برجهای دوقلو خرقان در یک کیلومتری حصار ارضی از توابع خرقان غربی و در 32 کیلومتری جاده قزوین - همدان واقع شده اند.این برج‌ها در محوطه وسیعی به فاصله کمی از هم قرار گرفته اند و از بسیار به هم شبیه اند اما برج شرقی، قدیمی‌تر از برج غربی است.
بلندای هر ساختمان ۱۵ متر و پهنای آنها ۴ متر است.
در داخل ضریح قدیمی تر، یک فانوس و تعدادی نقاشی وجود دارد. این دو بنا از زمان سلجوقیان و قرون وسطی ایران مانده است. این دو بنا در زمان زمین‌لرزه بوئین‌زهرا خسارتهای زیادب دیده‌اند.
این دو بنا از محکمترین بناهای منطقه هستند که حدود ۹۰۰ سال دوام آورده‌اند.
بنای برج شرقی نقشه 8ضلعی با ستون‌های مدور دارد و 8 گوشه است که قسمت ازاره آن در سال 1347 خورشیدی مرمت شده است.
تمامی بنا به ضخامت 60 سانتیمتر با آجرهای ساده به ابعاد 5 ، 19 و 19 سانتیمتر یا ،205 و 20 سانتیمتر ساخته شده سپس روی آن پوششی تزئینی با آجر به ضخامت 21 سانتیمتر اجرا شده است.قطر ستون‌های دور گوشه‌های بنا، جز دوتای آنها که راه پله مارپیچ منتهی به بام را دربرمی گیرند همگی یکسان است.برای رسیدن به راه پله‌ها باید از در مستطیل شکل کوتاهی که داخل اتاق مقبره قرار دارد،عبور کرد.
تعداد پله‌های هر راه پله 22 عدد است، با توجه به ویژگی‌های تاریخی بنای برج، می‌توان گفت که در میان گنبدهای 2 پوسته ای که پوسته دوم آنها مخروطی شکل نیست.
این بنا اولین گنبد2 پوسته قرن پنجم هجری به شمار می‌رود و از این نظر با اهمیت استنمای خارجی برج از آجرهای تزئینی ساخته شده و وجود همین نمای آجری برج را به یکی از زیباترین و چشم گیرترین آثار معماری قرن پنجم ایران درآورده است.
این تزئینات روی ساقه گنبد و ضلع‌های هشت گانه صورت گرفته است.
قالب سازی‌های تزئینی داخل تاق نماهای ضلع‌های هشت گانه هر یک دارای طرح و نقش خاصی هستند که هیچ یک با دیگری یکسان نیست. تنها در3 ضلع بنا، طرزچیدن به صورت برجسته ای انجام گرفته است.
این شیوه کار، با نقشی که برای اجرا انتخاب شده نیز انطباق دارد.
ضلع سر در ورودی برج، تزئین بیشتری دارد. در این محل، تزئینات خاصی که عبارت از کتیبه ای2 خطی است وجود دارد. مضمون 2 خط کتیبه مزبور عبارت است از: «به تاریخ سنه ستین و اربعمائه (460) عمل محمدبن مکی الزنجانی القبه»
از نظر طرح و نقشه بنای برج غربی به بنای قدیمی‌تر بسیار شباهت دارد.
نقشه آن نیز هشت ضعلی است و در گوشه ها، ستون‌های مدور کار گذاشته شده است.
ارتفاع ستون‌ها در این اثر کمی بیشتر از اثر قبلی است و تا روی ساقه گنبد ادامه یافته است و گویی به یک کلاهک گنبدی شکل ختم می‌شده اند. در این بنا، معمار به جای دو راه پله مارپیچی یک راه پله ساخته است.
دربارة نحوة آجرکاری باید گفت که در این بنا، شیوهای تازه به کار گرفته شده است که در ساخت بناهای دیگری چون گنبد سرخ مراغه هم به کار گرفته شده و به اوج کمال رسیده است؛ این شیوه عبارت است از: به کار بردن تکههای کوچک آجرهای چهارگوش که منجر به ایجاد فضاهای خوشنقشی در متن آجرکاریها می‌شود.
ضلعی که در وسط بنا قرار دارد، از نظر تزئینات با سایر ضلعها و همچنین ضلع مربوط به درِ ورودیِ برج اول، اختلاف دارد. در اینجا هنرمند برای بلندتر نشان دادن قسمت سردر، از عرض چارچوب کاسته و بین ستون‌های مدور و رگة آجر برجستة چارچوب، فاصلهای ایجاد کرده و آن را به نحو هنرمندانهای زینت کرده است.
مضمون کتیبة سردر عبارت است از: «عمل ابوالمعالی بن مکرالزنجانی به تاریخ سنه و ثمانین و ابعمائه».
در برجهای خرقان مقبرههایی نیز وجود دارد که ضریح آنها منبتکاریهای زیبایی را به نمایش گذاشتهاند. این مقبرهها متعلق به دو نفر به نامهای «ابوسعید بیجار پسر سعد» و «ابومنصر ایلتای تیتکین» است که در سدههای بعدی به صورت آرامگاه درآمدهاند و مورد احترام مرم قرار گرفتهاند.
این دو برج را می‌توان با برج شبلی دماوند و آرامگاه امیراسماعیل سامانی در بخارا مقایسه کرد و شاید بتوان هنر آجرکاری آن را الهام یافته از معماری دورة سامانی و آل بویه دانست.
در طول قرنهای چهارم و پنجم، بیشتر برجهای شمال ایران با نقشة دایره ساخته میشدند. انتخاب نقشة هشت ضلعی در ساخت برج در قزوین که فاصلة زیادی با سرزمینهای شمال ایران ندارد، نشانة مهارت و ذوق سرشار هنرمندان است؛ چرا که امکان ابداع و ارائة تزئینات متنوع و بدیع در برجهای هشت ضلعی بسیار آسانتر است.
در بنای مزبور، حدود سی نقش مختلف به کار برده شده است. این امر، حکایت از وجود یک سنت کهن مربوط به طرح نگاره‌های مختلف دارد که ابتدا در دورة ساسانی بر روی گچ انجام می‌شده و سپس در کارهای آجری به کار رفته است.
ترکیب و تنظیم طرح‌های مختلف در این دو بنا، همانند هنری که در طرحریزی متناسب هیأت کلی بنا به کار رفته است، قابل ستایش است.
منبع:
http://www.tebyan.net
http://www.isna.ir
http://www.farsnews.com
