تپه یحیی

تپه یحیی یکی از مهمترین آثار و تپه‌های کلیدی در باستان شناسی ایران است.
تپه یحیی صوغان بعلت داشتن 7000 سال سکونت مستمر انسان از دوران نوسنگی تا چند قرن پس از میلاد اهمیت خاصی داشته و زنجیر ارتباط فرهنگی جنوب شرق ایران بوده و دره سند را با مصر پیوند می‌دهد.
در دشت وسیع «بخش صوغان» تپه خاکی مرتفعی قرار گرفته که حدود ۲۰ متر از سطح دشت پیرامون ارتفاع دارد.
این تپه که در بخش صوغان از توابع شهرستان ارزئیه قرار داردکه به «تپه یحیی» شهرت دارد و امروزه به عنوان یکی از مهمترین آثار و تپه‌های کلیدی در باستان شناسی ایران است.
بین هفت تا هشت هزار سال پیش مراکز روستا نشین در چند نقطه ایران، در منطقه تمدن جیرفت، تپه سیلک کاشان، شهر سوخته سیستان، تپه حصار دامغان، منطقه اوراتو آذربایجان، تپه گیان نهاوند، ...مشاهده کامل متن تپه یحیی صوغان و اطراف مرودشت وجود داشته است.
تپه یحیی یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌ها ی شناخته شده ایران است و به عنوان یکی از نخستین آثار یک دهکده مربوط به7000 سال پیش از میلاد مطرح است.
شهرنشینی مفهوم اخص آن از اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد و خصوصا هزاره سوم پیش از میلاد در ایران موجودیت یافت .تپه یحیی یکی از کهن‌ترین سکونت‌های شناخته شده واز گذشته‌های دور دارای تمدن و فرهنگ بسیار شکوفا بوده است.
این منطقه به لحاظ موقعیت خاص اقلیمی، سیاسی و فرهنگی مرکز ارتباطات تمدن‌های بزرگ ماوراءالنهر، بین النهرین و هندوچین به شمار می‌رفته است.
اندک شهرها ی باستانی شامل شوش، تپه ملیان موهنجو دارو تنها از لحاظ قدمت با «تپه یحیی» برابری دارند واما سند یا کتیبه ای که نام واقعی و قدیمی این شهر را مشخص می‌کند هنوز بدست نیامده و این منطقه مرکز بسیاری از فعالیتهای صنعتی و هنری بوده است و تکنیک‌های بکار رفته در تپه یحیی با کارهای مصریان باستان مشابهت دارد.
در طول تاریخ مهاجرت‌های انسانی و جابجائی انسانها همواره به دلیل دستیابی به شرایط بهتر زندگی بوده و در دوران باستان این شرایط بهتر عبارت از آب فراوان و خاک حاصلخیز برای کشاورزی بوده است.
ایران نخستین سرزمینی است که در آن مردم به استخراج و استعمال از فلزات پی برده اند تعدادی از نخستین کوره‌های ذوب مس و در تل ابلیس مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد بدست آمده قدیمی‌ترین فلزی که مورد استفاده انسان قرار گرفته مس بوده است.
تپه یحیی یکی از مراکز مهم تمدن کهن ایران زمین است ارتفاع این تپه از سطح زمین 20 متر و قطر آن 178 متر است وپیرامون این تپه قطعات سفال پراکنده بسیاری یافت می‌شود و در فاصله نزدیک و در دامنه این تپه رودخانه کیش شور قرار دارد و مهمترین عامل سکونت انسانها وجود همین رودخانه بوده است.
تپه یحیی بعلت داشتن 7000 سال سکونت مستمر انسان از دوران نوسنگی تا چند قرن پس از میلاد اهمیت خاصی داشته و زنجیر ارتباط فرهنگی جنوب شرق ایران بوده و دره سند را با مصر پیوند می‌دهد.
تپه یحیی بقایای شش دوره استقرار در بر می‌گیرد که که قدیمی‌ترین آنها به اواخر دوره نوسنگی و جدیدترین انها به دوره ساسانیان تعلق دارد و از معدود تمدنهای رودخانه ای جهان است که همزمان با تمدن هلیل نمود عینی تمدن کهن و فراتر از تاریخ استان کرمان است.
قدیمی‌ترین ساکنان تپه یحیی دیوار خانه‌های خود را که از اتاق‌های خشتهای خام دست ساز بنا کرده بودند آنها علاوه بر ادوات سنگی و استخوانی از ظروف سفالی بسیار کوچک خشنی نیز استفاده می‌کردند که به شکل ساغرهای کوچک و نیز خمره‌های بزرگ برای ذخیره مواد بودند .رنگ سفال این دوره قرمز است و نقوشی از اشکال هندسی سیاه رنگ دارد.
همزمان با دوره چهارم یعنی 3600 سال قبل از میلاد ایلامیان خط را اختراع کردند و خط همزمان در تپه یحیی رواج یافت.
در معماری این دوره بناهای بزرگ‌تر و وسیع‌تری ساخته شده وداخل اتاق‌های این دوره 6 لوح گلی و 24 مهر گلی و تعدادی نیز مهر استوانه ای، نوشته هایی به خط ایلامی مربوط به رسیدهای اقتصادی بدست آمده است.
کشف این مهرها نشان از بالا بودن اقتصاد ساکنان شهر دارد و بنظر می‌رسد که اقتصاد آنان در اختیار زنان بوده است و از میان آثار باقیمانده از دوره چهارم تعدادی ابزار و وسایل مفرغی نیز بدست آمده است که شباهت زیادی به اشیاء مشابه در موهنجو داروی هندوستان، دره سند شرق پاکستان تا بین النهرین و شهر سوخته زابل دارد.
این منطقه یکی ازبزرگترین کارگاه‌های انسان شناسی خاور میانه و تپه یحیی مرکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده است.
در عصر آهن بار دیگر اقوام تازه ای به منطقه وارد شده و ساکن شدند پس از عصر آهن این تپه بار دیگر در زمان هخامنشیان آباد شد و تا زمان اشکانیان و ساسانیان به حیات خود ادامه می‌دهد اما پس از حمله اعراب به کلی متروک شد.
اما هنوز هیچکس نام اصلی و دلیل از میان رفتن این شهر را نمی‌داندو باستان شناسان حدس می‌زنند وقوع یک آتش سوزی مهیب یا خشکسالی و زلزله سبب متروکه شدن این شهر شده است کارلوفسکی که بمدت 6 سال در منطقه حضور داشت گفته است در تپه یحیی گورستان، مناطق مسکونی، بناهای صنعتی و بخشهای حفاظتی وجود داشته است.
بر اساس نظر این دانشمند، علومی چون ریاضیات، جواهرسازی، نقاشی، ذوب فلزات و نجوم در بین ساکنین منطقه رواج داشته است و مردم این سامان روابط اقتصادی و اجتماعی با سایر تمدن‌های مجاور در خصوص تمدن هلیل داشته اند.
همراهان پروفسور کارلوفسکی که متشکل از محققانی در رشته گیاه شناسی باستانی، زمین شناسی، انسان شناسی، جغرافیای طبی و پزشکی بودند موفق به کشف مجسمه‌ها و سفالهای زیادی شدند، بعلاوه در مورد گورستان آن تحقیق جامعی بعمل آوردند.
به گفته شاهدان عینی آنها کلیه کشفیات را بسته بندی کرده و جهت تحقیق و بررسی به امریکا بردند و اکنون درموزه هاروارد وجود دارد.
پروفسور کارلوفسکی خاطرات و نتایج تحقیقات خود را منتشر کرد و نام ان را «جستجوی سرچشمه تمدن بشر» نهاد متاسفانه این نوشته‌ها تا کنون به زبان فارسی ترجمه نشده است.
براساس تحقیقات گروه باستان شناسی دانشگاه هاروارد رودخانه ای که از کنار منطقه رد می‌شده در آن زمان یکی از پرآب‌ترین رودخانه‌ها بوده است و همین رودخانه آب کشاورزی و شهر را تامین می‌کرده است و در نخستین کاوش‌ها خانه‌های منظم، لوله کشی آب و فاضلاب با لوله‌های سفالی پیدا شده که نشان دهنده وجود برنامه ریزی شهری در این شهر است.
آب به وسیله یک کانال وسیع و سرپوشیده به محل سکونت شهرنشینان داده می‌شده و شاخه ای دیگر از آن وارد خندق اطراف شده است .آب در کوره ها، گردش آسیابها، صنایع ذوب فلزات، پادگان و اصطبل ها، حمام‌ها و سایر جاهها مورد استفاده قرار می‌گرفته است و بعلاوه دسترسی به آب با حفر چاه با عمق حداکثر 5 متر امکانپذیربوده است.
قنات دولت آباد در مجاورتتپه یحیی قرار داشته است و آسیاب‌های زیادی را می‌چرخانده است در مورد وجود تمدن اساطیری منطقه نیز اظهار نظرهایی وجود دارد.
برخی معتقدند که زکریای نبی در این منطقه می‌زیسته و زیارت شاهزاده زکریا هنوز هم مشتاقانی دارد و یحیی فرزند زکریا در همین جا به شهادت رسیده که نام تپه یحیی به آن زمان برمی گرد.
می‌گویند خون یحیی آنقدر جوشیده تا برای بند آمدن آن به اندازه این تپه خاک ریخته اند و وجه تسمیه سرخان در نزدیکی تپه یحیی هم از خون سرخ یحیی گرفته شده است بعلاوه منطقه باغان نیز زمینهای کشاورزی و باغات نشینان را در بر گرفته است ، منطقه آشین نیز آشیانه اصلی و دروازه ورودی منطقه بحساب می‌آمده است.
تپه یحیی بخش صوغان شهرستان ارزوئیه یادگار انسانهایی است که برای ادامه حیات این منطقه و مرزوبوم با تمام عوامل ضد تکامل جنگیدند و این میراث آنها است که اکنون در دست ماست و باید شناخته و معرفی شود.

منبع :حمید هرندی
http://vista.ir/
http://www.bafteman.com/
کرمان زادگاه تمدن
خبرگزاری دانشجو