قلعه رستم خوسف

قلعه رستم در جنوب شرقی شهر خوسف و در غرب روستای کوچکی به نام "گنج" بر فراز تپه‌‏ای رفیع که بر جلگه خوسف و دشت ماژان مشرف است، قرار دارد.
منطقه خراسان جنوبی، این اثر در تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۱۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
چون این قلعه در محلی واقع شده که دسترسی به آن آسان نبوده، لذا آسیب کمتری متوجه برخی از فضاهای آن شده است.
گفته می‌شود این قلعه به دلیل مسیر سخت آن که دسترسی برای هر کسی امکانپذیر نبوده نام "قلعه‌ی رستم" به خود گرفته است.
قلعه رستم یکی از قلعه‌های اصلی اسماعیلیان قهستان بوده و به نوشته سایت میراث فرهنگی ساخت اولیه قلعه به دوره ساسانیان برمی‌گردد که توسط اسماعیلیان بازسازی و مجدد مورد استفاده قرار گرفته است.
در بعضی متون از این قلعه بعنوان "قلعه دختر" نیز نام برده شده است. این قلعه نسبت به بسیاری از قلعه‌های اسماعیلیه در قهستان سالم‌تر است و اگر روزی کاوش‌های لازم و بازسازی در آن صورت گیرد، بسیار جالب توجه خواهد بود.
موقعیت ...مشاهده کامل متن و مسیر دسترسی قلعه رستم
برای دسترسی به این قلعه باید از میدان اصلی خوسف به سمت غرب و بعد از طی حدود 8 کیلومتر به سمت راست پیچید و مسیر را مستقیم به سمت کوه "ریچ" ادامه داد.
در حال حاضر تمام این 15 کیلومتر خاکی است که 8 کیلومتر اول مناسب است ولی 7 کیلومتر بعدی چون کم رفت و آمد هست ،چندان مناسب نیست.
در انتهای مسیر به روستای کوچکی بنام "گنج" می‌رسیم.
محدوده و موقعیت توپوگرافی قلعه آثار بنا‌های قلعه در محدوده ای به طول حدود 400 متر و عرض 100 متر قابل مشاهده است. ارتفاع محل قلعه حدود 2110 متر از سطح دریا است و با پای کوه بیش از 300 متر و با دشت خوسف بیش از 700 متر اختلاف ارتفاع دارد.
موقعیت استراتژیکی قلعه موقعیت استراتژیکی قلعه به گونه‌ای است که محدوده‌ای حدود 270 درجه از شمال تا جنوب شرق از دشت خوسف تا جلگه ماژان را می‌توان زیر پوشش داشت و حرکت هر جنبنده‌ای را زیر نظر گرفت.
در سمت شرق قلعه ارتفاعات کوه ریچ قرار دارد که غیرقابل نفوذ است. دیواره‌های کوه از جهات مختلف به دلیل مسیر‌های پرتگاهی غیرقابل نفوذ است و تنها راه دسترسی که به سختی می‌توان به قلعه رسید از زاویه شرقی است که با ساخت پلکان میسر ساخته شده است.
موقعیت استراتژیکی این قلعه زمانی بیشتر نمایان می‌شود که بدانیم در سده‌‌های قبل خوسف یکی از مناطق اصلی و توسعه یافته قهستان بوده است.
بناهای قابل مشاهده قلعه
بناهای قابل مشاهده قلعه بنا‌های باقی مانده از قلعه شامل مجموعه‌ای از برج‌ها، تالارها، بنا‌های پراکنده اطراف دامنه‌های کوه، پله‌های دسترسی، آب انبار‌ها و چاه وسط قلعه است.
بنا‌ها بیشتر از سنگ‌های واریزه‌ای کوه که در منطقه فراوان است، ساخته شده‌اند. مقادیر فراوانی خشت‌های پخته شده‌(آجر) در محدوده قلعه دیده می‌شود که نشان می‌دهد بعضی از بناها با آجر ساخته شده‌اند.
برج‌ها
در حال حاضر 7 برج نگهبانی در سمت شمال و غرب قابل مشاهده است و آثاری از یک برج نیز در سمت شرق می‌توان مشاهده کرد.
بطور حتم برج‌های دیگری بویژه در سمت جنوب نیز وجود داشته که تخریب شده‌اند. در سمت شمال برج‌ها در دو سطح متفاوت قرار دارند، دو برج مدور در بالاترین قسمت و سه برج در سطحی پایین‌تر قرار دارند و در واقع برج‌های بالاتر خود مسلط بر برج‌های پایین‌تر بوده‌اند.
برج‌ها کاملا از سنگ با ملات ساروج ساخته شده و حالتی مدور دارند.
برج‌ها با ظرافت تمام با استفاده از سنگ حالتی مدور به خود گرفته‌اند. سه برج پایینی سمت شمال، سه برج سمت غرب مسلط بر منطقه خوسف، سه برج سمت شمال و یک برج دیگر که در پله بالاتری نسبت به سه برج اول قرار دارند.
تالارها
فضاهای زیر زمینی متعددی در محدوده قلعه قابل مشاهده است که مهمترین آنها 7 تالار کشیده در سمت غرب و بر بالای دیواره غربی در کنار برج‌های سمت غرب است.
این تالارها حدود7 متر طول و حدود3 متر عرض دارند. مصالح اصلی ساخت تالارها سنگ است و تنها در محل اتصال دیوار به سقف یک ردیف از خشت‌ها پخته شده قرار گرفته است.
سقف‌ها حالت مدور ندارند و به حالتی جناغی پوشیده شده‌اند. تالارها بصورت تالار‌های موازی در کنار هم هستند و در ورودی آنها از سمت دیواره بوده و به نظر می‌رسد حداقل بعضی از آنها از طرف مقابل نیز در ورودی داشته‌اند.
آب انبار
آب انبار اصلی مجموعه فضایی مکعب مستطیلی با ابعادی حدود 13 در 6 متر با عمق حدود 8 متر است که می‌‌تواند حجمی بیش از 600 مترمکعب یعنی بیش از 600 هزار لیتر آب را در خود جای دهد.
دیواره‌های آب انبار از سنگ با ملات ساروج است که با پوششی روی آنها پوشیده شده است. در ساخت آب انبار سعی شده بیشتر استفاده از فضا‌ها صورت گیرد، بطوری‌که در بخشی از دیواره تورفتگی‌های وجود دارد که برای استحکام و ایجاد فضای بیشتر بوده است.
آب انبار در محلی ساخت شده که دیواره‌ها از سه جهت به دیواره‌ای کوه تکیه دارند و تنها از سمت جنوب دیواره آزاد است.
آب انبار در محل دره‌ای قرار دارد که آبی که از دامنه کوه به پایین سرازیر شده، در آن جمع می‌شود.
محل‌های کوچک و بزرگ دیگری هم قابل مشاهده هستند که احتمال دارد آب انبار بوده باشند.
چاه وسط قلعه
در قسمت مرکزی قلعه چاهی قابل مشاهده است. پله‌های دسترسی در قسمت‌ها مختلف مسیر دسترسی به قلعه پله‌هایی برای دسترسی به بالای کوه و محل قلعه ساخته شده است.
پله‌های قلعه از سنگ ساخته شده‌اند و با حالتی زیگزاگی بالا می‌روند.
اتاقک و دیوار‌های اطراف کوه
علاوه بر بنای اصلی قلعه که در بالاترین نقطه کوه قرار دارد در دور تا دور قلعه دیوار‌ها متعددی باقی مانده است. در سرتاسر محدوده قلعه آجرها را می‌توان مشاهده کرد و قطعات متعددی از سفال و سفال‌های رنگ شده را می‌توان پیدا کرد.

منبع :http://birjandpic.blogfa.com/post/153
http://fa.wikipedia.org/wik
http://www.ichto.ir/Default.aspx?tabid=605
birjandpic.persianblog.ir/