خالو میرزا نام خانه ای است که در مجاورت حصار خواجه نصیر الدّین طوسی ده گبران (نام قدیم عقدا) و دروازه پشت قرار گرفته است.
این بنا یک خانه چهار ایوانی با معماری اصیل ایرانی میباشد و قدمت آن به دوران ایلخانی می‌رسد.
این بنا به خالو میرزا که یکی از خان‌ها و بزرگان عقدا میباشد نسبت داده می‌شود.
فضاهای خانه شامل هشتی ، راهرو ، تالار ،
ایوان ، مطبخ و اتاقها میباشد.
خانه در بیرون حصارهای شهر ساخته شده و برای امنیت بیشتر و محافظت از آن در برابر دزدان و راهزنان و همچنین برای تهویه مطبوع‌تر، با سقف بلند 10 متری ساخته شده و در واقع خانه دژی است، با 10 اتاق که اتاق‌های جنوبی مخصوص تابستان و شمالی‌ها اقامتگاه زمستانی بوده است.
پس از سپری کردن کوچه پس کوچه‌های در هم تنیده و طولانی که ژرفای تاریخ را به یاد می‌آورد، درب چوبی تراش خورده از چوب کهن در میان دیوار قطور کاهگلی خودنمایی می‌کند.
آنگاه که درب چوبی را به کناری هل می‌دهی، خنکا و سایه سار طاق بلند هشتی در ظهر کویر، رخسار آدمی را نوازش می‌دهد. فضای هشتی همچون ستاره ایست دنباله دار که گویی از آسمان پرستاره کویر به دور افتاده و دنباله آن راهرویی است که انسان را به قلب تاریخ می‌برد.
10 خانه در درون هر صفه به صورت متقارن بنا شده و فضاهای داخلی با طاق و تویزه‌‌های بلند و طاقچه‌های بسیار همراه با بوی دلنشین
...مشاهده کامل متن کاهگل و لحاف کرسی اتاق ها، انسان را به قصه‌های هزار و یکشب مادربزرگ‌ها رهسپار می‌کند.
هر اتاق به رنگی از پارچه‌های الوان قدیمی، سبز و آبی و قرمز ، در میانه هر اتاق یک کرسی و اطراف آن پشتی‌های سنتی قرار گرفته است. اتاقها مفروش از فرشهای قدیمی و خوش نقش و طاقچه‌های هر اتاق مملو از ظرف و ظروف قدیمی است.
منبع:
http://www.mehrnews.com/
http://www.negahmedia.ir/
http://www.donya-e-eqtesad.com/
