حمام ظهیرالاسلام از حمامهای قدیمی اردبیل محسوب میشود و در میدان عالی‌قاپو ابتدای خیابان سعدی قرار دارد.
این حمام را فردی به نام ظهیرالاسلام در دوره ایلخانی ساخته و ۲۰۰ سال بعد الحاقاتی به آن اضافه شده و بالاخره در زمان قاجار فردی به نام آقانقی مؤتمن الرعایا حمام را خریداری، مرمت و بازسازی کرد و از همین روست که حمام به هر دو نام معروف است.
حمام آقانقی در دوره پیش از صفویه و نیمه دوم قرن هفتم هجری قمری داشت که امروز به موزه مردم شناسی تبدیل شده است.
این بنا دارای ساختمان کوچکی بوده است که همان قسمت چال حوض فعلی است و در حدود 650 سال قبل ساخته شده است. قسمتی که اکنون به عنوان گرمخانه مردانه نامگذاری میشود بعداً و در تاریخی حدود 200 سال بعد به ساختمان حمام افزوده شده است.
در محل حمام فعلی قبلاً حمام یا بنای دیگری بوده که مربوط به حدود 65 سال قبل است. حدود 400 سال پیش با تخریب آن بنا و استفاده از آجرهای آن، قسمت زنانه حمام ساخته و با استفاده از آجرهای دیگری حمام تکمیل شده است.
این حمام تا سال 1350 هجری شمسی همچنان مورد استفاده قرار می‌گرفت و متشکل از سربینه، هشتی، گرمخانه و چال حوض است و در بهمن 1378 پس از بازسازی به عنوان موزه مردم شناسی رسماً افتتاح شد.
حمامهای تاریخی اردبیل به جهت توجه ویژه مردم این منطقه به پاکیزگی و نظافت اهمیت ویژه ای دارند چراکه به سادگی می‌تواند سرگذشت تاریخی این منطقه را از قرنها پیش بازگو کند.
اردبیلی‌ها به دلیل علاقه به پاکیزگی یک روز از هفته را به روز حمام یا "حامام گونی" اختصاص می‌دادند و در آن روز افراد خانواده به حمامهای عمومی مراجعه می‌کردند.
حمامهای اردبیل نه تنها مورد توجه اهالی این منطقه بوده بلکه شگفتی و توجه مورخان و جهانگردان را نیز به خود جلب کرده، بطوریکه مقدسی یکی از مورخان در کتاب احسن التقاسیم به زیبایی و پاکیزگی حمامهای این شهر اشاره کرده است.
رواق هشتی شکل، رخت کن، کفش کن، گنبد سربینه، گرمخانه، استخرهای آب گرم و استخر آب سرد از جمله قسمتهای این حمام است که در حال حاضر در بخشهای مختلف آن اشیای قدیمی به نمایش گذاشته شده است.
در گذشته برای آبگیری این استخرها آب یکی از رودهای اردبیل را که حمام در مسیر آن واقع شده بود با لوله‌های سفالی تنبوشه به داخل هدایت می‌کردند و با استفاده از لوله‌های سفالی دیگر آب با فشار زیاد تخلیه و به بیرون هدایت می‌شد.
استخر آب سرد و گرم یا چال حوض حمام ظهیر الاسلام از نمونه‌های مثال زدنی است و استخر آب سرد آن با 16 متر طول و 3.5 متر عرض در تابستان برای ورزش شنا مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
در موزه مردم شناسی اردبیل 33 نوع مجسمه با پوشش محلی و آیینی مردم استان اردبیل به نمایش در آمده که در حالتهای مختلف هر یک بخشی از فرهنگ و آداب و رسوم این استان را بیان می‌کنند.
این موزه محل مناسبی برای آشنایی با نحوه زندگی، آداب و رسوم، پوشش محلی مردان و زنان، نحوه پخت غذاهای محلی و آیینهای خاص این استان است.
ورودی این موزه از رخت کنی آغاز شده و به حوض سنگی هشت ضلعی با چهار بازو ختم میشود و در آن آیینهای ویژه استحمام در دوره‌های گذشته نیز با تعبیه مجسمه هایی به نمایش در آمده است.
آثار و دست نوشته‌های مربوط به هویت تاریخی و فرهنگی این منطقه در این موزه می‌تواند اطلاعات ارزشمندی از گذشته درخشان مردم این استان در اختیار بازدید کنندگان قرار دهد.
این بنا در سال1376 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
منبع:
http://www.mehrnews.com/news/1639211
http://ardebilhotel.mihanblog.com/post/6
http://www.iichs.org/magazine/sub.asp?id=26&theme=Green&magNumber=45&magID=4&magIMG=coverpage45.jpg
http://www.negahmedia.ir/media/show_pic/30387
