نام قدیم : زردشت
شهرستان
سردشت با وسعتی حدود 1411 کیلومتر مربع، در جنوب غربی استان
آذربایجان غربی دارد و یکی از شهرستانهای مرزی و کردنشین استان است که در جنوب غربی شهرستان
مهاباد با فاصله (120 کیلومتر) و امتداد جنوبی
ارومیه قرار دارد و با شمال کشور عراق و اقلیم
کردستان عراق همسایه است.
با عراق
...مشاهده کامل متن (96 کیلومتر) مرز دارد و فاصله اش با عراق (30 کیلومتر) میباشد. از طرف شمال با پیرانشهر (90 کیلومتر) و از طرف جنوب با شهرستان بانه (60 کیلومتر) راه زمینی دارد.
شهرستان سردشت دارای جاده مستقیم با شهرهای ارومیه، مهاباد، بانه، پیرانشهر و بوکان میباشد، که البته جاده بوکان به طول 105 کیلومتر شوسه و فقط 55 کیلومتر از سمت بوکان، آسفالت است.
همچنین سردشت دارای جاده آسفالته مناسب با کشور عراق و اقلیم فدرال کردستان عراق میباشد.
سردشت از شمال و شمال شرق با پیرانشهر و مهاباد، از شرق با بوکان و از جنوب شرق با بانه در استان کردستان همسایه است.سردشت از غرب با شهرهای رانیه و قلعه دیزه و استان اربیل و از جنوب با شهر سلیمانیه و شهر شارباژیر و ماوت در استان سلیمانیه همسایه است.
ارتفاع شهرستان سردشت از سطح دریا 1500 متر است.
مرکز این شهرستان، شهر سردشت بوده و مردم این شهرستان کردزبان می‌باشند و با با لهجه سورانی موکریانی صحبت می‌کنند. سورانی موکریانی شاخه ای از کردی کرمانجی شمالی محسوب می‌شود و قرابت‌های همسان با سورانی هولیر در استان اربیل و سورانی بابانی استان سلیمانیه در کردستان عراق دارد.
سردشت دارای دو بخش مرکزی و وزینه است. که بخش مرکزی شامل دهستان آلان (به مرکزیت اسلام آباد- بیژوه سابق) و دهستان باسک کولسه به مرکزیت (بریسوی) و دهستان گورک سردشت (به مرکزیت ربط) و دهستان بریاجی (به مرکزیت بیوران سفلی) میباشد.
سردشت شامل سه شهر سردشت،رباط و میرآباد میباشد. بخش وزینه شامل دهستان گورک نعلین به (مرکزیت میرآباد) و دهستان ملکاری (به مرکزیت نلاس) میباشد.
منطقه سردشت کوهستانی، ناهموار پوشیده از جنگل با وسعت 1660 کیلومتر مربع میباشد. از کوههای مرتفع و زیبای منطقه سردشت می‌توان از بلفت (پشت روستای بیوران) هوینه مال (جنوب روستای قلعه رهش) زه ردکه (در منطقه آلان) سه ری گوم (پشت روستای میرآباد) ، ترخان، ابراهیم جلال، کوه نستان، لندی شیخان، داشان قلعه، کاسه بردین، حاجی ابراهیم و برده سپیان نام برد.
کوه گرده سور در غرب شهر واقع شده که هم اکنون دامنه‌های آن توسعه پیدا کرده و مشرف بر شهر میباشد. آب شهرستان سردشت از چشمه خود جوش به نام «سه رچاوه» و یک شعبه از آب روستای «کانیه ره ش» به آب آشامیدنی شهر تامین می‌شود.
همچنین سردشت از کانون‌های مهم تمدن‌های باستانی و تاریخی همچون ماد، اورارتو، مانا و آشوری‌ها به شمار می‌رود.
لازم به ذکر است در تیرماه سال ۱۳۶۶این شهر مورد حمله شیمیایی جنگنده‌های عراقی قرار گرفت، هفت بمب شیمیایی به این شهر اصابت کرد که چهار عدد از آنها به مرکز شهر وسه بمب دیگر در یک دره نزدیک روستاهای سردشت فرود آمد.
۱۰۹ نفر از ساکنان شهر در دم شهید شدند، همان سال وزارت امورخارجه در نامه‌ای به سازمان ملل تعداد کشته، مجروح و بازماندگان بمباران را چهار هزار و ۶۰۰ نفر اعلام کرد.
جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۰۴۱۴۶ نفر بوده است که از این تعداد ۵۲۴۹۴ نفر آنان مرد و ۵۱۶۵۲ نفر آنان زن بوده اند و در سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۱۱۱،۵۹۰ نفر بوده است.
در سردشت ایلات مختلفی ساکن می‌باشند و از ایل‌های منطقه سردشت می‌توان 8 ایل را نام برد. ایل کلاس که در منطقه ربط ساکنند. ایل گورک که در پاراستان ساکنند.
ایل نعلین منگور که در آلواتان و شهر میر آباد ساکنند. ایل نعلین گورک که در اطراف پاراستان ساکنند. ایل ملکاری که در ملاشیخ زندگی می‌کنند. ایل آلان که در روستاهای بیتوش و بیژوه ساکنند.
و ایل باسک کولسه از ایلات اطراف سردشت می‌باشند.
از ایل‌های بزرگ می‌توان ایل بریاجی و ملکاری را نام برد. این دو عشیره که از نزدیک مرز عراق از «هومل» تا نزدیک «میرآباد» ساکنند در زمانها و مکانهای متفاوت با اشغالگران روسی و انگلیسی مخالفت نموده اند.
ایل گورک در ایران و عراق ساکنند و به 8 دسته تقسیم شده اند:
1- گورک کلاسی 2- گورک سقز 3- گورک بوکان 4- گورک شموله 5- گورک مهاباد 6- گورک سردشت 7- گورک سیویل (عراق) 8- گورک شکاک.
طوایف ملکاری، بریاجی، سمایله کویری به سویسنی مشهورند.
ناحیه سردشت به دلیل وجود جاذبه‌های طبیعی – محیطی و مناظر بکر و فوق العاده و همچنین آداب و رسوم و ویژگی‌های ناحیه در استان و حتی کشور یک محدوده جغرافیایی استثنائی است.
جاذبه‌های طبیعی – محیطی از جمله (آبشار شلماش در فاصله ۸ کیلومتری شهر، گردنه زمزیران بین سردشت و مهاباد، آبشار رزگه در منطقه آلان، آبشار چکوو تفرجگاه خدرآباد و پردانان و دره گرژال در جاده سردشت به پیرانشهر و...، و وجود ۹۰٬۰۰۰ هکتار جنگل در سطح ناحیه و چشمه سارهای متعدد، جاذبه‌های فرهنگی (آداب و رسومات خاص)، آثار تاریخی و باستانی ناحیه (از جمله قلعه باستانی ربط در ۱۵ کیلومتری شهر مربوط به هزاره قبل از میلاد، شهر موساسیر ربط مربوط به دوران مادها، مربوط به دوره اشکانیان در فاصله 2 و 3 کیلومتری شمال شهر و ... ، را می‌توان به عنوان بستر و زمینه ساز رشد و شکوفایی ناحیه در زمینه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی و توریستی دانست.
شهرستان سردشت دارای دو بازارچه فعال مرزی کیله و بیژوه در منطقه آلان است که می‌توان کالاها را با قیمت‌های نازلتری خرید. شهرستان سردشت نزدیک‌ترین شهر آذربایجان غربی به شهرهای اقلیم کردستان، عراق، و حوزه مدیترانه میباشد.
همچنین سردشت دارای گمرک و مرز زمینی کیله با کردستان عراق میباشد که درحال تبدیل شدن به مرز بین المللی است . فاصله سردشت از طریق راه آسفالته با مرز ۱۴ کیلومتر و فاصله هوایی سردشت با نقطه صفر مرزی کیله ۸ کیلومتر میباشد، و فاصله سردشت با قلادزه (قلعه دیزه) ۳۵ کیلومتر و با رانیه ۶۵ کیلومتر و با هولیر(اربیل) ۲۰۰ کیلومتر میباشد.
لازم به ذکر است، انگورسیاه، عسل، انجیر و کالاهای خارجی از ره آوردهای این شهرستان میباشد.
منابع:
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://www.sardasht-ag.ir/tabid/1663/Default.aspx
http://sardasht-mroad.ir/showpage.php?id=3
