مسجد شاه ولی
تفت به دستور ˈخانش بیگمˈ خواهر ˈشاه تهماسبˈ در قرن نهم هـ.ق ساخته شده است.
ساختمان مسجد از خشت و آجر ساخته شده و دارای تابستانخانه ای با
ایوان، گنبد و گرمخانه ای در ضلع غربی آن است.
بالای گنبد ماذنه ای وجود دارد و راه پله دسترسی به آن، از روی گنبد و در ضلع شمالی آن ساخته شده است. فرش بام گنبد از آجر خفته راسته است.
آثار جالب توجه وتاریخی مسجد عبارتند از : سنگ مرمر محراب به اندازه 64×125 سانتی متر که نقش قندیل وکنده کاری‌های گل وبته واقم الصلوه در حاشیه اش ولااله الالله به خط نسخ خوش در پیشنانی آن نقر شده است در ورودی چوبی مشبک بسیار ظریف که لفظ محمد چند بار در حلقه هایی با نهایت استادی بر آن کنده کاری شده ودر اطراف این در کتیبه ای از کاشی معرق به خط نسخ نصب است که روی آن نام دوازده امام نوشته شده، بالای سر محراب یک شبکه گچ بری بسیار خوب وخوش طرح برای
نور گیری قرار دارد ودر حاشیه اش تاریخ 1339 دیده می‌شود.
پوشش گرمخانه طاق و تویزه آجری و به صورت کاربندی شده میباشد که از دیگر آثار جالب توجه بنا است.
این مسجد مانند مسجد کبود
تبریز در بین دو شیوهٔ آذری و اصفهانی ساخته شده. گنبد آن دو پوسته پیوسته‌است و روی کاربندی نهاده شده و زمینهٔ چهار
...مشاهده کامل متن گوشهٔ آن بی هیچ چین و شکنجی چنبره و گرد شده است.
درگاه‌ها و روزن‌های آن بسیار خوش اندام و زیباست. برخی آرایه‌های آن فروریخته و گج اندود شده است.
بنا به قول ایرج افشار قدیم‌ترین تاریخی که حدود بنای مسجد را نشان می‌دهد سنگ محراب آن است که مربوط به سال 873 هجری است (افشار : 1/412) وحال آنکه خانش بیگم در 999 هجری فوت کرده است .
بنابراین احتمال اینکه تاریخ بنای این مسجد مربوط به قبل از زمان وی باشد صحیح تراست آیتی بنای این مسجد را به شاه ابوالولی فرزند شاه ابوالمهدی منسوب می‌داند وی معاصر شاه عباس بوده وچندی حکومت یزد را داشته است.
این اثر در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۴۶ با شمارهٔ ثبت ۷۷۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
منبع:
http://www.mehrnews.com/news/2011142
http://www.architects.ir/index.
http://www.negahmedia.ir/
http://www.irna.ir/
http://yazdp.ir/
