلادی باشد.
با این حال، به سبب نبودن مدارک کافی باستان شناسی، در صحت چنین تعیین هویتی تردید شده است.
لایه‌های عصر هفتم بقایای چارطاقی را که بر ویرانه‌های دژ ساخته شده بود آشکار کردند که احتمالاً متعلق به اواخر
دوره ساسانی یا اوایل
دوره اسلامی است.
عصر هشتم و نهم در
تورنگ تپه، بقایای آثاری از دوران اسلامی، بویژه
دوره عباسی و ایلخانی، را آشکار کردند که در طول آن
تورنگ تپه به روستای محقری بدل شده بود.
آثار ساسانیِ
تورنگ تپه، در عصر ششم و دوره‌های نخست عصر هفتم یافت شدند. در عصر ششم، یک دژ بزرگ خشتی روی خرابه‌های سکوی خشتی تپه بزرگ ساخته شد. با فشار فزاینده اقوام مهاجم از شمال شرق در سده‌های پنجم و ششم میلادی، منطقه
گرگان که در سرحدات شمال شرقی شاهنشاهی ساسانی واقع بود، از اهمیت سوق الجیشی ویژه ای برخوردار گشت.
به عقیده باستان شناسان تمدن باستانی
تورنگ تپه به قدمت
شهر سوخته سیستان ،
تپه یحیی و آلتین تپه است . شباهت‌های بین آثار بدست آمده از آین تپه به آثار
تپه حصار دامغان ، جزیره کرت واقع در دریای اژه و... نشانگر ارتباط اقوام و تاثیر پذیری و تاثیر گذاری هنر آنان بر یکدیگر بوده است . مجسمه‌های کوچک گلی با نقش مردان و زنان در این تپه با اشیا مکشوفه در جزیره کرت که متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد است ،شباهت زیادی دارد.
دیاکونوف معتقد است ،که فرهنگ و تمدن
تورنگ تپه و
تپه حصار دامغان و
تپه سیلک کاشان به ظاهر به آسیای
میانه مربوط است .
افزون بر آن ، این تمدن در همان زمان دارای روستاهای پر جمعیت و رشد یافته با سیستم آبیاری کشاورزی بوده و صنعت سفالگری و فلز کاری در بین آنها رایج بود بر اساس آثار بدست آمده ،تصور شده که بین تمدن سومر، عیلام و
تورنگ تپه ارتباطاتی بوده و عده ای معتقد ند که عیلامی‌ها و سومر ی‌ها از این ناحیه به
خوزستان و کلده رفته اند .
تپه تاریخی – فرهنگی
تورنگ تپه به شماره 66 تاریخ 15/10/1310 خورشیدی و با قدمت هزاره سوم و دوم پیش از میلاد در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است .
منبع :http://www.mehrnews.com/
http://hesarnavi.blogfa.com/post-136.aspx
http://www.ghatreh.com/news
