اقلیم : معتدل
نام قدیم : دامبات و خاورزمین - مادکوه - شاوار شان
ماکو با ارتفاع ۱۶۳۴ متر از سطح آب، یکی از شهرستانهای مرزی استان
آذربایجان غربی در گوشه شمال غربی
ایران است که از شمال به رودخانه قره سو و کشور
ترکیه، از شرق به
رودخانه ارس و
جمهوری آذربایجان ...مشاهده کامل متن ( خود مختاری نخجوان) و از مغرب به جمهوری ترکیه و از جنوب به شهرتان خوی محدود است.
شهرستان ماکو تا تهران ۹۳۹ کیلومتر فاصله دارد و در یک منطقه کوهستانی با آب و هوای معتدل قرار دارد. شهر ماکو مانند نیم دایره‌ای در دامنه کوهی که شهر را مانند چتر در پناه خود گرفته ، استقرار یافته است.
مرکز این شهرستان شهر ماکو است. شهر ماکو در دره ای بنا شده که رودخانه زنگمار از آن می‌گذرد و شهر را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند. شهر ماکو در میان دو کوه قه یه در شمال و سبد داغی قرار دارد.
رودخانه زنگمار از کوههای مرزی ایران و ترکیه سرچشمه گرفته، از داخل شهر ماکو گذشته و در شهرستان پلدشت به رودخانه ارس می‌پیوندد.
سد مخزنی ماکو (بارون) در ۱۲ کیلومتری جنوب شهرستان ماکو بر روی رودخانه زنگمار در نزدیکی روستای بارون احداث شده است.
این سد حدود ۱۵ هزار هکتار از زمین‌های حاصلخیز پلدشت را آبیاری می‌کند.
قسمت جنوبی شهر در دامنه کوه سبد قرار گرفته و بخش شمالی آن آبادتر و بزرگتر است. این شهر به دلیل آنکه در کنار مرز و گمرک بازرگان واقع شده‌است محل عبور مسافرینی است که قصد دارند از طریق زمینی بهترکیه سفر کنند.
طبق آمار آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان ماکو در سال ۱۳۷۵ تعداد ۲۰۲۹۳۹ نفر جمعیت داشته که ۱۳/۸ درصد از جمعیت کل استان را شامل می‌شود، از این تعداد جمعیت ۷۱۵۸۶ نفر شهری (۲۷/۳۵ درصد) و ۱۳۱۳۵۳ نفر روستایی (۷۳/۶۴) درصد می‌باشد.
درباره وجه تسمیه ماکو باید گفت، ماکو به زبان ارمنی به معنی چراگاه‌است و از این رو به آن ماکو گفته‌اند چرا که چراگاه‌های بزرگ در پیرامون ماکو وجود دارد.
همچنین برخی معتقدند مادها که در زمان پادشاهی ایشتوویگو در این منطقه ساکن شدند، آن را مادکوه (کوه مادها) نامیدند. این نام بعداً به صورت ماکو درآمد. یاقوت حموی عقیده دارد ماکو محل زندگی روحانیون زردشتی بوده‌است لذا در اصلماگوش نام داشته که به مرور ایام ماکو شده‌است.
نام ماکو نامی باستانی است و به دوران ماد می‌رسد. ایرانیان ماد از زمان پادشاهی ایشتوویگو در این منطقه ساکن شدند و آن را مادکوه (کوه مادها) نامیدند. این نام بعداً به صورت ماکو درآمد.
در منطقه ماکو بازمانده‌های یک شهر بزرگ قدیمی که دامبات و خاورزمین نام داشت دیده می‌شود. گله‌داران ساسانی از ساکنان این منطقه بودند. این شهر ویرانه را هنوز خاورزمین می‌نامند.
در دوره‌های بعدی ماکو بخشی از ایالت واسپورکان ارمنستان شد. گروهی محل شهر کنونی ماکو را محل قبلی دژ قابان دانسته‌اند.
قدیمی‌ترین ابنیه تاریخی ماکو به دوره اورارتو یا خالدها مربوط است اطاقهای سنگی در دهات سنگر (بین ماکو و بازرگان ) چیرکندی از روستاهای ییلاقی دهستان چای باسار و دلیک داش سیه چشمه و شدی ارس ، کنار پلدشت و کشف کتیبه هایی به خط میخی در قراء بسطام و اطراف بازرگان و حفریات و کشفیات هیئت آلمانی درده بسطام و خوانده شدن کتیبه‌های میخی توسط باستان شناسان ایرانی و خارجی و نوشته‌های مورخین قدیم و جدید چون موسی خورن (ارمنی) و ب.ب پیوتروفسکی (روسی) ثابت می‌کند که سکنه اولیه شهرستان ماکو اورارتوها بودند.
شهر بزرگ آنان به نام روسا در نزدیکی قریه بسطام بنا گردیده بود.
به هنگام انعقاد عهدنامه گلستان، در مورد ماکو میان روس و عثمانی رقابت بود. در پی آن به مردم و خان‌های ماکو اختیار داده شد تا به هر سو که مایلند ملحق شوند و آنان الحاق به ایران را انتخاب کردند.
از این حیث خوانین ماکو به‌ویژه تیمورپاشا و اقبال‌السلطنه طرف رعایت و ملاحظه قاجاریه بودند.
بیشینه ساکنان شهرستان ماکو به زبان ترکی آذربایجانی و کردی کرمانجی صحبت می‌کنند. مذهب مردم ماکو در اکثریت شیعه و در اقلیت سنی می‌باشد.
ماکو دارای آب و هوای نیمه خشک می‌باشد و با توجه به مکانش تحت تاثیر باران‌هایی از کوههای زاگرس است. هوای شهر گرم و خشک در تابستان، و سرد همراه با بارش برف در زمستان است.
بیشترین بارش ناشی از رگبارهای بهاری است.
تقسیمات کشوری این شهرستان، بنابرآنچه در نتایج آمارگیری سرشماری سال ۱۳۸۵ کل کشور آمده‌است، دارای بخش مرکزی و بازرگان می‌باشد و شهرهای آن نیز شهر ماکو و بازرگان است.
دهستان‌های شهرستان ماکو نیز شامل: دهستان‌های بخش مرکزی، دهستان قلعه‌ی درسی، دهستان قره سو، دهستان چایباسار جنوبی، دهستان‌های بخش بازرگان، دهستان چایباسار شمالی و دهستان ساری سو می‌باشد.
شهرستان ماکو دارای چشم اندازی کوهستانی است و مراتع سرسبز دامنه کوههای آن را فرا گرفته اند. چشمه‌های آب گرم، آبشارها، مناطق حفاظت شده و شکارگاه‌های منطقه به همراه کلیساهای قدیمی مانند قره کلیسا (کلیسای طاطاووس)، کاخ‌ها و عمارت‌ها از جمله کاخ باغچه جوق و عمارت کلاه فرنگی ماکو، پل‌ها صخره ها، گورستان ها، مقبره‌های قدیمی، قلعه‌ها و شهرهای باستانی چون: شهر اورارتویی بام فرهاد از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی مهم منطقه هستند.
از جمله آثار باستانی شهرستان ماکو شامل موارد ذیل است: کلیسای طاووس در دره قره کلیسای بخش چالدران، تپه ماقبل تاریخ خلیل آباد در ۳۰۰ متری شوط، کلیسای عظیم سن استپانوس در دره شام ارسکنار، معبد سنگی دردشت زنگنه، برج و بارو و کتیبه در ساری قه یه و صخره ماکو، خرابه‌های تعدادی کلیساهای ارمنی در دهات مختلف، آثار تاریخی شهر دامبات و ....
شهرستان ماکو یک منطقه کشاورزی است و محصولات کشاورزی آن غلات، حبوبات، پنبه، کرچک و کنجد است. تره بار، سیب، انگور، گلابی، گردو و بادام از دیگر محصولات شهرستان بوده و آب کشاورزی از رودها و قنات و چاه‌های عمیق تامین می‌شود.
منابع:
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D9%88
http://fa.wikipedia.org/wiki
http://www.makucity.com/pages/maku.htm
http://www.makoo-ag.ir/tabid/1037/Default.aspx
http://www.yjc.ir/fa/news/4034056
http://parsology.blogfa.com/page/110.aspx
