خواجه نجم الدین کبری سر
سلسله فرقه کبرویه و از عرفای معروف و به نام سده‌های ششم و هفتم هجری بوده که در منطقه
جوین نفوذ خاصی داشته است.
بنای مقبره خواجه نجم الدین کبری که بخش
مرکزی مجموعه معماری بزرگی در کنار محوطه باستانی زیرآباد قسمتی از فضای پا بر جا از آن مجموعه است ، گنبد خانه‌ای است با پلان هشت ضلعی که چهار درگاهی اضلاع اصلی آن ارتباط گنبد خانه را با فضای مجاور میسر می‌کرده و فضاهای جانبی گنبد خانه که از آنها فقط بقایای پاکار تاق‌ها و بخش‌هایی از دیوارهای پی برجا مانده و نیز آثار تزیینات موجود روی پوشش‌های این فضاها و بقایای آن موید عظمت و اهمیت این بقعه است.
بنا نوع دیگری از برج مقبره با نقشه و ساختاری متفاوت است که برخوردار از ویژگیهای معماری عصر ایلخانی است. پوشش مخروطی یا رکن یکی از بارزترین این ویژگیها می‌باشد.
ارزش و اهمیت این بنا بیشتر متعلق به شخصیتی است که در داخل این بنا مدفون است.
این شخص یکی از عرفای قرن ششم و هفتم هجری قمری بوده است که به خواجه نجم الدین کبری معروف است ولی هیچ بعید نیست که همان شیخ نجم الدین کبری معروف در اینجا مدفون باشد زیرا اسناد ، مدارک و طوماری در اینجا پیدا شد که تا حدود زیادی این حدس را تقویت می‌کند که امکان دارد همان شیخ نجم الدین کبری
...مشاهده کامل متن بعد از حمله مغولها ، از خیوه جان سالم بدر برده باشد و بعد به اینجا آمده باشد و در اینجا دفن شده باشد.
گنبد بنا با روش دو پوسته است که دو پوسته داخلی به صورت عرقچین و پوسته بیرونی یک گنبد مخروطی شکل معرف به رک به صورت ترک چین بر روی یک ساقه بلند چند وجهی اجرا شده است و روی دیواره داخلی گنبد خانه نیز تزئینات زیبای گچی خود نمایی می‌کند.
بقعه خواجه نجم‌الدین کبری به شماره ۲۰۲۲ در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ایران به ثبت رسیده است.
منبع:
http://nasim.joveyn.ir
http://www.negahmedia.ir/
http://www.farsnews.com/
http://www.ana.ir/
