شاه نعمت‌الله ولی (نام کامل: سیدنورالدین‌شاه‌نعمت‌الله ولی ماهانی کرمانی) (۷۳۰، ۷۳۱ ــ ۸۳۲، ۸۳۴) ، شاعر عارف ایرانی بود.
وی از عرفای قرن هشتم و نهم هجری است که طریقتی جدید در تصوف را ایجاد کرد و پیروان سایر طریقت‌ها را نیز تحت تأثیر خود قرار داد. آرامگاه یا آستانهٔ شاه نعمت الله ولی در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان در شهر ماهان واقع شده‌است.
شاه نعمت‌الله فرزند میر عبدالله ولی از جمله شعرای تصوف ایران و قطب دراویش نعمت اللهی است. وی معروف به سید نورالدین شاه نعمت الله ولی ماهانی کرمانی است و در طریقهٔ تصوف موسس سلسلهٔ مشهور نعمت‌اللهی است و در راه طریقت و سیر و سلوک مقامی بلند داشته‌است.
شاه نعمت الله ولی دارای دیوانی است که متشمل بر قصاید و غزلیات و ترجیعات و مثنویات و قطعات و دوبیتی‌ها و رباعیات است.
مقبره شاه نعمت‌الله ولی در ماهان است که قریب هفت قرن قدمت دارد، سنگ بنای هسته مرکزی این مجموعه را احمدشاه بهمنی دکنی پادشاه دکن هندوستان گذاشت که با ارسال وجوهی به ایران بنای اصلی آستانه را پی ریخت و در کتیبه ورودی بقعه نیز با اشاره به این موضوع، سال احداث بنا 840 قمری ذکر شده است.
این کتیبه دارای ارزش‌های هنری زیادی است و از صحن‌ها و بخش‌هایی تشکیل شده که ترتیب آن از خیابان اصلی شامل صحن اتابکی، صحن وکیل‌الملکی، رواق مدیرالملکی، حرم، رواق شاه‌عباسی، صحن میرداماد و صحن حسینیه است.
صحن اتابکی؛ این صحن در زمان علی‌اصغرخان اتابک صدراعظم ناصرالدین‌شاه و با وجوه اهدایی او ساخته شده و دارای رواق‌هایی در اطراف و حوض بزرگی در وسط است.
صحن وکیل‌الملکی؛ این صحن از یادگارهای محمداسماعیل‌خان نوری است که از صفای خاصی برخوردار است و در قسمت فوقانی دهلیز ورودی، موزه شاه‌نعمت‌الله و در سمت شمال آن کتابفروشی و در ضلع جنوب غربی قبر امیرنظام گروسی سیاستمدار، ادیب، هنرمند و چهره نامدار عصر قاجار قرار دارد.
حوض چندضلعی وسط این صحن نیز که با گلدان‌های شمعدانی زینت یافته، از صفای خاصی برخوردار است.
*حرم؛ دارای طاق گنبدی و مزین به نقاشی‌های روی گچ و دوپوسته است و در وسط این طاق قبر مرتفعی به طول سه متر و عرض دو متر قرار دارد که روی سنگ مرمر آخرین پوشش قبر آیه تطهیر و اطرف آن نام 12 امام معصوم(ع) نوشته شده است.
*چله‌خانه؛ در ضلع جنوب غربی رواق و پشت حرم فضای کوچک و محقری است که شاه ولی، حداقل یک چله «40 شبانه‌روز» را در آن سپری کرده و در این مدت به عبادت و عبودیت مشغول بوده است.
سقف این مکان به شکل کلاه صوفیان دارای 12 ترک است و بر در و دیوار مکان نیز آیات، احادیث و اشعاری چند نوشته شده است.
*رواق شاه‌عباسی؛ این رواق در عهد شاه عباس کویر و دوره حکومت بیک تاش‌خان ساخته شده و بر سر در این رواق نام مقدس 12 امام معصوم(ع) روی فولاد و به صورت برجسته حکاکی شده و از جمله آثار نفیس آستانه به شمار می‌رود.
*صحن حسینیه؛ آخرین صحن مجموعه آستانه شاه‌ولی صحن حسینیه است که مناره‌های محمدشاهی در ضلع غربی به آن شکوه بخشیده هر یک قریب 42 متر ارتفاع دارند که در زمان محمدشاه قاجار بنا شده و در جریان زلزله سال 60 آسیب دید.
از جمله بخش‌های دیگر آستانه شاه‌نعمت‌الله ولی، کتابخانه و موزه شاه‌ولی است که در آن قرآن‌های خطی نفیس، 30 پاره معروف و منسوب به بی‌بی خاتون، انواع زره و شمشیر و پته منحصر به فردی که روزگاری پوشش مقبره حضرت شاه بوده، نگهداری میشود.
این پته از جمله شاهکارهای هنری کرمان است که در زمان ناصر‌الدین شاه به مدت چهار سال و توسط ده‌ها هنرمند کرمانی دوخته شده است.
هستهٔ اولیهٔ این بنا گنبدی منفرد بود که در سال ۸۴۰ ه.ق. و به دستور «احمدشاه دکنی» ساخته شد و به‌تدریج گسترش یافت.
این بنا ۳۲۰۰۰ مترمربع مساحت دارد و از چندین صحن تشکیل شده‌است شامل صحن‌های اتابکی، وکیل الملکی، حسینیه، میرداماد و بیگلربیگی.
ورودی امروزی آن از سمت شرق است که به صحن اتابکی واز آنجا به صحن وکیل الملکی که به رواق‌های دوره قاجاریه و گنبدخانه و رواق شاه عباسی و صحن حسینیه دسترسی دارد منتهی می‌گردد.
آخرین صحن این بنا بیگلربیگی است که به خانه متولی‌باشی ختم میشود. این مجموعه طی شش قرن بنا شده و تداوم معماری ایران را در شش قرن گذشته و به صورت زیبایی به تماشا گذارده‌است.
بیشترین توسعه این مجموعه در دوران قاجاریه انجام شده‌است. معماران آن استاد کمال الدین حسین و بانی آن بکتاش خان (رواق و صحن میرداماد)، استاد رضاً و بانی آن عبدالحمید میرزاً (صحن حسینیه) هستند.
صحن وکیل الملکی و رواق‌ها به دستور وکیل‌الملک اول و دوم در سال‌های ۱۲۸۵ ه.ق. بناگردیده‌است. عناصر تزئینی مجموعه شامل کاشیکاری، کاربندی، مقرنس، گچبری و نقاشی است
شاه‌نعمت‌الله ولی، ادیب و شاعر بزرگ قرن هشتم هجری قمری است که در سال 834 پس از 103 سال عمر با عزت و افتخار در کرمان درگذشت و بنا به وصیت او در این مکان به خاک سپرده شد.
منابع :
www.irna.ir
history-of-world.persianblog.ir
www.bakhshdarimahan.ir
http://koulebar.persianblog.ir/page/20
http://fa.wikipedia.org/wiki
