نام قدیم : آوان، دژپل، روناش، دژپوهل
شهرستان
دزفول شمالی‌ترین شهرستان استان
خوزستان محسوب می‌شود
این شهرستان از لحاظ وسعت دومین شهر بعد از
اهواز دراستان میباشد که از سمت شمال به استان
لرستان و از سمت شرق به شهرستان مسجد سلیمان و استان
چهار محال بختیاری واز شمال غربی به شهرستان
اندیمشک ...مشاهده کامل متن واز جنوب به شهرستان شوشتر و اهواز و از سمت غرب به شهرستان شوش محدود می‌گردد.
رودخانه دز که از بزرگترین رودخانه‌های استان خوزستان و کشور است در این شهرستان جاری میباشد.
طبق نوشته ایرج افشار (شهرهای ایران) دزفول شهری است که پیشینه آن به چندین هزار سال می‌رسد و از کهن‌ترین شهرها استان خوزستان به شمار میرود واز دید تاریخ و فرهنگ ویژگی‌های برجسته ایی دارد.
بر اساس گفته‌های کاوشگران باختری در سده‌های گذشته _کسانی مانند والتر هینتس آلمانی_، آوان پایتخت نخستین امپراتوری پهناور کشور عیلام در دزفول کنونی جای داشته‌است.
تپه‌های باستانی چغامیش با دیرینه‌ای نزدیک به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح که به گفته باستان شناسان، گنجینه ارزشمندی از دانستنی‌های سودمند پیرامون رخدادهای زمان باستان از هزاره هفتم پیش از زایش تا شکوفایی شهرآیین شوش را در بر دارند نیز در دزفول جای دارد.
بانو هلن کانتر _یکی از دست اندرکاران گروه کاوشگری و باستان‌شناسی این گستره_در هنگام یک سخنرانی در تهران پیرامون کاوشهای انجام گرفته درتپه چغامیش از دزفول به نام ‹‹ شهری از سپیده دم تاریخ ›› یاد کرده‌است.
شهر دزفول که ابتدا به نامهای اندامشک.اندامیش ودر میان اعراب اندلمشک موسوم بوده توسط اردشیر بابکان پادشاه ساسانی بنا شده است .
در برخی منابع چنین آمده که پل قدیمی دزفول که در دوران شاپور اول ساسانی بر روی رود خانه دز احداث گردیده بود راه ارتباطی میان دو شهر باستانی جندی شاپور و شوش بشمار می‌رفته است .در کنار این پل یک دژ (قلعه)مستحکم جهت حراست از آن ایجاد شده بود وبهمین جهت این محل را «دژپل» می‌گفتند .
بعد‌ها که به تدریج شوش و جندی شاپور عظمت و اهمیت خود را از دست دادند جمعیت کثیری به دژپل کشیده شدند وبعد با سقوط امپراطوری ایران ، نام دژ پل نیز مانند بسیاری لغات دیگر بصورت دزفول تغییر پیدا کرد.
در طول تاریخ بعد از اسلام شهردزفول گاهی آباد وگاهی ویران گردید اما پیشرفت واقعی آ ن بعنوان یک شهر .بعد از ایجاد سد دز بوجود آمد.در طول جنگ تحمیلی نیز علیرغم آسیب‌های فراوان و بمباران‌های متعدد هوایی که از طرف دشمن دید .
بعلت مقاومت دلیرانه اهالی وبعد از جنگ بدلیل روحیه قوی وکم نظیر مردم دزفول ؛بسرعت محلهای آسیب دیده باز سازی گردید.
از قدیم الایام شهر دزفول به شهر علما و مشاهیر معروف بوده که می‌توان به شیخ مرتضی انصاری دزفولی، ملا محمد تقی ناهیدی دزفولی، آیت الله قاضی دزفولی،آیت الله مخبردزفولی،آیت الله نبوی، کاشف دزفولی،استاد محمد علی امام، استاد قیصر امین پور و بسیاری از فرهیختگان ملی را نام برد.
دزفول معرب دژپل یا دژپوهل (پل به زبان پهلوی پوهل بوده است) و یکی از قدیمی‌ترین شهرهای استان خوزستان است. این منطقه قصر روناش نیز نامیده می‌شد.
شهرستان دزفول در منطقه گرم و نیمه مرطوب قرار گرفته و خصوصیات عمده آب و هوایی آن هوای گرم و نیمه مرطوب با تابستانهای گرم و طولانی و زمستانهای معتدل میباشد
اکثریت مردم شهرستان دزفول فارس بوده و به زبان فارسی با لهجه دزفولی که شبیه فراوانی با لهجه شوشتری دارد صحبت می‌کنند.
در میان جمعیت روستائی منطقه جوامع مختلفی با پیشینه عشایری زندگی می‌کنند، در نواحی شمال غرب عشایر لر، نواحی شرقی عشایر بختیاری و در بخش جنوب و جنوب غربی عشایر عرب ساکن هستند.
در سطح منطقه رود دز جریان دارد که مهمترین منابع آب مصرفی کشاورزی، صنعتی و خانگی است.
برای بهره برداری از آب رودخانه دز سد چند منظوره دز احداث گشته است.سد مخزنی دز از نظر تنظیم آب رودخانه دز، کنترل سیلاب، تولید نیرو و تامین آب مورد نیاز کشاورزان حائز اهمیت است.
گندم، جو، ذرت دانه ای، صیفی جات، سبزیجات، چغندر قند و مرکبات. مرکبات دزفول محصولات عمده کشاورزی دزفول هستند
گریپ فروت و لمون (نوعی لیمو) دزفول به خارج از کشور صادر می‌شوند.
از درختان گز ، کنار ، کیکم ، بادام کوهی و ارزن و از گیاهانی که کار برد دارویی و صنعتی دارند بومادران ؛درمنه و گون کتیرا در نقاط مختلف بویژه در نواحی شمال خاوری شهرستان می‌روید.
وهمچنین پوشش گیاهی جهت چرای دام در حد ضعیف موجود میباشد .
روباه ، شغال ,گرگ ، آهو ، خرگوش ، کفتار ، گراز ، پلنگ ، خرس ، کبک ، تیهو و غاز وحشی در سطح این شهرستان مخصوصاً در بخش سردشت وجود دارد .
اساس اقتصاد شهرستان دزفول بر کشاورزی ، دامداری وصنایع کار خانه ای استوار کردیده است.کشاورزی که در رده بالایی از تولید قرارگرفته ، شغل اصلی اهالی دزفول بشمار میرود .
دامداری نیز در شهرستان دزفول بسیار فعال بوده وشامل پرورش گوسفند، گاو، گاومیش ، شتر و انواع طیور بومی میباشد
از جمله سوغات شهرستان دزفول می‌توان به : انواع کلوچه خرمایی، کلوچه شکری،کلوچه نمکی، لوزی شکری و نان شیر – معجون کنجد – ارده – شیره (سیلون) – نان کنجدی – قرص نعناع اشاره کرد.
منبع:
http://www.kepdc.co.ir/Forms/UserSide/ViewUserCreatedFroms.aspx?FormID=89
http://ajumslib.blogfa.com/post-176.aspx
http://www.yjc.ir/fa/news/4308975
http://dezfulinfo.persianblog.ir/
http://dezful.ostan-khz.ir/Default.aspx?tabid=2215
http://dezblog.parsiblog.com/Posts/41http://www.portal-khz.ir/Default.aspx?tabid=134
