بازار بزرگ وقدیمی
تهران یکی از جاذبه‌های زیبا وتاریخی شهر
تهران میباشد که
درمیان خیابان‌های مولوی در جنوب، سیروس (مصطفی خمینی) در شرق، بوذرجمهری (پانزده خرداد) در شمال و خیام در غرب واقع شده است.
در تقاطع این خیابان‌ها میدان محمدیه، چهارراه مولوی و چهارراه سیروس قرار گرفته‌اند.
بناى اولیه بازار
تهران به
دوره شاه‌تهماسب صفوى در حدود سال‌هاى ۹۴۸-۹۳۰ هـ.ق میرسد. ظاهراً چهار بازار لباف‌ها، کرجى‌دوزها، سراج‌ها و نعل‌چى‌ها، قدیمى‌ترین بخش بازار
تهران است.
به نوشته صنیع‌الدوله، چهار سوق بزرگ و کوچک بازار در زمان فتحعلى‌شاه قاجار بنا شد. در این زمان مجموعه بازار به طرف شمال غرب و غرب توسعه یافت، به طورى که به تدریج حدفاصل بین ارک و مسجد جامع به بخش پررونق بازار تبدیل شد و معروف‌ترین و معتبرترین سراها و تیمچه‌ها در این محدوده فعال شدند.
در زمان ناصرالدین‌شاه بر تعداد راسته‌ها و رسته‌هاى بازار افزوده شد و تعدادى سرا و تیمچه معتبر بنا شد. همانند دیگر مجموعه بازارهاى تاریخی، هر کدام از راسته‌ها، رسته‌ها، سراها و تیمچه‌هاى بازار
تهران به صنف و فعالیت خاصى
...مشاهده کامل متن اختصاص داشت.
در این دوره بخش‌هاى اصلى عبارت بود از: بازار کفاشان، بازار فرش‌فروشان، بازار عباس‌آباد، بازار امیر، بازار زرگرها، بازار ساعت‌فروشان، بازار بین‌الحرمین (سلطانى جعفری)، بازار چهار سوق بزرگ، مسجد جامع، بازار چهار سوق کوچک، بازار چهل تن (که از قدیمى‌ترین بخش‌هاى بازار و مربوط به دوره فتحعلى‌شاه است)، بازار آهنگران، بازار مسگران و بازار پاچنار.
علاوه بر این در نقاط دور و نزدیک بازار، بازارچه‌هایى ساخته شد که محلات مختلف شهر را تغذیه مى‌کرد از جمله بازارچه معیر و قوام‌الدوله که به بازارچه دوقلو مشهور بودند.
از بازار کربلایى عباس على کمرگچی، بازارچه نایب‌السلطنه و ... فقط نامى باقى مانده است.
رشد و گسترش و پیشرفت سریع تهران معمارى سنتى بازار را دچار آشفتگى بسیار کرد. به طورى که بخش‌هاى زیادى از بازار نوسازى و یا بازسازى شد و تناسب موجود میان بخش‌هاى مختلف آن از میان رفت.
بخش‌هاى قدیمى و جالب توجه بازار عبارتند از: سردر بازار، در سمت سبزه‌میدان، بازار امیر، چهار سوق بزرگ، تیمچه‌هاى حاجب‌الدوله، علاءالدوله، قیصریه و مهدیه و همچنین بخش‌هایى از بازار که در ارتباط به مسجد امام، مسجد جامع و بناهاى تاریخى دیگر قرار دارد.
بناى اولیه سبزه‌میدان در سمت شمالى مجموعه بازار مربوط به اوایل دوره صفویه است اما در دوره قاجاریه و سال ۱۲۶۸ قمری به دستور امیرکبیر، حاج‌على خان مقدم مراغه‌اى (حاجب‌الدوله) تغییرات عمده‌اى در وضع سبزه‌میدان داد.
این میدان در دوره‌هاى مختلف یکى از مراکز مهم مذهبی، اجتماعى و سیاسى تهران بو دو در آن انواع مراسم مذهبى و سیاسى اجرا مى‌شد.
سردر زیبایى در ضلع جنوبى سبزه‌میدان وجود دارد که به راسته‌هاى مختلف بازار راه دارد. این سردر از دهانه‌هاى اطراف که به مغازه‌ها اختصاص دارد، وسیع‌تر و پرکارتر است.
بخش‌هاى قدیم بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایى آنها از روزنه‌هاى تعبیه شده در گنبدهاى آجرى آن تأمین مى‌شود.
چهار سوق بزرگ که در بازارى به همین نام قرار گرفته فضاى هشت ضلعى است که با گنبد مدور نسبتاً کوتاهى پوشش شده و سطح داخل آن داراى گچ‌کارى است. این بنا در سال ۱۲۲۲ قمری ساخته شده است.
از دیگر بخش‌هاى جالب توجه بازار ، سراى امیر است که در حدود سال‌هاى ۶۸-۱۲۶۷ قمری از اموال میرزا تقى‌خان امیرکبیر، توسط شیخ عبدالحسین (شیخ‌العراقین) به همراه مسجد و مدرسه‌اى معروف به شیخ عبدالحسین بنا نهاده شد و عواید آن وقف مسجد و مدرسه شده است.
از باارزش‌ترین بناهاى بازار تیمچه حاجب‌الدوله در کنار مسجد امام میباشد که در دوره ناصرالدین‌شاه توسط حاج‌على خان حاجب‌الدوله بنا نهاده شد. در دوره اخیر در فضاى داخلى این بنا، مجموعه تجارى جدیدى ساخته‌اند که اصالت و صورت قدیم بنا را دگرگون کرده است.از بناهاى دیگر بازار، تیمچه مهدیه در ابتداى بازار امیر (کفاشان) است که داراى پوشش عظیم ضربى و یزدى‌بندى عالى است.
جهانگردان و دیپلمات‌های خارجی مقیم تهران، از اواخر قرن نوزدهم، بازار مسقف این شهر را به عنوان دیدنی‌ترین نقطه پایتخت ایران توصیف کرده اند، بازاری که تجارت تمامی تولیدات داخلی و کالاهای وارداتی کشور بدان ختم می‌شد و صنایع کوچک در آن شکل می‌گرفتند.
سر توماس هربرت، در سفرنامهٔ خود در سال ۱۱۰۸ قمری (دورهٔ صفویه) بازارهای تهران را فاقد سقف توصیف می‌کند. در میان اماکن بازار تهران، بازار بین‌الحرمین، از ساخته‌های دورهٔ محمدشاه قاجار و بازار امیر، سرای امیر و بازار کفاش‌ها از افزوده‌های دوران ناصرالدین‌شاه است.
در تمام دوران مشروطیت تا انقراض سلسله قاجار بازار تهران، بزرگ‌ترین بازار کشور و محل اصلی حرکت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پایتخت بود و تنها بعد از آغاز دوران نوسازی شهرها ( دوره رضاشاه) به آرامی طبقه مرفه و متوسط شهری از بازار مسقف تهران دل کندند و به محلات نوساز رخت برکشیدند.
بازار تهران بازاری است قدیمی واقع در مرکز شهر و در منطقه ۱۲ شهرداری تهران.
میدان پانزده خرداد در بیرون از محدوده بازار و سبزه‌میدان در محدوده بازار قرار گرفته است. از گذرهای اصلی درون بازار می‌توان از گذر لوطی‌صالح نام برد.
بازار بزرگ، بازار امیر، بازار عباس‌آباد، بازار زرگرها، بازار کفاش‌ها، حمام چال، مزینی، بازار زید، پاچنار، فراش‌باشی (نظام)، کبابی‌ها، باقرپور، بازار نجارها، حضرتی، نوروزخان، بازار مسجد جامع، بازار بین‌الحرمین، چهارسوق، خیاط‌ها، احمدی (حاجی ابوالفضل)، غریبان، منوچهرخانی.
منبع :http://hamshahrionline.ir/details/138625
http://pamnews.ir/News/Item/406/4/406.html
http://fa.wikipedia.org/
