غارهای هنامه در جنوب روستای هنامه از توابع دهستان سیوکانلو در 18 کیلومتری شمال شهرستان
شیروان استان خراسان‌شمالی قرار گرفته اند,
غارهای هنامه از مجموعهای فضاهای دستکند تشکیل شده که برای ایجاد یک روستا با موقعیت تدافعی ویژه در دل کوه کنده شده است.
طبق مطالعات تطبیقی و مطالعۀ سفالینه‌های به دست آمده در اطراف این مجموعه این غارها در قرون 5-4 هجری ساخته شده و در
دوره های بعد و به ویژه در زمان آشوبها و نا امنی مورد استفاده قرار میگرفته است.
این غار یک مجموعه معماری دستکند هستند که در سه طبقه و با اختلاف سطح, روی هم در یکی از دره‌های فرعی رود اترک به ارتفاع حدود یک هزار و 445 متر بالاتر از سطح دریا واقع شده‌اند.
سقف هر طبقه غار کف طبقه فوقانی را تشکیل می‌دهد که سقف و یا کف اتاقها یک لایه متراکم شنی با ضخامت 50 تا 100 سانتیمتر است که به طور طبیعی در کوه وجود داشته و به طور مناسب از آن بهره برداری شده است.
دسترسی به این اتاقها از بالای کوه غیرممکن است و رودخانه فصلی پای غارها در تامین آب ساکنان آن نقش اساسی ایفا می‌کرده است.
این غار با دهانه‌های بزرگ و گنبدی شکل به عرض 4 و ارتفاع 3 متر به دروازه ای شبیه است که رو به قبله باز می‌شود.
...مشاهده کامل متن نوع و جنس غار آهکی است و قندیل‌های تازه, جوان بودن این غار را نشان می‌دهند
درون غار مرطوب و خاک آن زرد است و غارنوردان پس از خارج شدن از غار زرد زعفرانی جلوه می‌کنند.
در ابتدا ساختمان این غار شبیه تونل بزرگی به ابعاد تقریبی 10 و ارتفاع 6 متر است و سپس به 3 شاخه اصلی تقسیم می‌شود که درست در مقابل در ورودی غار قرار دارد.
یکی از این شاخه‌ها در سمت راست و بقیه راه اصلی غار را تشکیل می‌دهد که پس از طی حدود 15 متر بسته می‌شود, در ادامه راه اصلی باید راه‌های پرپیچ و خم و باریک و سرازیری‌ها به طول 60 متر را پشت سر گذاشت, اگر مسیر حرکت در داخل غار علامت گذاری و به طناب کشی نشده باشد انسان به سختی می‌تواند راهش را پیدا کند.
پس از این مسیری به طول 4 متر وجود دارد که باید سینه خیز حرکت کرد,محوطه بزرگی به ابعاد 3 در 10 متر مربع به ارتفاع تقریبی 4 تا 7 متر به شکل یک شکاف وجود دارد که انتهای این شکاف به حفره‌های باریک و پرپیچ و خم که بیشتر به سمت بالا تمایل دارد ختم می‌شود و این جا پایان غار محسوب می‌شود.
راه دیگری نیز برای بازگشت وجود دارد که به عبور از منطقه سینه خیز احتیاج ندارد اما کمی مشکل و فنی است ,به این صورت که در قسمت آخر غار در سمت چپ دیواره ای در حدود 6 متر وجود دارد و در انتهای دیوار حفره ای است که باید از دیوار آن صعود کرد.
غار هنامه با وجود انشعاب‌های فراوان و حفره‌های به هم پیوسته و پیچ در پیچ، غارنورد را دچار سردرگمی می‌کند و برای افراد غیر فنی بازدید از این غار بدون راهنما و نخ کشی سخت و خطرناک است.
طبقات غار:
در طبقه اول غار دالان‌های نسبتاً بزرگ با پیش آمدگی‌هایی در پای دیوار به شکل آخور دیده می‌شود که ارتفاع آخورها متفاوت است در بعضی از آخورها بیش از یک متر و مناسب تغذیه حیوانات باربر مانند اسب و قاطر می‌باشد
طبقه دوم فضاهای کوچک‌تر و تو در توی بیشتری دارد که با توجه به وجود اجاق‌های متعدد و دود زدگی سقف آن‌ها باید مربوط به زندگی افراد بوده باشد پراکندگی قطعات خمره‌ها و ظرف سفالین، ذخیره سازی آرد و غلات در پای دامنه و نزدیک به غارها نشانگر زندگی در این محل به ویژه در دوره‌های آشوب و ناامنی سیاسی است تا ساکنین تحمل مقاومت در برابر مهاجمین را داشته باشند.
طبقه سوم این مجموعه اتاق‌های کمتر ولی نسبتاً بزرگی دارد که احتمالاً انبار بوده‌اند تمام عناصر معماری داخل این فضاها از قبیل آخورها، اجاق‌ها از جنس کوه به صورت دستکند ایجاد شده است که در حال حاضر به طور کلی حدود 20 اتاق در این مجموعه‌ی دستکند سالم باقی مانده و بخش بزرگی از فضاها نیز در اثر ریزش دیواره کوه منهدم شده است
این مجموعه با شماره 22214 در فروردین 1386 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
منبع:
http://www.bojnord1400.blogfa.com/post-7604.aspx
http://naderboj1367.blogfa.com/post/39
http://shirvannews.blogfa.com/post-30.aspx
http://khabargardi.com
http://www.yjc.ir
http://dornews.com/NewsDetails.aspx?News=1927573
http://www.uast-shirvan.ac.ir/khabar176.htm
http://rcirib.ir/paygah_marakez/cities/amaken_text.aspx?id=2351&ccode=9
http://tnews.ir/khabar/931523316511.html
http://www.khorasannews.com/News.aspx?id=203515&type=3&year=1389&month=4&day=28
http://fa.wikipedia.org
http://www.newssh.ir/new.aspx?id=12312
http://shirvangard.persianblog.ir/post/21
