آق اولر

در تالش ، راه هر دیار و روستایی را پیش بگیری با دنیایی از شگفتی و قدمت رو به رو خواهی شد تا آنجا که از این همه ابهت و از شکوهی که آرام و زیباست و زیر ترنم باران سرنوشت خویش را برای رهگذران روایت می‌کند ، در حیرت خواهی افتاد.
مریان و آق اولر در 22 کیلومتری ارتفاعات غرب تالش یکی از این شگفتی‌های تاریخی و طبیعی این منطقه است.
روستایی تاریخی در عمق جنگلها و ارتفاعات کوهستانی تالش با آب و هوایی مطبوع که تابستان‌های خنک اش زبانزد عام و خاص است و زیبایی‌های طبیعت بهارش عظمت و شکوه طبیعت شگفت گیلان را نمایان می‌سازد.
مریان در کنار آق اولر همان منطقه ای است که سالیانی پیش باستانشناسان و کاوشگران با کند وکاو در گورستان باستانی این منطقه ، آثار باستانی 3500 ساله را کشف کردند و مدنیت این منطقه را باستانی اعلام کردند و این چنین شد که اهمیت این منطقه نه دوچندان بلکه صدچندان شد.
گورهای آرامستان تاریخی مریان و آق اول سه طبقه بوده و به صورت دخمه ای و سنگچین ساخته شده است.
پژوهشگران با به دست آوردن اشیا در این منطقه به این نتیجه رسیده اند که ساکنان دوردست آق ...مشاهده کامل متن اولر و مناطق اطراف آن به زندگی پس از مرگ باور داشته اند.
این گورستان‌ها که بخش اعظمی از خاک این دو روستا را در بر دارد ، حکایت دیرینه و ناگفته‌های بسیار در سینه دارد.
مریان و آق اولر در گذر زمان مردمان بسیار به خود دیده که هر کدام نقشی از خود بر جای گذاشته اند؛ نقشی برای ماندگاری و ثبت خویش در تاریخ.
یکی از این نقش‌ها ، کاخ‌های ییلاقی سردار امجد است.
خان نشین محل استقرار خان و خاندان و نزدیکان ، قراول خانه محل استقرار نظامیان و اصطبل کاخ بخش‌های مختلف این مجموعه را تشکیل داده اند؛ مجموعه ای که در یک مقطع زمانی مرکز قدرت و امارت در منطقه بوده است.
متاسفانه اصطبل این مجموعه در دوران مشروطه به آتش کشیده شده است. کاخ‌های ییلاقی سردار امجد در دو ساختمان جداگانه بنا شده و خان نشین آن نیز به صورت دو طبقه است.
هنوز یکی از بناهای آن مخروبه مانده ، اما بخش دیگری از این بنا تا حدودی تعمیر و مرمت شده است.
هم اینک از این کاخ به عنوان پایگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استفاده می‌شود اما علاوه بر گورستان و کاخ می‌توانید در روستای آق اولر از حسینیه و مسجد شیرخان و قبر پیرعلی که مردم آن را شفادهنده می‌دانند ، بازدید کنید.
به غیر از این آثار ، مراسم زیبایی در زمان‌های خاصی برگزار می‌شود. سنت هایی که قرن‌ها در سینه‌ها ضبط و به دل و جان نوادگان و نسل‌های بعدی منتقل شده اند.
از میان همه آنها می‌توان به برگزاری مراسمی همچون روز سلطان ، دروزه ، 45 نوروز ، پنجک ، مراسم بندآوردن باران و کوبیدن بر ظرف مسی برای جلوگیری از ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی اشاره کرد که از مراسم خاص و سنن دیرین این روستاست و همین طور یوله چله ، قصه چله و سیومو نیز از مراسم شب یلدا است.
البته ورزش‌های محلی چون اسب سواری ، کشتی مردان «قائیش گوتورمک» یا «قائیش چکدی» ، بورک قاچدی ، خاله خاله و چیلینگ که بسیار مهیج هستند ، به صورت سنتی برگزار می‌شوند و دیدن آنها برای هر گردشگری خاطره ای فراموش نشدنی است.
اگر اندکی وقت بگذارید و از سمت شمال آق اولر حرکت کنید ، به دهکده مریان می‌رسید. بهانه‌های زیبا و زیادی وجود دارد که از این مکان دیدن کنید؛ بهانه هایی از جنس طبیعت و تاریخ و از جنس شکوه.
شما در روستای مریان شاهد بزرگ‌ترین گورستان پیش از تاریخ به مساحت 400 هکتار خواهید بود. این آرامستان همچون نمونه قبلی ، سه طبقه و سنگچین شده است.
معماری و ساخت خانه‌های این روستا کمی متفاوت با دیگر مناطق تالش است. دلیل آن هم قرار گرفتن روستا در ناحیه ای کوهستانی است.
سقف چوبی خانه‌ها ، لته کوبی است همچنین برای جلوگیری از نفوذ سرما ، درهای ورودی و پنجره‌ها ، تا اندازه ای کوچک انتخاب شده اند.
هر چند پیشترها برای ساخت خانه‌ها از مصالح بومی یعنی سنگ ، ملات کاهگل و چوب استفاده می‌کردند اما به گفته یکی از اهالی ، پس از وقوع زلزله در سال 1369 اکنون بیشتر خانه‌ها با استفاده از مصالح جدید مثل سیمان ، آجر و تیرآهن ساخته می‌شوند.
یک حمام قدیمی هم از دوره‌های گذشته در مریان باقی مانده که دیدن آن خالی از لطف نخواهد بود.
برای تاریخ این بنا دو احتمال وجود دارد؛ برخی آن را به اواخر دوره صفویه نسبت داده اند و دسته ای دیگر حمام را متعلق به دوران قاجار می‌دانند.
از خشت ، ملات ، گچ و سنگ به عنوان مصالح در ساخت این بنا استفاده شده است.
متاسفانه ردی از پنجه اغیار بر پیکره حمام دیده می‌شود چرا که در بعضی قسمت‌های حمام ، آثاری از کاشی‌های تزیینی و نقاشی دیواری به جا مانده بود که تقریبا تمام آنها به سرقت رفته است.
زنان مهربان روستای مریان در کنار این آثار تاریخی ، فارغ از تاریخ ، همپای مردان نیک سیرتشان در رونق دادن به سفره و معیشت خانه تلاش می‌کنند.
این زنان زیباپوش بیشتر گلیم ، جاجیم ، شال و جوراب می‌بافند.
در سال‌های گذشته برگزاری هر ساله جشنواره سوارکاری و کشتی ویژه مردان ، از برنامه‌های مرسوم بود اما سالیانی است احداث ویلاهای مدرن و رنگارنگ آن روستای باستانی را به شهرک مدرن تبدیل کرده و دیگر از این برنامه‌ها خبری نیست.
با وجود این که چهره مریان امروز نو نوار شده و تبدیل به یک شهرک کوهستانی همچون شهرک‌های کوهستانی آلپ شده ، ولی از زیبایی‌های طبیعی آن کاسته نشده است و حتی اگر از مراسم قدیم و آداب آن اثری نباشد ، مریان جدید نیز دیدنی است.
در اینجا هنوز هم می‌شود به هنگام غروب از دور دست‌ها گوش به نوای غریبانه نی چوپان کوهستانهای تالش سپرد و به بسیاری از رازهای سر به مهر این منطقه دست یافت.
مریان و آق اولر فقط گوشه ای از زیبایی‌های طبیعی کوهستان‌های تالش است. فقط کافیست از شهر تالش به سمت مریان به مدت 60 دقیقه در دل جنگل‌ها و کوهستان‌های تالش با طمأنینه رانندگی کنید تا ضمن دیدن زیبایی جنگل‌های تالش ، مناظر دلنواز مریان و آق اولر را نیز نظاره گر باشید.
شهرستان تالش در 110 کیلومتری غرب مرکز استان گیلان واقع است.
گزارش از: سیدجلال سیدمحمدی