این غار در کوه بلند و سر به فلک کشیده خرمنه سر در سمت شمالی روستای ده
بهار ( شاه نشین ) واقع گردیده که غار عظیم و با ابهت خرمنه سر نیز در دل این کوه و در ارتفاع 1600 متری از سطح دریا قرار دارد.
سنگ‌های خارا و سنگ‌های سفید آهکی به صورت ستون‌های استالاکتیت و آویزه‌های استالاگمیت مانند چلچراغ‌های زیبا از سقف این غار آویزان است و زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
در این غار چاه‌های بسیار و دره‌های خطرناک و لغزنده‌ای وجود دارد و برای بازدید از آن حتماً باید از وسایل غارنوردی و کوهنوردی بهره گرفت.
با توجه به فضاهای تالار مانند دهلیزهای زیبا و دخمه‌ها، این غار احتمالاً از زیستگاه‌های انسان‌های نخستین بوده است.
برای رسیدن به دهانة این غار ابتدا باید از بستر رودخانه‌ای که از کوههای شمالی شانشین سرچشمه می‌گیرد، گذشت و از میان درختان سر سبز زیتون و
انجیر عبور کرد و به سوی ارتفاعات شمالی پیش رفت.
در نزدیکی قله کوه خرمنه سر، دهانة مشبک و پنجره مانند وسیع غار دیده می‌شود. این دهانه ربطی به غار اصلی ندارد. بالای در غار حفرة بزرگ و تنور مانندی شبیه اتاق ـدر میان حفره‌های کوچک احاطه شده است.
بالا رفتن از میان سنگ‌ها نیاز به دقت و مهارت لازم دارد. درون این اتاق‌ها، آثاری از زندگی انسان شامل ظرف‌های سفالی شکسته و پیه‌سوزهای قدیمی
...مشاهده کامل متن شکسته دیده می‌شود.
در حفره‌های اطراف خفاش‌ها و شب پره‌های بسیاری لانه کرده‌اند. با ادامة راهپیمایی یک فضای نسبتاً وسیع و سپس برکة آب صاف و زلالی پدیدار می‌شود.
در فاصلة پنجاه متری این غار، سوراخی شبیه به دهانة چاه وجود دارد که برای ورود به آن باید به حالت خزیده و درازکش حرکت کرد.
به محض ورود به این حفرة پر رمز و راز، زیبایی دیدنی و پر از شگفتی در برابر چشمان حیرت زدة دیدارکننده پدیدار می‌شود. پس از آن دهانة چاه بزرگ دیگری دیده می‌شود که انتهای آن مشخص نیست و پیمودن آن نیاز به مهارت ویژه دارد.
بعد از خروج از این چاه، دخمه‌ای قرار دارد.
سپس تالار بزرگ به ابعاد 80*80 متر با سقفی بسیار بلند که در زیر کوه سر به فلک کشیده است، دیده می‌شود. در کنار پایانة غار شعبة عمیق و طولانی دیگری دهان می‌گشاید.
کف و سقف این دهلیز شباهت بسیار به بنای بازارهای قدیمی دارد و در چند نقطة آن در فاصله‌های بیست تا سی متری طاقچه‌های کوچکی با دست کنده شده است.
در کف دهلیز چاهی عمیق و ظلمانی دهان باز کرده است و به انتهای دهلیز منتهی می‌شود. برای رسیدن به این نقطه از غار باید حداقل شش ساعت تلاش و راهپیمایی کرداست تا بتوان آخرین شاخة غار را که محوطه‌ای وسیع و مملو از سنگ‌های معلق و بزرگ است.
بر اساس مطالعات و بررسی‌های اولیه، این غار در دو دوره، زیستگاه انسان بوده است در دورة نخست مردمان پیش از تاریخ و در دورة دوم مردمان سدة چهارم هـ .ق این تاریخ به بررسی سفالینه‌ها و وسایل زندگی آنان که در اتاق‌ها و دهلیزها به دست آمده‌اند، متکی است.
این غار قدیمی و تاریخی با قلعة شمیران یا سمیران که امروزه به نام مجموعة تاریخی قاسم آباد معروف است و در ساحل راست رودخانة قزل اوزن قرار دارد، مرتبط است و به نظر می‌رسد سرکردگان حکومت کنگریان از این غار به عنوان پناهگاهی امن در مقابله با فشارهای سیاسی حکومت بغداد استفاده می‌کرده‌اند.
از این غار فقط کوهنوردان حرفه‌ای می‌توانند دیدن کنند.
برای رسیدن به دهانه غار در ابتدا از بستر رودخانه ای که از کوههای شمالی روستای ده بهار سرچشمه می‌گیرد همچنین از میان درختان سرسبز و زیبای زیتون ، انجیر،انار،فندوق وگردو باید گذشت و به سوی ارتفاعات شمالی پیش رفت.
در نزدیکی قله کوه خرمنه سر دهانه مشبک و پنجره مانند و در عین حال نسبتاً وسیع غار خرمنه سر واقع شده است. این دهانه ربطی به غار اصلی ندارد و نباید به جای مدخل غار اصلی منظور شود.
پیدا شدن ظروف شکسته سفالین حاکی از آن است که در گذشته‌های دور این غار محل زندگی یا پناهگاه انسان بوده است.
مطالعات سطحی دو دوره استقرار کاملاً روشن و متمایز را عرضه می‌نماید، دوره نخستین شامل ابزار و ادوات سنگی و تیغه‌های سنگ چخماق متعلق به زندگی غار نشینی انسان پیش از تاریخ است که تعیین قدمت آن با اطلاعات موجود و بدون مقایسه با آثار شناخته شده و انجام آزمایشات لازم کاری بس دشوار خواهد بود ولی آنچه که مسلم است قدمت استقرار دوره نخستین در این غار تاریخی پیش از هزاره پنجم قبل از میلاد است.
دوره دوم آثار زیستی مشخص و روشن است؛ آثار سفالی و ادوات زیستی موجود در اطاقها و دهلیزها، متعلق به اوایل قرن چهارم هجری قمری است.
این غار تاریخی با قلعه شمیران یا سمیران که امروزه به نام مجموعه تاریخی قاسم آباد در ساحل راست رودخانه قزل اوزن قرار گرفته، در ارتباط است به عبارتی دیگر عمال و سرکردگان حکومت کنگریان از این غار به عنوان پناهگاه امنی در مقابل فشارهای سیاسی بغداد استفاده می‌کردند.
به طور کلی این منطقه برخلاف فلات مرکزی ایران که استقرارهای پیش از تاریخ تا دوران آغاز ادبیات لاینقطع قابل تعقیب و بررسی است، به لحاظ کوهستانی و صعب العبور بودن آن یک برزخ و ابهام ده هزار ساله را نشان می‌دهد، به عبارتی دیگر ادامه و ارتباط تمدن‌های مستقر در تپه حصار دامغان، تپه سیلک کاشان، تپه چشمه علی شهر ری، سایت تاریخی سگزآباد و تپه زاغه دشت قزوین که اقوام ساکن و بومی در فلات ایران به حیات خود ادامه داده است و پس از طی دوران نو سنگی طریق تعالی پیموده و به تمدن شایانی رسیده است، به طوری که آثار تکنیکی و هنری آنها انسان قرن بیستم را به تعجب و تحسین وا می‌دارد و با عنوان تمدن فلات ایران و یا تمدن سفال نخودی رنگ مشهور و معروف است، به طور عام و چشمگیر در منطقه وجود ندارد و با بررسی‌ها به عمل آمده تنها چند مورد در آن دیده می‌شود که ادامه تمدن دشت قزوین، از اوایل هزاره پنجم تا اواخر هزارعه دوم قبل از میلاد را نشان می‌دهد.
سنگ‌های آهکی که به صورت ستون‌های استالاکتیت و آویزه‌های استالاگمیت در این غار وجود دارند، منظره زیبایی به داخل غار داده اند.
در فاصله 50 متری دهانه بزرگ غار، حفره ای شبیه به دهانه چاه وجود دارد که برای ورود به این حفره باید به حالت خزیده و درازکش حرکت کرد. پس از ورود به داخل این حفره پر رمز و راز، دنیایی پر از دیدنی‌ها و شگفتی‌ها در برابر بازدید کنندگان پدیدارمی شود.
کف دهلیزی که در غار وجود دارد، شباهت زیادی به بنای بازارهای قدیمی داشته و چاه عمیقی در کف آن وجود دارد. در چند نقطه از این دهلیز در فاصله‌های 20 تا 30 متری طاقچه‌های کوچکی با دست کنده و حفر شده است.
منبع :http://zanjan.irib.ir/component/content/article/243/8943
http://www.ichto.ir/Default.aspx?tabid=394
