عمارت نصیرالملک ( موزه قاجار )

موزه قاجار در سال 1381 در عمارت تاریخی نصیرالملک افتتاح شد.
در این موزه مجموعه ای از آثار دوره قاجاریه شهرستان شیراز و مجموعه ای از آثار دوره قاجار موزه رضا عباسی به نمایش در آمده است.
برخی از این اشیا عبارتند از کاسه چینی منقوش، مرقع خطی، جعبه لاکی، پوشاک سنتی زنان و مردان، قاب آیینه لاکی، جلد کتاب، تنه و سر قلیان چینی و ابرین مسی.
مجموعه بناهای نصیرالملک شامل مسجد، منزل، حمام و آب انبار که بنای آنها حدود 10 سال طول کشید در محله قدیم اسحق بیگ شیراز واقع است.
قسمت اعظم مجموعه (هشتی و قسمتی از راهروی ورودی، بخشی از سرویس‌ها و قسمت اندرونی منزل، آب انبار، حمام و راه ارتباطی منزل و مسجد) در جریان خیابان سازی تخریب گردیده و به جای قسمت هایی از آن هم ساختمان‌های جدید احداث گردیده است.
حاجی میرزا حسنعلی خان نصیرالملک، پسر سوم حاجی قوام الملک و از حکام فارس و کهکیلویه و بویر احمد در زمان قاجاریه بوده است.
علت احداث این مجموعه بنا به روایتی در اذهان عمومی بدین صورت بوده است: از آنجایی که روحانیون ثروت حاکم را از پول و مال مردم و رعایا می‌دانستند، خمس و زکات مال نصیرالملک ...مشاهده کامل متن را نپذیرفتند، قرار بر این شد که وی به جای خمس و زکات پولش، بناهای عام المنفعه ای برای مردم بسازد.
منزل نصیرالملک بعد از وی توسط یک تاجر خریداری شد و پس از او به آقای مهرزاد و پسرش فروخته شد و نهایتا توسط فرح پهلوی خریداری و به انجمن باستان شناسی تحویل داده شد.
آنچه هم اکنون از منزل نصیرالملک باقیست شامل تالار اصلی (تالار آینه)، قستی از حیاط اندرونی، بخش بیرونی و زیرزمین است.
پس از عبور از یک راهروی کوچک با تزیینات گچبری به رنگ سبز یشمی وارد اتاق کوچکی می‌شویم که ما را به تالار آینه راهنمایی می‌کند. این تالار کاملا به صورت قرینه ساخته شده است در دو ضلع این تالار دو درک بزرگ سراسری با گره چینی‌های ظریف و شیشه‌های رنگی که به دو حیاط اندرونی و بیرونی ارتباط دارد، مشاهده می‌شود.
در دو ضلع دیگر تالار سه فضا شامل یک شاه نشین مرکزی و دو اتاق در دو سمت آن احداث شده است.
در اضلاع جنوبی و غربی حیاط بیرونی ساختمان هایی جهت استقرار مستخدمین و خدمه احداث شده است.
از روش‌های معمول برای دستیابی به فضای خنک و مطبوع در تابستان، احداث مکانی در عمق چند متری پایین‌تر از سطح زمین است که به نام‌های متعدد از جمله زیرزمین و سرداب مشهور بوده است.
این فضاها معمولا دارای روزن هایی به سمت حیاط بوده است که عمل تهویه و نوردهی را انجام می‌داده اند.
منزل نصیرالملک نیز مانند منازل قدیمی دیگر دارای زیرزمین وسیع و پیچ در پیچی است که قوس‌های کلیل و نورگیرهای مشبک سنگی زیبایی دارد. این مشبک‌های سنگی به همراه تزیینات پیچک و گلدان، ارسی‌های گره چینی با شیشه‌های رنگی، طاق‌های اطراف و حوض مستطیل شکل بزرگ مقابل تالار، به حیاط زیبایی خاصی بخشیده است.
نماسازی به وسیله گچ کاری از دوران ساسانی در ایران معمول بوده است که نمونه هایی از آنها در موزه ایران باستان موجود است.
هنر آینه کاری از دوران صفویه در تزیین بناها معمول می‌شود و گمان بر این است که این هنر پیش از دوران صفویه در بناها استفاده نمی‌شده است.
آینه کاری از هنرهای ظریفی است که در نماسازی‌های داخلی بناها، در بالای ازاره ها، طاق‌ها و رواق ها، شبستان ها، سرسراها و موارد دیگر به کار می‌رود.
در زمان قاجاریه برای تزیینات بناهای سلطنتی و همچنین زیارتگاه‌ها و منازل اعیان از آینه کاری فراوان استفاده شده است.
این هنر در این دوران روز به روز رونق گرفت و آثار شگرفی از متن بندی ها، رسمی بندی ها، آونگ‌های آویز (مقرنس ها) و انواع کارهای گره و اسلیمی سازی و همچنین نقاشی و خطاطی بر پشت آینه به وجود آمده است.
گاهی از گچ و آینه کاری توأما نیز استفاده می‌شود که در این موارد معمولا زمینه با آینه کاری و طرح از گل و برگ‌های برجسته گچی پر می‌شود.
در زمینه‌های وسیع برای متنوع ساختن کار از حاشیه بندی استفاده می‌شود. حاشیه عموما برجسته‌تر از متن است ولی گاهی نیز به عکس عمل می‌شود.
تزیینات گچ و آینه عمده‌ترین تزیینات منزل نصیرالملک را تشکیل می‌دهد، اتاق‌های طبقه دوم دارای دو ردیف طاقچه با تزیینات گچ و آینه است. تالار و اتاق‌ها شامل طاقچه ها، رق‌ها با تزیینات گچ و آینه با نقوش ترکیبی ایرانی و اروپایی است.
سقف در دو طبقه به صورت تخته کوبی و دارای نقاشی هایی به سبک اروپایی است. در نقاشی ها، تصاویر خانه‌ها و کلیساها و چهره‌های اروپایی دیده می‌شود
منبع:
http://shirazia.blogfa.com/post/27
http://www.eshiraz.ir/main/fa/museum,101
http://www.chnpress.ir/NSite/FullStory/News/?Id=83253&Serv=0&SGr=0
http://ostanfars.blogfa.com/post-25.aspx